Τα μαθήματα της έκθεσης Ντράγκι για την Ευρώπη

Για έναν ολόκληρο χρόνο, ο Μάριο Ντράγκι και οι συνεργάτες του εργάστηκαν πάνω στη μελέτη που του ανέθεσε το 2023 η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, εστιάζοντας στην ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης. Το αποτέλεσμα αυτής της προσπάθειας είναι ένα υπόμνημα 400 σελίδων, το οποίο οι Ευρωπαίοι ηγέτες καλούνται να εξετάσουν σοβαρά.

Ο πρώην διοικητής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, ο οποίος το 2012 έσωσε την Ευρωζώνη με το διάσημο δόγμα “Whatever it takes”, προειδοποιεί με έντονο τρόπο για τους κινδύνους που καταγράφει στην έκθεσή του σχετικά με την ικανότητα της Ευρώπης να παραμείνει ένας ισχυρός παίκτης στο παγκόσμιο σκηνικό τις επόμενες δεκαετίες. Το διακύβευμα που αναλύει ο έμπειρος Ιταλός πρώην Πρωθυπουργός και τραπεζίτης δεν περιορίζεται απλώς στη διατήρηση της Ευρώπης σε κατάσταση στασιμότητας, αλλά περιλαμβάνει και την ανησυχητική προοπτική δραματικής πτώσης του βιοτικού επιπέδου των Ευρωπαίων πολιτών, η οποία θα μπορούσε να οδηγήσει σε πολιτικές και κοινωνικές αναταραχές με απρόβλεπτες συνέπειες.

Ο Ντράγκι δεν είναι ένας ακόμη κινδυνολόγος τεχνοκράτης που επιδιώκει να προσελκύσει την παγκόσμια προσοχή. Η έκθεση με τον απλό τίτλο “Το μέλλον της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας” σκιαγραφεί με απαισιόδοξα χρώματα την κατάσταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσον αφορά τις προοπτικές ανάπτυξης της ευρωπαϊκής οικονομίας. Με σαφήνεια και αδιαμφισβήτητα στοιχεία, ο Μάριο Ντράγκι αναλύει πώς η ευρωπαϊκή οικονομία χάνει σημαντικό έδαφος σε σύγκριση με μεγάλες δυνάμεις όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα. Αυτό οφείλεται σε μια σειρά παραγόντων που δεν είναι αποκλειστικά ευθύνη των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας ή της Κομισιόν, αλλά σχετίζεται με συγκεκριμένα δομικά και θεσμικά προβλήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, με τα πολλά και ποικιλόμορφα κράτη-μέλη της, τα οποία συχνά έχουν αντικρουόμενα συμφέροντα, έχει μάθει να προχωρά με δύσκολους συμβιβασμούς που οδηγούν σε έναν ελάχιστο κοινό παρονομαστή. Μέχρι τώρα, θεωρούσαμε ότι αυτοί οι “ευρω-συμβιβασμοί”, αν και δεν είναι ιδανικοί, συνιστούν μια νίκη για την Ευρώπη με τις πολλές διαφορετικές ταχύτητες και συμφέροντα. Πιθανότατα είχαμε δίκιο, καθώς η ΕΕ κατάφερε μέχρι πρόσφατα, έστω και με αυτές τις δύσκολες συμφωνίες, να προχωρήσει και να διασφαλίσει την ευημερία των πολιτών της. Ωστόσο, τώρα ο Μάριο Ντράγκι εκφράζει αυτό που οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν είχαν τολμήσει να πουν δημοσίως. Η εποχή κατά την οποία η Ευρώπη μπορούσε να διατηρεί τη θέση της ως παγκόσμια δύναμη μέσω μικρών συμβιβασμών έχει παρέλθει, και πιθανότατα έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί.

Σύμφωνα με την έκθεση του Ντράγκι, η Ευρώπη πρέπει να λάβει αποφασιστικά μέτρα για να διατηρήσει το βιοτικό επίπεδο των πολιτών της. Είναι απαραίτητο να αντιμετωπιστούν άμεσα τα θεμελιώδη προβλήματα που την οδηγούν σε συνεχή απώλεια θέσεων στον παγκόσμιο καταμερισμό παραγωγής και εργασίας. Αυτά περιλαμβάνουν τη χαμηλή παραγωγικότητα, την έλλειψη επενδυτικών κεφαλαίων, τη μεγάλη γραφειοκρατία, την ανεπαρκή πρόσβαση σε βασικές πρώτες ύλες, την κατακερματισμένη χρηματοοικονομική αγορά, τη χαμηλή καινοτομία, το υψηλό κόστος ενέργειας, την ακριβή πράσινη μετάβαση και τις σοβαρές προκλήσεις που αφορούν την εσωτερική και εξωτερική ασφάλεια.

Το νέο γεωπολιτικό τοπίο που διαμορφώθηκε μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, καθώς και η στρατηγική επέκτασης της Κίνας που στοχεύει στην υπονόμευση των βασικών της ανταγωνιστών, σε συνδυασμό με την επιδεινούμενη κλιματική κρίση, δεν επιτρέπουν πλέον στην Ευρώπη να προχωρήσει σε μικρούς συμβιβασμούς.

Το κύριο ερώτημα που θέτει η έκθεση Ντράγκι είναι αν η Ευρωπαϊκή Ένωση διαθέτει τη θέληση να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά αυτές τις σκληρές αλήθειες που μας οδηγούν συνολικά σε οικονομική και γεωπολιτική μετριότητα. Αν συμφωνήσουμε ότι είναι απαραίτητο να λάβουμε τολμηρές αποφάσεις για να αναστρέψουμε αυτή την αρνητική πορεία, τότε οι τρόποι και τα μέσα θα είναι πιο εύκολο να εντοπιστούν.