Θα μπορέσει το ΠΑΣΟΚ να ξαναγίνει κόμμα εξουσίας;

Στο ΠΑΣΟΚ στρέφουν το βλέμμα τους προς την Κουμουνδούρου και έχουν κάθε λόγο να αισθάνονται ικανοποίηση από την κατάσταση που παρατηρούν. Οι αντίπαλοί τους, με τους οποίους πολιτικά ανταγωνίζονται στην ίδια δεξαμενή, βιώνουν τη μεγαλύτερη κρίση στην πρόσφατη ιστορία τους και σχεδόν διαλύονται – ακόμη και οι πιο αισιόδοξοι σχετικά με τις εξελίξεις στον ΣΥΡΙΖΑ δεν διακρίνουν κάποια προοπτική λύσης.

Στην καλύτερη περίπτωση, ο ΣΥΡΙΖΑ φαίνεται να οδηγείται προς τη μορφή ενός μικρού κόμματος με περιορισμένη επιρροή. Ο πολιτικός χώρος είναι σχεδόν κενός, και το ΠΑΣΟΚ έχει μια μοναδική και πιθανότατα τελευταία ευκαιρία να επανακαταλάβει τον πρωταγωνιστικό ρόλο στην κεντροαριστερά και να μετατραπεί ξανά, μετά από αρκετά χρόνια, σε κόμμα εξουσίας.

Για να επιτευχθεί αυτό, δεν αρκεί απλώς η εκλογή ενός ηγέτη που θα συνεχίσει την πολιτική μιζέρια που χαρακτηρίζει το ΠΑΣΟΚ τα τελευταία χρόνια. Είναι απαραίτητο να εκφράσει πολιτικές ιδέες, να εμπνεύσει και να δημιουργήσει τις κατάλληλες συνθήκες ώστε οι πολίτες που απομακρύνθηκαν από το κόμμα την τελευταία δεκαπενταετία να βρουν κίνητρα για να επιστρέψουν. Κυρίως, θα πρέπει να σταματήσει να έχει έναν πολιτικό λόγο που δεν διαφέρει ουσιαστικά από αυτόν της συντηρητικής παράταξης. Πρέπει να μιλήσει με σύγχρονους όρους για τη δική του εναλλακτική πρόταση εξουσίας, εστιάζοντας περισσότερο σε αριστερές αξίες.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, η σοσιαλδημοκρατία βιώνει μια παρατεταμένη περίοδο παρακμής. Ιστορικά ισχυρά κόμματα στην Ευρώπη έχουν περιορίσει δραστικά την επιρροή τους, ορισμένα έχουν σχεδόν εξαφανιστεί από τον πολιτικό χάρτη, ενώ άλλα ακολουθούν μια πορεία υποχώρησης. Ένας από τους βασικούς πυλώνες των κομμάτων που κυριάρχησαν στην Ευρώπη μετά τον πόλεμο έχει καταρρεύσει, και αυτή η παρακμή συνοδεύεται σε πολλές περιπτώσεις από την ισχυρή άνοδο λαϊκιστικών κινημάτων.

Οι αιτίες αυτού του φαινομένου είναι πολλές και συχνά αντιφατικές. Μία από τις πιο πειστικές εξηγήσεις που έχει επαναληφθεί είναι η έννοια της «νεοφιλελεύθερης μόλυνσης» της σοσιαλδημοκρατίας, η οποία απομάκρυνε σημαντικές κοινωνικές ομάδες, κυρίως την εργατική τάξη, από αυτήν. Στις προηγούμενες δεκαετίες, με ελάχιστες εξαιρέσεις που επιβεβαίωναν τον κανόνα, υπήρξαν σοσιαλδημοκρατικά κόμματα που, όταν ανέλαβαν την εξουσία, εφάρμοσαν πολιτικές που θύμιζαν έντονα αυτές των συντηρητικών κυβερνήσεων, με καθαρά οικονομικά φιλελεύθερες επιλογές.

Πολλοί ηγέτες του χώρου, προσπαθώντας να δικαιολογήσουν την στροφή προς τα δεξιά, μίλησαν για ανανέωση της σοσιαλδημοκρατίας. Ωστόσο, τα αποτελέσματα έδειξαν ότι αυτή η «ανανέωση» θεωρήθηκε από πολλές κοινωνικές ομάδες ως μια απλή προδοσία. Δεν είχαν άδικο. Το κράτος πρόνοιας ολοένα και περισσότερο έπαψε να είναι παρόν και οι κοινωνικές κατακτήσεις περιορίζονταν ή υπέστησαν σημαντικές περικοπές.

Το ΠΑΣΟΚ δεν υπήρξε εξαίρεση στην παρακμή που χαρακτήρισε τον συγκεκριμένο πολιτικό χώρο. Το αποκορύφωμα αυτής της κατάστασης σημειώθηκε στα πρώτα χρόνια της σοβαρής οικονομικής κρίσης στη χώρα, όταν το κόμμα απώλεσε τη συντριπτική πλειοψηφία της επιρροής του, με πολλές μάζες να μετακινούνται κυρίως προς τον ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος υποσχόταν καλύτερες ημέρες, ή σε μικρότερο βαθμό προς λαϊκιστικά κόμματα με διάφορες εκλογικές εκφράσεις. Σήμερα, ο κίνδυνος του ΣΥΡΙΖΑ έχει εκλείψει, όπως και η ύπαρξη ενός κομματικού φορέα που να μπορεί να υποδεχθεί τα απογοητευμένα πλήθη που τον εγκατέλειψαν όλα αυτά τα χρόνια.

Αυτό που παραμένει είναι σαφές: μια μεγάλη πληθυσμιακή ομάδα, που δεν έχει πολιτική εκπροσώπηση, επιλέγει την αποχή, καθώς δεν βρίσκει ελκυστική κάποια εναλλακτική πολιτική πρόταση και αναζητά τη λιγότερο κακή λύση από την τρέχουσα κυβερνητική επιλογή. Υπάρχει ακροατήριο έτοιμο να ακούσει το ΠΑΣΟΚ, και το ζήτημα μετατοπίζεται στο ίδιο το κόμμα. Έχει να προσφέρει κάτι ουσιαστικό ώστε να κερδίσει την υποστήριξη αυτού του κόσμου; Είναι ικανό να το κάνει;