Πόσο κοντά βρίσκεται ο Λίβανος να προστεθεί στον γκρίζο κατάλογο της FATF για ξέπλυμα χρήματος;

Ο διεθνής οργανισμός παρακολούθησης του εγκλήματος Financial Action Task Force (FATF) εξετάζει το ενδεχόμενο να προσθέσει τον Λίβανο στον “γκρίζο κατάλογο” των χωρών που απαιτούν ειδικό έλεγχο για την αντιμετώπιση του ξεπλύματος χρήματος, της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας και της χρηματοδότησης της διάδοσης. 

Τον περασμένο Ιούνιο, ο Λίβανος κατάφερε να αποφύγει να προστεθεί στον γκρίζο κατάλογο, αλλά αυτό πιθανότατα δεν θα συμβεί στην επικείμενη σύνοδο ολομέλειας της FATF στα τέλη Οκτωβρίου, ανέφερε το Politico. Στο δημοσίευμα του Politico τονίζεται ότι οι συζητήσεις εντός του οργανισμού επικεντρώνονται τώρα στους όρους που θα πρέπει να πληροί ο Λίβανος όταν προστεθεί στον κατάλογο, προκειμένου να διαγραφεί από αυτόν στο μέλλον. Με άλλα λόγια, ο οργανισμός συζητά τώρα ποιες μεταρρυθμίσεις ή σχέδια δράσης θα κληθεί να εφαρμόσει ο Λίβανος για να σταματήσει το ξέπλυμα χρήματος από τρομοκρατικές ομάδες.

Δυτική διπλωματική πηγή επιβεβαίωσε στο Al-Monitor ότι η προσθήκη του Λιβάνου στον γκρίζο κατάλογο φαίνεται ότι επίκειται, καθώς ο Λίβανος, όπως είπε η πηγή, αντιμετωπίζει σαφώς προβλήματα ξεπλύματος χρήματος.

Προβλέποντας αυτόν τον κίνδυνο, ο εκτελών χρέη διοικητή της κεντρικής τράπεζας του Λιβάνου, Γουισίμ Μανσούρι, δήλωσε ότι «η FATF θα εκδώσει απόφαση το ερχόμενο φθινόπωρο και εξακολουθούμε να εργαζόμαστε σκληρά για να αποτρέψουμε την ένταξη του Λιβάνου στον γκρίζο κατάλογο». 

Η FATF εκδίδει αρνητική έκθεση για τον Λίβανο στο τέλος του 2023

Η FATF με έδρα το Παρίσι είναι ένας διακυβερνητικός οργανισμός που περιλαμβάνει 40 μέλη. Οι στόχοι αυτού του οργανισμού χάραξης πολιτικής είναι να θέτει πρότυπα και να προωθεί την αποτελεσματική εφαρμογή μέτρων για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας. 

Ο Λίβανος δεν είναι μέλος της FATF, αλλά, όπως και πολλές άλλες χώρες που δεν είναι μέλη της, έχει ενδιαφερθεί να αξιολογηθεί από τον οργανισμό. Κατά κανόνα, ένα καθαρό οικονομικό νομοσχέδιο από την FATF ενθαρρύνει τις επενδύσεις στη χώρα. Λαμβάνοντας υπόψη την οικονομική κρίση που βιώνει ο Λίβανος τα τελευταία χρόνια, η Βηρυτός προσπαθεί απεγνωσμένα να ανακτήσει την εμπιστοσύνη των διεθνών επενδυτών. 

Η FATF διατηρεί επίσης μια «μαύρη λίστα», η οποία περιλαμβάνει χώρες που αρνούνται να συνεργαστούν ή έχουν σταματήσει εντελώς τη συνεργασία με τον οργανισμό για την καταπολέμηση του ξεπλύματος χρήματος. Το Ιράν και η Βόρεια Κορέα, για παράδειγμα, βρίσκονται σε αυτή τη μαύρη λίστα.

Οι εκθέσεις αξιολόγησης των χωρών της FATF περιλαμβάνουν μια σειρά δεικτών, όπως η νομοθεσία για το ξέπλυμα χρήματος, οι τραπεζικοί κανονισμοί, η συνεργασία με διεθνή όργανα επιβολής του νόμου, η διαφάνεια σχετικά με την πραγματική ιδιοκτησία των επιχειρήσεων και η αμοιβαία νομική συνδρομή μεταξύ της χώρας και άλλων χωρών ή διεθνών οργανισμών για τη δέσμευση και δήμευση περιουσιακών στοιχείων. Οι αξιολογήσεις συντάσσονται συνήθως από την περιφερειακή ομάδα της αξιολογούμενης χώρας. Στην περίπτωση του Λιβάνου, πρόκειται για την ομάδα MENA της FATF, η οποία περιλαμβάνει χώρες της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής. Το Ισραήλ ανήκει στην ομάδα αυτή, αλλά δεν συμμετείχε στην εκπόνηση της έκθεσης αξιολόγησης του Λιβάνου. 

Μόλις μια χώρα προστεθεί στον γκρίζο κατάλογο, υποβάλλεται σε διετή περίοδο επανεξέτασης. Εάν η χώρα εξακολουθεί να μην πληροί τις απαιτήσεις μετά την περίοδο αυτή, μπορεί να παραμείνει στον κατάλογο ακόμη περισσότερο. Η τελευταία χώρα που διαγράφηκε από τον κατάλογο ήταν η Τουρκία τον Ιούλιο του 2024. Οι προσπάθειες της Τουρκίας να διαγραφεί από τον κατάλογο περιλάμβαναν το κλείσιμο λογαριασμών προσώπων που συνδέονται με το ISIS. Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα αφαιρέθηκαν από τον κατάλογο τον Φεβρουάριο του 2024. 

Ο Λίβανος ενδέχεται να προστεθεί στον γκρίζο κατάλογο

Η έκθεση αξιολόγησης του Λιβάνου, η οποία υποβλήθηκε τον Δεκέμβριο του 2023, αποτέλεσε έκτοτε αντικείμενο συζητήσεων και διαπραγματεύσεων μεταξύ των μελών της FATF και έναντι της λιβανικής κυβέρνησης για τον καθορισμό των τελικών συστάσεων που θα υιοθετηθούν σε σύνοδο ολομέλειας της FATF (υπάρχουν τρεις τέτοιες σύνοδοι κάθε χρόνο). Η δυτική διπλωματική πηγή δήλωσε στο Al-Monitor ότι ο Λίβανος απέτυχε να φέρει εις πέρας τις απαιτήσεις σε αρκετούς από αυτούς τους δείκτες, εξ ου και η πιθανότητα να προστεθεί στον γκρίζο κατάλογο τον Οκτώβριο. Η FATF αρνήθηκε να το επιβεβαιώσει αυτό. 

Ένα από τα κύρια στοιχεία που συνέβαλαν στην αρνητική έκθεση αξιολόγησης του 2023 ήταν η ένωση Al-Qard Al-Hassan Association (AQAH) με έδρα τη Βηρυτό, η οποία θεωρείται σημαντικό μέρος της τραπεζικής υποδομής της Χεζμπολάχ. Η AQAH περιλαμβάνεται στον κατάλογο κυρώσεων του αμερικανικού Γραφείου Ελέγχου Ξένων Περιουσιακών Στοιχείων (OFAC) από το 2007. Σύμφωνα με το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών, η AQAH χρησιμεύει ως κάλυψη για τη διαχείριση των οικονομικών δραστηριοτήτων της Χεζμπολάχ και την «πρόσβαση στο διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα». Αν και λειτουργεί ως τράπεζα, η AQAH δεν διαθέτει τραπεζική άδεια. Αντίθετα, είναι εγγεγραμμένη στο Λίβανο ως μη κερδοσκοπικός οργανισμός και ως εκ τούτου δεν πληρώνει φόρους.

Σύμφωνα με το Politico, οι διαφωνίες σχετικά με τον ρόλο που έπαιζε η AQAH στο ξέπλυμα χρήματος για τη Χεζμπολάχ συνέβαλαν στην καθυστέρηση της δημοσίευσης της έκθεσης αξιολόγησης του Λιβάνου τον περασμένο Δεκέμβριο. Η έκδοση της έκθεσης του Δεκεμβρίου 2023 δεν αναφέρει ονομαστικά τη Χεζμπολάχ. «Ο Λίβανος θα πρέπει να εκπονήσει αξιολόγηση των κινδύνων νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και χρηματοδότησης της τρομοκρατίας που συνδέονται με μια σημαντική τοπική παραστρατιωτική οργάνωση και να διασφαλίσει τον μετριασμό αυτών των κινδύνων», έγραψε η FATF.

«Η οικονομική κρίση του Λιβάνου είναι το αποτέλεσμα της ακυβερνησίας της χώρας», δήλωσε στο Al-Monitor η γαλλο-λιβανέζα δημοσιογράφος Μάγια Χάντρα, η οποία διδάσκει διεθνείς σχέσεις στο Paris IPAG Business School. «Η Χεζμπολάχ βλάπτει την κυριαρχία του κράτους, εκμεταλλευόμενη το δικαστικό και το τραπεζικό σύστημα. Ένα συγκεκριμένο παράδειγμα είναι η διακίνηση ναρκωτικών, η οποία περνάει μέσω λιβανέζικων τραπεζών. Η Χεζμπολάχ εκμεταλλεύεται τα διαπερατά σύνορα μεταξύ του Λιβάνου και της Συρίας και έχει δημιουργήσει υπεράκτιες εταιρείες στην Κύπρο και τη Λατινική Αμερική για τις συναλλαγές της στο εμπόριο ναρκωτικών», πρόσθεσε. 

Η οικονομία του Λιβάνου σε κίνδυνο

Σύμφωνα με τη δυτική πηγή, η κατάσταση του Λιβάνου διαφέρει από εκείνη της Τουρκίας, για παράδειγμα, λόγω της πολιτικής και συνταγματικής κρίσης που διέρχεται η χώρα παράλληλα με την οικονομική κρίση. Αυτό σημαίνει ότι αν πράγματι προστεθεί στον γκρίζο κατάλογο, ο Λίβανος θα δυσκολευτεί ιδιαίτερα να διαγραφεί από αυτόν, επειδή δεν υπάρχει πολιτική ηγεσία για να πραγματοποιήσει τις απαιτούμενες μεταρρυθμίσεις της FATF.

«Από το 2019, ο Λίβανος βρίσκεται αντιμέτωπος με μια ταχέως αναπτυσσόμενη οικονομία μετρητών, η οποία προφανώς δεν είναι αξιόπιστη στα μάτια της Δύσης, στα μάτια άλλων εταίρων του Λιβάνου ή στα μάτια δυνητικών επενδυτών», προειδοποίησε η Χάντρα, προσθέτοντας ότι »σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, το 2021 αυτή η οικονομία μετρητών αντιπροσώπευε το 26% του ΑΕΠ του Λιβάνου. Το 2022 έφτασε το 45%. Το 2023 αντιπροσώπευε το 55% και η τάση αυτή συνεχίζει να επεκτείνεται».

Ο πρώην διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας Ριάντ Σαλαμέ παραιτήθηκε τον Ιούλιο του 2023 μετά από 30 χρόνια στη θέση αυτή, μετά από κατηγορίες σχετικά με την ευθύνη του για την οικονομική κρίση του Λιβάνου. Εναντίον του διεξάγεται έρευνα από τη Γερμανία και τη Γαλλία για οικονομικά εγκλήματα που σχετίζονται με το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης. Ο Αντουάν Ζ., επικεφαλής του λιβανέζικου υποκαταστήματος της BDO Global, η οποία είναι μια μεγάλη λιβανέζικη ελεγκτική εταιρεία, παραπέμφθηκε τον περασμένο Μάιο στο Παρίσι για συνέργεια σε ξέπλυμα χρήματος σε σχέση με την έρευνα κατά του Σαλαμέχ. Της Κεντρικής Τράπεζας του Λιβάνου ηγείται προσωρινός διοικητής, επειδή η χώρα δεν έχει πρόεδρο και συνεπώς δεν υπάρχει τρόπος να διοριστεί μόνιμος διοικητής.

Η Χάντρα σημείωσε ότι το 2018, στη διάσκεψη των δωρητών στο Παρίσι, ο Λίβανος ζήτησε διεθνή οικονομική στήριξη, δεσμευόμενος να εισαγάγει σημαντικές μεταρρυθμίσεις σύμφωνα με ακριβές χρονοδιάγραμμα, αλλά οι μεταρρυθμίσεις αυτές δεν εφαρμόστηκαν ποτέ. 

Η έκρηξη του λιμανιού της Βηρυτού το 2020 επανέφερε στη χώρα ορισμένους ξένους επενδυτές, συμπεριλαμβανομένων επιχειρηματιών λιβανέζικης καταγωγής, όπως ο μεγιστάνας των μεταφορών Ροντόλφ Σαάντ. «Όλες αυτές οι επενδύσεις από τα Εμιράτα, τη Σαουδική Αραβία, την Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες είναι πιθανό να σταματήσουν εάν ο Λίβανος εισαχθεί σε γκρίζα λίστα», δήλωσε η Χάντρα, εξηγώντας ότι »οι συναλλαγές από και προς το Λίβανο θα γίνουν πολύ πιο περίπλοκες. Οι πολλοί Λιβανέζοι που εργάζονται με ξένες εταιρείες και πληρώνονται σε δολάρια θα επηρεαστούν. Αυτό, με τη σειρά του, θα αυξήσει μόνο τη μετανάστευση ανθρώπων από τον Λίβανο, η οποία είναι ήδη πολύ σημαντική». 

Πηγή: Al Monitor, militaire