Στενά τα περιθώρια για νέες παροχές

Μάχη σε πολλά μέτωπα για να εξασφαλίσει μεγαλύτερα περιθώρια αύξησης των κρατικών δαπανών και άσκησης οικονομικής πολιτικής το 2025 δίνει η κυβέρνηση. Αν και το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών έχει διασφαλίσει ήδη 880 εκατ. ευρώ για να δοθούν αυξήσεις εισοδημάτων και νέες παροχές από τη νέα χρονιά, στο Γενικό Λογιστήριο του Κράτους έχουν πιάσει χαρτί και μολύβι για να εξαντλήσουν κάθε δυνατότητα χρηματοδότησης επιπλέον μέτρων, που θα επέτρεπαν στην κυβέρνηση να ικανοποιήσει κάποια ακόμη από τα πάμπολλα αιτήματα ή εισηγήσεις που έχουν υποβάλει τα υπουργεία προκειμένου να τα εξαγγείλει ο πρωθυπουργός στη Διεθνή Εκθεση Θεσσαλονίκης.

«Το μεν πνεύμα πρόθυμο», αλλά στο υπουργείο Οικονομικών θυμίζουν ότι, έπειτα από τέσσερα χρόνια απανωτών κρίσεων στην Ευρώπη, «η δημοσιονομική χαλάρωση τελείωσε». Και για κάθε σκέψη για εξαγγελία επιπλέον μέτρων που μπαίνει στο ζύγι πρέπει πρώτα να έχει εξασφαλιστεί και η δυνατότητα χρηματοδότησής τους.

Πιέσεις Η πρώτη μεγάλη δυσκολία είναι ότι οι δημοσιονομικοί κανόνες επιστρέφουν δριμύτεροι από 1/1/2025. Με τον επιπρόσθετο όρο, μάλιστα, ότι οι καθαρές πρωτογενείς κρατικές δαπάνες τη νέα χρονιά μπορούν να αυξηθούν έως 3% το πολύ σε σχέση με φέτος: από 100 δισ. ευρώ το 2024, οι επιπλέον δαπάνες δεν μπορούν να ξεπεράσουν τα 103 το 2025! Αυτός ο κανόνας απαγορεύει δηλαδή να γίνονται σχέδια για επιπλέον πρωτογενείς δαπάνες που θα ξεπερνάνε τα 3 δισ. ευρώ τη νέα χρονιά. Σύμφωνα με πληροφορίες του «business stories», πάντως, τις ημέρες αυτές η Αθήνα διαπραγματεύεται για να υπάρξει αύξηση στο πλαφόν αυτό. Αν επιτύχει έστω και οριακή αύξηση (π.χ. 3,1% αντί 3%) προκύπτουν άλλα 100 εκατ. ευρώ επιπλέον, που μπορεί να προστεθούν στο καλάθι παροχών της ΔΕΘ.

Σε κάθε περίπτωση, ούτε όλα αυτά τα 3-3,1 δισ. μπορούν να δοθούν αποκλειστικά και μόνο για παροχές. Μεγάλο μέρος του ποσού αυτού εξανεμίζεται για διάφορους λόγους, όπως οι εξής:

■ Παρατηρείται μεγάλο κύμα συνταξιοδότησης, είτε επειδή πολλοί επιλέγουν τη φυγή από την αγορά εργασίας, είτε και διότι πλέον οι συντάξεις εκδίδονται πολύ πιο γρήγορα σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. Αυξάνονται έτσι αυτομάτως οι δαπάνες για συντάξεις που θα πρέπει να καταβάλει το κράτος το 2025. Επιπλέον, μετά τις αλλαγές στο Ασφαλιστικό που διευκολύνουν την παράλληλη εργασία των συνταξιούχων, πολλοί επιλέγουν να συνταξιοδοτηθούν, αλλά να συνεχίσουν να δουλεύουν. Με βάση τα παραπάνω, ο Προϋπολογισμός του 2025 εκτιμάται ότι θα επιβαρυνθεί κατά 600 εκατ. ευρώ επιπλέον, για να πληρωθούν αυτές οι νέες συντάξεις, που δεν δίδονταν μέχρι τώρα.

■ Η αύξηση που θα δοθεί στις παλιές συντάξεις αναμένεται να ξεπεράσει το 2% ή ενδεχομένως και το 2,5%. Αυτό μεταφράζεται σε επιπλέον αύξηση πρωτογενών δαπανών κατά 400 εκατ. ευρώ. Αθροιστικά, δηλαδή, σε παλιούς και νέους συνταξιούχους το Δημόσιο το 2025 πρέπει να καταβάλει 1 δισ. περισσότερα απ’ όσα έδωσε φέτος, γεγονός που περιορίζει τον διαθέσιμο δημοσιονομικό χώρο από τα 3 δισ. στα 2 δισ. ευρώ.

■ Μέσα στο 2025 πρέπει η χώρα να πληρώσει μία δόση για τις πολεμικές φρεγάτες που έχει παραγγείλει. Πρόκειται για δαπάνη της τάξης των 850 εκατ. ευρώ, που περιορίζει ακόμα περισσότερο τα περιθώρια για άλλες παροχές και μέτρα.

■ Από όλες τις υπόλοιπες τακτικές δαπάνες του κρατικού προϋπολογισμού (π.χ. λειτουργικές, για νέες προσλήψεις στο Δημόσιο κ.λπ.) αναμένεται να προκύψει αύξηση επιπλέον 1 δισ. ευρώ το 2025. Σε μεγάλο βαθμό, η επιβάρυνση αυτή συνδέεται και με την ακρίβεια, λόγω του υψηλού πληθωρισμού (της τάξεως περίπου του 2,5% ) που, από χρόνο σε χρόνο, επιβαρύνει με ανατιμήσεις και αυξημένα κόστη όχι μόνο τα νοικοκυριά ή τις επιχειρήσεις, αλλά και τις δαπάνες που κάνει το ίδιο το Δημόσιο.

Σε αυτά έρχονται να προστεθούν νέες αυξημένες δαπάνες για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων από τις καταστροφικές πυρκαγιές, το ύψος των οποίων δεν έχει ακόμα πλήρως αποτυπωθεί. Αν οι συνέπειες περιοριστούν σε αυτό το ύψος και δεν συμβεί κάτι άλλο απρόβλεπτο φέτος (πλημμύρες κ.λπ.), φαίνεται να μην απαιτείται να καταρτιστεί έκτακτος συμπληρωματικός Προϋπολογισμός για το 2024, αλλά θα επαρκούν το έκτακτο αποθεματικό του Προϋπολογισμού (1 δισ. ευρώ) και ο ειδικός λογαριασμός για την αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών.

Ωστόσο, πολλές δαπάνες για αποζημιώσεις και αποκατάσταση θα συνεχίσουν να γίνονται και μέσα στο 2025. Αυτό συμβαίνει και φέτος, καθώς θα υπάρξει συμπληρωματικός προϋπολογισμός του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (της τάξεως των 350 εκατ. ευρώ) για να χρηματοδοτηθούν έργα αποκατάστασης για τις ζημιές από τον κυκλώνα «Ιανός» που χτύπησε τη χώρα μας… πριν από μια τετραετία, τον Σεπτέμβριο του 2020!

Τα «σίγουρα» μέτρα Απομένει έτσι ελάχιστος χώρος για νέες παροχές του 2025, της τάξεως των 150 εκατ. ευρώ. Με άλλες εξοικονομήσεις, όμως, ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών Κωστής Χατζηδάκης έχει εξασφαλίσει τα δημοσιονομικά περιθώρια για ένα πακέτο μέτρων του 2025 που θα έχει κόστος 880 εκατ. ευρώ.

Ανάμεσα σε αυτά που έχουν ήδη κλειδώσει και θα ενταχθούν στον κρατικό προϋπολογισμό του 2025 περιλαμβάνονται η μείωση κατά 0,5% των κρατήσεων στις ασφαλιστικές εισφορές (με δημοσιονομικό κόστος 225 εκατ. ευρώ), η κατάργηση του τέλους επιτηδεύματος (κόστος 120 εκατ. ευρώ), η μονιμοποίηση της επιστροφής του ΕΦΚ στο αγροτικό πετρέλαιο με τη νέα μέθοδο (εκτιμώμενο κόστος περίπου 100 εκατ. ευρώ), η αύξηση του φοιτητικού στεγαστικού επιδόματος (κόστος 15 εκατ. ευρώ) κ.λπ.

«Περιθώρια… υπάρχουν» Παρά την οικονομική στενότητα, αν και σφιχτός, ο νέος Προϋπολογισμός του 2025 μπορεί να αποδειχθεί ανοιχτός σε κάποιες νέες επιπλέον παροχές.

Για να συμβεί αυτό, η Αθήνα πρέπει να διαπιστώσει και να αποδείξει στις Βρυξέλλες ότι βγαίνει ο λογαριασμός όχι μόνο το 2025, αλλά και στα επόμενα χρόνια (στο νέο Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα της περιόδου 2025 – 2028 που θα σταλεί έως τις 20 Σεπτεμβρίου στις Βρυξέλλες).

Το υπουργείο Οικονομικών ποντάρει πολλά στα επιπλέον φορολογικά έσοδα που αναμένει να προκύψουν από μέτρα που τέθηκαν φέτος για πρώτη φορά σε εφαρμογή. Τα αποτελέσματά τους θα πρέπει, μέχρι τα μέσα Σεπτεμβρίου, να αποτιμηθούν από τις αρμόδιες υπηρεσίες της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων, αλλά και να περάσουν από τον «αλγόριθμο» του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους, για να φανεί αν τα μέτρα απέδωσαν τα αναμενόμενα ή αν απέφεραν και θα συνεχίσουν να αποδίδουν ακόμα περισσότερα το 2025.

Με βάση τα προκαταρκτικά στοιχεία διαφαίνεται ότι τα περισσότερα από τα 10+1 μέτρα που εφαρμόστηκαν φέτος κατά της φοροδιαφυγής σημείωσαν αξιοσημείωτη υπεραπόδοση, η οποία θεωρείται ότι θα επαναληφθεί και τα επόμενα χρόνια, επιτρέποντας και σκέψεις για να δοθεί και «το κάτι παραπάνω», το 2025.

Τέτοια μέτρα που φαίνεται πως αποφέρουν περισσότερα έσοδα στα κρατικά ταμεία, για να χρηματοδοτήσουν εξαγγελίες για στοχευμένες παροχές και μέτρα, θεωρούνται:

■ Οι ηλεκτρονικές πληρωμές με POS ή IRIS και οι αλλαγές των ταμειακών μηχανών με online ηλεκτρονικούς φορολογικούς μηχανισμούς που αποκάλυψαν εισπράξεις που έμεναν κρυφές από την Εφορία.

■ Η καθολική εφαρμογή myDATA μέσω της οποίας περιορίζονται δραστικά τα πλαστά τιμολόγια και οι εικονικές δαπάνες που μειώνουν τα φορολογητέα κέρδη των επιχειρήσεων.

■ Η προσυμπλήρωση και το «κλείδωμα» των περιοδικών δηλώσεων ΦΠΑ με βάση τα τιμολόγια που ανεβαίνουν στο myDATA κάθε μήνα, με αποτέλεσμα την αύξηση της βεβαίωσης και είσπραξης του ΦΠΑ που αποδίδουν οι επιχειρήσεις.

Ολα τα παραπάνω φαίνεται να αποτυπώνονται ήδη και στα τελευταία στοιχεία εκτέλεσης του κρατικού προϋπολογισμού όπου, για την περίοδο Ιανουαρίου – Ιουλίου 2024, παρουσιάζεται 3,6 δισ. ευρώ μικρότερο έλλειμμα απ’ όσο αναμενόταν στο επτάμηνο!

Αυτό συμβαίνει διότι:

■ Τα έσοδα από ΦΠΑ ανήλθαν σε 14,581 δισ. σημειώνοντας υπέρβαση άνω του μισού δισεκατομμυρίου (545 εκατ. ευρώ εκ των οποίων τα 197 εκατ. προστέθηκαν τον Ιούλιο)! Η αύξηση αυτή αποδίδεται κατά ένα μέρος στις ανατιμήσεις και την ακρίβεια που παραμένει υψηλή, αλλά και σε αύξηση της πραγματικής κατανάλωσης, είτε λόγω ανόδου των εισοδημάτων είτε και εξαιτίας του υπερτουρισμού.

■ Τα έσοδα από Ειδικούς Φόρους Κατανάλωσης ανήλθαν σε 4,046 δισ. ευρώ και το κράτος εισέπραξε 135 εκατ. ευρώ περισσότερα έναντι του στόχου. Η εξέλιξη αυτή κρίνεται πολύ σημαντική γιατί αποδίδεται κυρίως στα μέτρα κατά του λαθρεμπορίου. Οι Ειδικοί Φόροι Κατανάλωσης υπολογίζονται στην ποσότητα των πωλήσεων (ανά λίτρο καυσίμων ή ποτών κ.λπ.) ασχέτως αν ανεβαίνει ή όχι η τιμή. Δεν αυξάνονται δηλαδή εξαιτίας των ανατιμήσεων, αλλά, αντιθέτως, πιέζονται και μειώνονται όταν μειώνονται το διαθέσιμο εισόδημα και η κατανάλωση. Η αύξηση των εσόδων από ΕΦΚ υποδηλοί ότι, σε μεγάλο βαθμό, περιορίστηκε το λαθρεμπόριο και αποκαλύφθηκαν ποσότητες που διέφευγαν πριν από φόρους.

■ Τα έσοδα από φόρους ακίνητης περιουσίας (ΕΝΦΙΑ, μεταβιβάσεις κ.λπ.) ανήλθαν σε 1,809 δισ. ευρώ και ήταν αυξημένα έναντι του στόχου κατά 73 εκατ. ευρώ, κάτι που δείχνει ότι συνεχίζεται η κινητικότητα στην κτηματαγορά, αλλά και η συνέπεια στην καταβολή των φόρων προς το Δημόσιο. Καθώς τα στοιχεία αφορούν τα μισά του έτους, ερωτηματικά παραμένουν για πολλά ζητήματα, όπως για τα έσοδα από φόρους εισοδήματος. Οι εισπράξεις του κράτους ήταν εντυπωσιακά αυξημένες και ανήλθαν σε 12,285 δισ. σημειώνοντας υπέρβαση 1,4 δισ. ευρώ έναντι του στόχου επταμήνου! Από αυτά τα «υπερέσοδα» σχεδόν το 30% το κατέβαλαν τα νοικοκυριά (Φόρος Εισοδήματος Φυσικών Προσώπων) και το 70% οι επιχειρήσεις (ο Φόρος Εισοδήματος Νομικών Προσώπων και λοιποί φόροι εισοδήματος).

Ωστόσο, η υπέρβαση συνδέεται και με την απόφαση του υπουργείου Οικονομικών να μη δώσει φέτος παράταση στην υποβολή των φορολογικών δηλώσεων. Ως αποτέλεσμα, οι πληρωμές έγιναν μαζικά τον Ιούλιο αντί να «απλωθούν» χρονικά ως τον Αύγουστο ή τον Σεπτέμβριο, όπως πέρυσι.

Αυτό εξηγεί γιατί τον Ιούλιο εισπράχθηκαν 666 εκατ. ευρώ περισσότεροι φόροι εισοδήματος (εκ των οποίων 324 εκατ. από εταιρείες και 271 εκατ. από τα φυσικά πρόσωπα). Ως εκ τούτου, θα πρέπει να αναμένεται να εξεταστεί στους επόμενους μήνες μήπως διαπιστωθεί υστέρηση από τον Αύγουστο ή και κάθε επόμενο μήνα σε σχέση με όσα αναμένονταν και είχαν προϋπολογιστεί να εισπράξει το Δημόσιο.