ΠΑΣΟΚ: Σε κρίση ηγεσίας και ταυτότητας

Με τις εκλογές για την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ σε ένα μήνα, το ενδιαφέρον του κοινού φαίνεται να είναι σχετικά περιορισμένο.

Δεδομένης της κατάστασης (αυξανόμενη δυσαρέσκεια για την κυβέρνηση και η εικόνα μιας διαλυμένης αντιπολίτευσης), θα περίμενε κανείς ότι οι εξελίξεις στο ΠΑΣΟΚ θα κινητοποιούσαν την κοινή γνώμη. Βέβαια, απομένει ακόμη ένας μήνας, αλλά δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο να κινητοποιηθεί η κοινή γνώμη στο μεσοδιάστημα.

Στις προηγούμενες εκλογές του Δεκεμβρίου 2021, όπου εκλέχθηκε αρχηγός ο Νίκος Ανδρουλάκης, η συμμετοχή των ψηφοφόρων ήταν εξαιρετικά υψηλή, φτάνοντας περίπου τους 250.000. Αν αναλογιστεί κανείς ότι στις πρόσφατες ευρωεκλογές το ΠΑΣΟΚ συγκέντρωσε 508.431 ψήφους, για να επαναληφθεί η επιτυχία του 2021, θα πρέπει τουλάχιστον οι μισοί από αυτούς τους ψηφοφόρους να συμμετάσχουν στις εσωκομματικές εκλογές. Επίσης, θα μπορούσαν να συμμετάσχουν και ψηφοφόροι άλλων κομμάτων ή κάποιοι που δεν ψήφισαν στις ευρωεκλογές.

Για να προσελκύσουν το ενδιαφέρον του κόσμου, οι εσωκομματικές εκλογές πρέπει να προσφέρουν ένα ισχυρό διακύβευμα, κάτι που μέχρι στιγμής δεν έχει παρατηρηθεί στο ΠΑΣΟΚ.

Η προηγούμενη εκλογή αρχηγού είναι πολύ πρόσφατη, καθώς δεν έχουν περάσει ούτε τρία χρόνια. Η πορεία του κόμματος κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου υπήρξε σαφώς ανοδική, αλλά δεν έχει αποκτήσει την πολιτική δυναμική που θα το επαναφέρει στην εξουσία.

Η αμφισβήτηση του σημερινού αρχηγού, Νίκου Ανδρουλάκη, δεν έχει ιδεολογική ή πολιτική βάση, αλλά σχετίζεται κυρίως με την επιθυμία επιστροφής του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία, την οποία οι εσωκομματικοί του αντίπαλοι πιστεύουν ότι μπορούν να υπηρετήσουν καλύτερα. Στο επίκεντρο αυτής της πρόωρης προσφυγής στις εσωκομματικές κάλπες βρίσκεται το διαχρονικό ζήτημα που έχει ενσωματωθεί στο DNA του ΠΑΣΟΚ: η σχέση του με τη διακυβέρνηση της χώρας και η συμμετοχή του στην εξουσία.

Αυτό το στοιχείο υπήρξε πάντα καθοριστικό για το ΠΑΣΟΚ. Όχι μόνο κατά την περίοδο του ισχυρού δικομματισμού, όταν εξασφάλιζε ποσοστά που του επέτρεπαν να σχηματίζει αυτοδύναμες κυβερνήσεις, αλλά και αργότερα, όταν η κρίση οδήγησε σε εκλογική συρρίκνωση. Ακόμα και τότε, το ΠΑΣΟΚ δεν αποδέχθηκε τη λογική ενός μικρού κόμματος, αλλά ανέλαβε κυβερνητικές ευθύνες, φτάνοντας στο σημείο να συγκυβερνήσει με τον παραδοσιακό του αντίπαλο, τη ΝΔ, προκειμένου να υπηρετήσει αυτό που θεωρούσε το καλό της χώρας.

Το γεγονός ότι το ΠΑΣΟΚ θεωρεί τον εαυτό του κόμμα εξουσίας, ακόμη και με ποσοστό 13%, δεν προκαλεί έκπληξη. Ωστόσο, είναι δύσκολο να εξηγηθεί η αδυναμία του να διαμορφώσει μια νέα πολιτική στρατηγική με βάση την τρέχουσα πολιτική πραγματικότητα.

Η εκλογική συρρίκνωση του ΠΑΣΟΚ οφείλεται σε δύο βασικές, αλληλένδετες αιτίες: η πρώτη είναι η κρίση που οδήγησε στα μνημόνια, και η δεύτερη είναι ο αυτοεγκλωβισμός του στο λεγόμενο «ενδιάμεσο χώρο» μεταξύ ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ. Αυτός ο εγκλωβισμός, που σε μεγάλο βαθμό στερείται ουσιαστικού πολιτικού περιεχομένου, ανάγκασε το ΠΑΣΟΚ να διεξάγει για αρκετά χρόνια έναν «διμέτωπο» αγώνα, ο οποίος του στέρησε τη δυνατότητα να επανακαθορίσει τη θέση του ως διακριτού πόλου στο πολιτικό σκηνικό.

Κατά την περίοδο του αντι-ΣΥΡΙΖΑ μετώπου, η ΝΔ ήταν τελικά αυτή που επωφελήθηκε από τον πρωταγωνιστικό ρόλο του ΠΑΣΟΚ σε αυτό το μέτωπο. Αργότερα, όταν ο ΣΥΡΙΖΑ κατέρρευσε και υπέστη συντριπτική ήττα με ποσοστό 17% στις εθνικές εκλογές, το ΠΑΣΟΚ βρέθηκε να προσπαθεί να εξηγήσει ότι δεν σκοπεύει να συγκυβερνήσει με τον Τσίπρα, εναντίον του οποίου είχε δώσει έναν αγώνα εξίσου, αν όχι πιο σφοδρό, από αυτόν της ΝΔ υπό τον Μητσοτάκη.

Ένα από τα κύρια ζητήματα που αντιμετωπίζει το ΠΑΣΟΚ τα τελευταία χρόνια είναι η αδυναμία του να διαμορφώσει μια πολιτική στρατηγική στον «ενδιάμεσο χώρο», λαμβάνοντας υπόψη τις ριζικές αλλαγές που έχουν υποστεί τα κόμματα με τα οποία ανταγωνίζεται για την πολιτική του επιβίωση.

Η Νέα Δημοκρατία δεν είναι πλέον η «Δεξιά» που το ΠΑΣΟΚ είχε συνηθίσει να αντιμετωπίζει. Σημαντικοί υπουργοί της προέρχονται από την Κεντροαριστερά, ο αρχηγός της έχει κεντρώο προφίλ, και οι βασικές πολιτικές της επιλογές τα τελευταία χρόνια δεν διαφέρουν σημαντικά από αυτές που θα υιοθετούσε το ΠΑΣΟΚ αν ήταν στην εξουσία. Φυσικά, υπάρχουν πρόσωπα και πολιτικές που θυμίζουν το παλιό στίγμα της ΝΔ, ειδικά μετά το απογοητευτικό εκλογικό αποτέλεσμα στις ευρωεκλογές, αλλά είναι προφανώς περιοριστική μια στρατηγική που δεν αναγνωρίζει τη σημερινή πραγματικότητα της ΝΔ και την προσεγγίζει με όρους του παρελθόντος.

Ποια είναι η σημασία όλων αυτών για το ΠΑΣΟΚ και τους υποψηφίους της ηγεσίας του; Αν δεν αναγνωρίσουν με ειλικρίνεια και καθαρότητα τους πολιτικούς τους αντιπάλους, δεν θα μπορέσουν να διαμορφώσουν μια σαφή και αποτελεσματική πολιτική στρατηγική. Εκτός από τις ιδέες και τις προτάσεις τους για συγκεκριμένα ζητήματα που αφορούν τους πολίτες, οι υποψήφιοι θα πρέπει να μιλήσουν ανοιχτά για τη στρατηγική του σοσιαλδημοκρατικού χώρου.

Για να επανέλθει το ΠΑΣΟΚ ως κόμμα εξουσίας, είναι απαραίτητο να καθορίσει νέες διαχωριστικές γραμμές, βασισμένες σε πραγματικές πολιτικές διαφορές και όχι σε ανύπαρκτα διλήμματα.