Η Γαλλία γδύνεται… και το απολαμβάνει

 Το 1930, καθώς το ενδιαφέρον για τον γυμνισμό κατακτούσε την Ευρώπη, δυο γάλλοι γιατροί, οι αδελφοί Αντρέ και Γκαστόν Ντιρβίλ, δημιούργησαν ένα θέρετρο γυμνιστών,  τη «Héliopolis», στο Λεβάν, ένα νησάκι  στα ανοικτά των ακτών της Ιέρ στη γαλλική Ριβιέρα, προβάλλοντάς το ως ένα είδος παραδείσου για τα κουρασμένα σώματα και τις ψυχές των ανθρώπων. Δεν ήταν το πρώτο. Δύο χρόνια πριν οι δυο γιατροί είχαν ιδρύσει το πρώτο κλαμπ γυμνιστών σε ένα νησάκι του Σηκουάνα στο Παρίσι, ενώ το 1927 είχε ανοίξει στη γαλλική πρωτεύουσα το γυμναστήριο «Sparta-club», η πρώτη κοινότητα γυμνιστών που δημιουργήθηκε στη Γαλλία. Ακολούθησαν διάφορα κάμπινγκ γυμνιστών σε όλη τη χώρα και ιδίως κατά μήκος του Σηκουάνα.

Αλλά η «Héliopolis» των αδελφών Ντιρβίλ ανέβασε τον θεσμό σε άλλο επίπεδο. Τη δεκαετία του 1960, μάλιστα, 60.000 επισκέπτες έφθαναν κάθε καλοκαίρι στο θέρετρο. Ακόμα και σήμερα, δε, η «Héliopolis» εξακολουθεί να είναι ένα ακμάζον κέντρο γυμνιστών, ενώ στο νησί πολλά εστιατόρια και μπαρ υποδέχονται τους πελάτες τους «au naturel», με το στρινγκ να είναι το ελάχιστο που απαιτείται στους δρόμους γύρω από το λιμάνι. Πιέρ Οντεμπέρ, Νησί Λεβάν, 1935. Συλλογή Éliane Schoeffert-Audebert (Archives Pierre Audebert) Οι πρωτοποριακές θεραπείες των αδελφών Ντιρβίλ βασίζονταν στο μασάζ, στη χορτοφαγία, στη σωματική άσκηση και στην ύπνωση. Στόχος τους η αντιμετώπιση των τραυμάτων του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και της επιδημίας της Ισπανικής γρίπης που ακολούθησε.

Ο φωτογράφος Πιέρ Οντεμπέρ ανέλαβε, δε, τη δημιουργία μιας σειράς φωτορεπορτάζ για το περιοδικό Naturisme, που έβγαζαν επίσης οι Ντιρβίλ. Οι φωτογραφίες που τράβηξε ο Οντεμπέρ σε διάστημα 20 ετών στην «Héliopolis» συμπεριλαμβάνονται στη μεγάλη έκθεση του φετινού καλοκαιριού, «Paradis Naturistes» («Ο Παράδεισος των Φυσιολατρών»), που φιλοξενείται στο Μουσείο Ευρωπαϊκών και Μεσογειακών Πολιτισμών (Mucem) της Μασσαλίας έως τις 9 Δεκεμβρίου, αφού προηγουμένως –στις αρχές Ιουλίου– είχε παρουσιαστεί στο φωτογραφικό φεστιβάλ Συναντήσεις της Αρλ. Σερζ ντε Σαζό, Υποβρύχιο γυμνό, σειρά «Το νησί με τις σειρήνες», δεκαετία του 1950. Ιδιωτική συλλογή (© Serge de Sazo/Gamma-Rapho) Να σημειωθεί ότι τα τελευταία χρόνια έχει προκύψει (εκ νέου) μια λατρεία του γυμνισμού στη φύση, παράλληλα με την αναζήτηση υγιεινής, χορτοφαγικής διατροφής και τη χρήση εναλλακτικών θεραπειών, διαλογισμού και γιόγκα στην ύπαιθρο, αναφέρει η ανακοίνωση του μουσείου. Αυτός ο τρόπος ζωής, σε συνδυασμό με την απόρριψη όλων όσα βαραίνουν τα σώματά μας, αποτελεί το κλειδί για την κατανόηση των ζητημάτων που διακυβεύονται στον γυμνισμό του χθες και του σήμερα. Χάρη στο εύκρατο κλίμα και τις τρεις θάλασσές της, που έχουν ευνοήσει τη δημιουργία κοινοτήτων γυμνιστών, η Γαλλία είναι σήμερα ο σημαντικότερος τουριστικός προορισμός παγκοσμίως για τους φυσιολάτρες.

Με εξαίρεση την Ελβετία, υπάρχουν λίγες αντίστοιχες κοινότητες αλλού στην Ευρώπη όπου ασκείται ελεύθερα ο γυμνισμός. Υπάρχουν όμως και άλλοι ιστορικοί, πολιτιστικοί και νομικοί λόγοι για τη μοναδικότητα και τη μακροζωία αυτών των κοινοτήτων στη Γαλλία. Η Μασσαλία είναι μια μεσογειακή πόλη γύρω από την οποία έχουν δημιουργηθεί πολλά μεγάλα κέντρα γυμνιστών. Ηταν φυσικό, λοιπόν, το μουσείο Mucem της Μασσαλίας να διερευνήσει το μοναδικό κοινωνικό φαινόμενο του γυμνισμού. Το «Paradis Naturistes» είναι στην ουσία ένα πρωτοποριακό κοινωνικό project. Για περισσότερα από τρία χρόνια, έξι επιμελητές επισκέφτηκαν τις πιο εμβληματικές κοινότητες γυμνιστών συγκεντρώνοντας τα εκθέματα, που στοχεύουν να σπάσουν τα στερεότυπα και να εξηγήσουν πώς ο φυσιολάτρης έχει επαναπροσδιορίσει τη σχέση του με το σώμα του, με τους άλλους και με το περιβάλλον. Στην έκθεση περιλαμβάνονται πάνω από 600 φωτογραφίες, ταινίες, περιοδικά, αντικείμενα καθημερινής χρήσης, πίνακες ζωγραφικής, σχέδια, βιβλία, εκτυπώσεις και γλυπτά, που προέρχονται από τα αρχεία διαφόρων κοινοτήτων γυμνιστών, καθώς και από ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές στη Γαλλία και στην Ελβετία, μεταξύ των οποίων συλλογές του Μπομπούρ, του Λούβρου και πολλών άλλων μουσείων.

Γυμνιστές τον Ιούνιο του 1982 στο Καπ ντ’Αγκντ της Γαλλίας Θα μπορούσε άραγε η ζωή σε μια κοινότητα γυμνιστών και η επικοινωνία με τη φύση να είναι το μυστικό της ευτυχίας και της υγείας; Γιατί και πώς η Γαλλία έχει γίνει ένας «παράδεισος γυμνιστών»; Είναι το ίδιο πράγμα ο γυμνισμός και η φυσιολατρία; Η έκθεση του Mucem απαντά προσφέροντας  στους επισκέπτες της ένα ταξίδι ανακάλυψης στις πρώτες κοινότητες γυμνιστών, αρχικά στη Γερμανία και στην Ελβετία και στη συνέχεια στη Γαλλία, τη δεκαετία του 1920, ενώ εξετάζει επίσης πώς βιώνεται στην πράξη ο γυμνισμός σήμερα. Γδύσου και έλα να δεις την έκθεση Στο μεταξύ, παρά τη θαλασσινή ατμόσφαιρα του Mucem, που βρίσκεται στην είσοδο του παλιού λιμανιού της Μασσαλίας, ο κώδικας συμπεριφοράς του μουσείου αναφέρει ότι «απαιτείται από τους επισκέπτες η απόλυτη ορθότητα, ιδίως όσον αφορά το ντύσιμο. Απαγορεύεται, για παράδειγμα, να κυκλοφορούν χωρίς μπλούζα ή ξυπόλητοι». Ωστόσο, όπως γράφει στον New Yorker η Λόρεν Κόλινς, την ημέρα που επισκέφθηκε το μουσείο, ένας άνδρας διέσχισε την είσοδο ξυπόλητος και γυμνός από τη μέση και πάνω, φορώντας μόνο ένα λουλουδάτο παρεό. Αλλά κανένας δεν φάνηκε να ενοχλείται στο ελάχιστο. Το Mucem φιλοξενεί την έκθεση σε συνεργασία με τη Fédération Française de Naturisme (FFN), η οποία εκπροσωπεί τους φυσιολάτρες στη Γαλλία από το 1950. Σήμερα αριθμούν περίπου 4,7 εκατομμύρια, συμπεριλαμβανομένων των 2,5 εκατομμυρίων που επισκέπτονται τη χώρα κάθε χρόνο, γεγονός που καθιστά τη Γαλλία τον Νο 1 προορισμό της Ευρώπης για τουρισμό γυμνιστών. Μια σημείωση σχετικά με το λεξιλόγιο: Σύμφωνα με την FFN, η φυσιολατρία αναφέρεται σε «έναν τρόπο ζωής σε αρμονία με τη φύση, που χαρακτηρίζεται από την πρακτική του γυμνισμού, ο οποίος κατά συνέπεια προάγει τον αυτοσεβασμό, τον σεβασμό προς τους άλλους και προς το περιβάλλον».

Με άλλα λόγια, μπορείς να είσαι γυμνιστής χωρίς να είσαι φυσιολάτρης, αλλά δεν μπορείς να είσαι φυσιολάτρης χωρίς να είσαι γυμνιστής. Γιατί, θα μπορούσε κανείς να αναρωτηθεί, ένα άτομο να είναι ή το ένα ή άλλο; Οι φυσιολάτρες επιμένουν ότι ο δημόσιος γυμνισμός –το να εκθέτεις τον εαυτό σου όχι μόνο στους άλλους αλλά και στον ήλιο, στον αέρα, στην άμμο και στον ουρανό– έχει μια σειρά από οφέλη, από την αποδοχή του σώματος μέχρι τη απάλειψη των ταξικών διαφορών, γράφει στον New Yorker η Λόρεν Κόλινς, η οποία μίλησε με τον Ερίκ Στεφανί, διευθυντή επικοινωνίας της FFN. «Πίσω από αυτό υπάρχει μια ιδεολογία ισότητας που είναι πολύ γαλλική» λέει ο Στεφανί, που δεν είναι άλλος από τον άνδρα με το παρεό στο λόμπι του μουσείου. «Οταν κάποιος είναι γυμνός δεν ξέρεις αν είναι διευθυντής πωλήσεων ή χτίστης. Ο γυμνισμός κάνει τις κοινωνικές διαφορές αόρατες, τους βάζει όλους στο ίδιο επίπεδο». Είναι επίσης ένας τρόπος να βιώνει κανείς οικεία πράγματα με έναν διαφορετικό, πρωτόγνωρο τρόπο.

Πρόσφατα, για παράδειγμα, τμήματα της FFN έγιναν σπόνσορες σε ταξίδια με ποδήλατα γυμνών ποδηλατών, εκδρομές σε κάμπινγκ γυμνιστών, γυμνούς αγώνες βόλεϊ και πετάνκ, γυμνή κηπουρική και σε μια επίσκεψη γυμνών σε εργοστάσιο ραπτομηχανών. Σχεδόν οτιδήποτε μπορείτε να κάνετε ντυμένοι, υποστηρίζουν οι γυμνιστές, μπορείτε να το κάνετε και γυμνοί (δείτε για παράδειγμα τους γυμνούς πεζοπόρους που διασχίζουν ένα πέρασμα στις Οτ-Αλπ φορώντας μόνο τα χιονοπέδιλά τους). «Center Hélio Marin» στο Μονταλιβέ της Ζιρόντ, 1965 (Fonds Louis Boilley /Karel Oliviero) Τον Ιούλιο, μάλιστα, η Association des Naturistes de Paris διαφήμιζε ένα φυσιολατρικό κοκτέιλ πάρτι υποσχόμενη μια ποικιλία από «πλατό αλλαντικών, τυριών, ριλέτ λευκού ψαριού με άνηθο, χούμους με ζαχαρωμένο λεμόνι, μπράουνι με φιστίκια, πανακότα με κόκκινα φρούτα κ.λπ.», αποδεικνύοντας ότι οι γυμνοί Γάλλοι μοιάζουν πολύ με τους ντυμένους, όπως γράφει η Κόλινς στον New Yorker. Παραδοσιακά, οι γάλλοι φυσιολάτρες-γυμνιστές ήταν σε μεγάλο βαθμό λευκοί, ετεροφυλόφιλοι και αριστεροί, «με τους δασκάλους και τους καθηγητές να εκπροσωπούνται ιδιαίτερα καλά», όπως παρατηρεί ο Στίβεν Λ. Χαρπ στο βιβλίο του «Au Naturel: Naturism, Nudism, and Tourism in Twentieth-Century France».

Φανταστείτε για παράδειγμα ένα παντρεμένο ζευγάρι, τον Τιερί και τη Σαντρίν, οι οποίοι διαδήλωναν τον Μάη του ’68 και εδώ και μισό αιώνα δεν έχουν άσπρα σημάδια από μαγιό στα κορμιά τους. Μετά την πανδημία της Covid-19, ωστόσο, η πρακτική αυτή προσελκύει ολοένα και νεότερους. Σύμφωνα με το FFN, το 43% των γάλλων φυσιολατρών είναι κάτω των 30 ετών. Αλλά η γύμνια είναι δημοφιλής ακόμη και στα «υφάσματα», όπως αποκαλούν οι γυμνιστές τους ντυμένους. Το κανάλι France 5 προβάλλει τη 12η σεζόν του «Nus et Culottés», μιας δημοφιλούς κωμικής σειράς ντοκιμαντέρ, με δυο φίλους που ξεκινούν χωρίς χρήματα και χωρίς παντελόνια για διάφορες περιπέτειες. Ποιος μπορεί άλλωστε να ξεχάσει τον γάλλο ηθοποιό Φιλίπ Κατρίν, ο οποίος εμφανίστηκε στην τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων του Παρισιού σχεδόν γυμνός και βαμμένος μπλε, να τραγουδά ως άλλος θεός Διόνυσος το τραγούδι «Nu», ξαπλωμένος πάνω σε μια πιατέλα με φρούτα… «Θα υπήρχαν πόλεμοι αν ήμασταν όλοι γυμνοί;» τραγούδησε ο Κατρίν. «Πού κρύβεις ένα όπλο όταν είσαι γυμνός;» Φυσιολατρία και γυμνισμός, μια παράδοση… βασικά γερμανική Η φυσιολατρία ξεκίνησε στη βόρεια Ευρώπη περί τα τέλη του 19ου – αρχές του 20ού αιώνα. Ουτοπικά κινήματα όπως το Lebensreform – γενικός όρος για διάφορα κινήματα κοινωνικής μεταρρύθμισης που αναπτύχθηκαν στα μέσα του 19 αιώνα στη Γερμανία και αργότερα στην Ελβετία– προωθούσαν πρακτικές όπως η χορτοφαγία, η εγκράτεια, η βιολογική γεωργία, η ηλιοθεραπεία και η γυμνή γυμναστική σε εξωτερικούς χώρους, ως διορθωτικά μέτρα για τα δεινά μιας ταχέως εκβιομηχανισμένης κοινωνίας.

Κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, δε, η συλλογική γύμνια λέγεται ότι ενίσχυε το ηθικό των στρατευμάτων. Πολ Ολτρά, Νέο κτίριο με πισίνα στο κέντρο, στο θέρετρο γυμνιστών «Centre helio-marin Oltra» στο Πορτ Αμπόν, μεταξύ 1968 και 1971 (Συλλογή Marie-Hélène Oltra) Μια εντυπωσιακή φωτογραφία που ανακαλύφθηκε σε ένα οικογενειακό άλμπουμ δείχνει μια ομάδα γερμανών στρατιωτών να κάθονται γυμνοί σε ημικύκλιο και να παίζουν χαρτιά. «Μπορεί κανείς να φανταστεί ότι η ιεραρχία ενθάρρυνε αυτό το είδος της επίδειξης, καθώς αυτά τα καλοθρεμμένα σώματα μπορούσαν να καθησυχάσουν τους γονείς των στρατιωτών για την εκπληκτική υγεία τους» γράφει ο Ζεράρ Αμοντρίκ στον κατάλογο της έκθεσης. Ο γυμνισμός, υποστηρίζει, προσέφερε μια «μικρή φλόγα ελπίδας, αυτή ενός νέου κόσμου χωρίς στολή». Στον απόηχο ενός πολέμου που κατέστρεψε εκατομμύρια σώματα, οι γαλλικές ιατρικές αρχές αναζήτησαν νέες μεθόδους προώθησης της υγείας και της ίασης. Ειδικά οι υπέρμαχοι της φυσιολατρίας γιατροί Γκαστόν και Αντρέ Ντιρβίλ ανέπτυξαν ένα αυστηρό πρόγραμμα διατροφής και διοργάνωναν διαγωνισμούς ομορφιάς σχεδόν γυμνών σωμάτων, κάνοντας δημοφιλή την ιδέα μιας γυναικείας φιγούρας που ακολουθούσε τα κλασικά ιδεώδη. («Πολύ παχιά, χοντροί γοφοί, υπερμεγέθη στήθη, χοντρό στομάχι, όχι αρκετά μυώδης, δέρμα πολύ χλωμό, πόδια και γλουτοί χοντροί, μη συμμετρικοί», σημείωσε ο Γκαστόν για μια διαγωνιζόμενη). Κλαμπ Γυμνιστών Γαλλίας (CGF) γύρω στο 1930 (Club gymnique de France) Αργότερα, όμως, στις δεκαετίες του 1950 και του 1960, ο γυμνισμός συνδέθηκε κυρίως με την ευχαρίστηση και λιγότερο με την ιατρική.

Σε παραλίες της μόδας, όπως την Παμπελόν, πέντε χιλιόμετρα μακριά από το Σεν Τροπέ, οι γυναίκες πετούσαν τα μπικίνι τους προκαλώντας μερικές φορές συγκρούσεις με αξιωματούχους, όπως ο αστυνομικός που υποδυόταν ο Λουί ντε Φινές  στην κωμωδία «Ο Χωροφύλακας του Σεν Τροπέ». Καθώς, δε, η γυμνή ηλιοθεραπεία επικράτησε, οι γυμνιστές έγιναν πιο διεκδικητικοί. Ωστόσο οι μάχες μεταξύ γυμνιστών και «υφασμάτων» συνεχίζονται, γράφει ο New Yorker. Φέτος  το καλοκαίρι, κοντά στη Μασσαλία, ένας ομοφυλόφιλος άνδρας ανέφερε ότι δέχθηκε επίθεση και ομοφοβικές προσβολές αφού κολύμπησε σε μια παραλία γυμνιστών και επέστρεψε σε ένα κοντινό χωριό με μαγιό τύπου Speedo. «Βάλε τα ρούχα σου!», του φώναξε κάποιος, «υπάρχουν παιδιά εδώ!»