Trumponomics: Το ριζοσπαστικό σχέδιο που θα αλλάξει εκ βάθρων την οικονομία της Αμερικής

Σε μια προεκλογική συγκέντρωση στο Tucson της Αριζόνα, νωρίτερα αυτόν τον μήνα, ο Ντόναλντ Τραμπ πρόσφερε στο κοινό μερικές από τις συνηθισμένες του προεκλογικές θριαμβολογίες. Ισχυρίστηκε ότι κατάφερε μία «μνημειώδη» νίκη επί της Κάμαλα Χάρις στο προεδρικό ντιμπέιτ δύο ημέρες νωρίτερα και επέμεινε στους ισχυρισμούς του ότι οι μετανάστες από την Αϊτή κλέβουν και τρώνε κατοικίδια.

Ωστόσο, ένα σημαντικό μέρος της ομιλίας του πρώην προέδρου επικεντρώθηκε στην οικονομία, δεσμευόμενος να τερματίσει το «χάος και τη μιζέρια» που βιώνουν οι Αμερικανοί υπό τη διοίκηση του Τζο Μπάιντεν.

«Θα προσφέρουμε χαμηλούς φόρους, χαμηλό ενεργειακό κόστος, χαμηλά επιτόκια και χαμηλό πληθωρισμό», υποσχέθηκε. «Για να μπορούν όλοι να αγοράσουν  τα βασικά είδη, αυτοκίνητο και ένα όμορφο σπίτι».

Από τότε που ξεκίνησε την εκστρατεία του για μία δεύτερη θητεία, ο Ντόναλντ Τραμπ επικρίνει την κυβέρνηση Μπάιντεν-Χάρις για την κρίση κόστους ζωής στη χώρα.

Ωστόσο, αυτή τη φορά από την Αριζόνα εκτός από τις πάγιες θέσεις του, ο Τραμπ ανέπτυξε παράλληλα μια πιο λαϊκίστικη οικονομική πολιτική ατζέντα, παρουσιάζοντας εαυτόν ως υπερασπιστή των συμφερόντων των απλών εργαζομένων και της εγχώριας παραγωγής.

Ποιο είναι το «όραμα» Τραμπ για την αμερικανική οικονομία;

Οι βασικοί άξονες αυτού που ο Τραμπ αποκαλεί «Maganomics» (από το MAGA – Make America Great Again) περιλαμβάνουν πιο επιθετικούς δασμούς στις εισαγωγές από όλο τον κόσμο, ειδικά από την Κίνα, και μια δρακόντεια καταστολή της μετανάστευσης. Η ρητορική του εστιάζει παράλληλα στη μεγαλύτερη πολιτική επιρροή στη νομισματική πολιτική και το δολάριο.

Οι ασαφείς διαχωριστικές γραμμές του Τραμπ

Ωστόσο, όπως επισημαίνουν οι Financial Times σε ανάλυσή τους, με τις δηλώσεις του Τραμπ δεν είναι πάντα εύκολο «να αποκρυπτογραφήσει κανείς τι είναι σχέδιο, τι βλακεία και τι διαπραγματευτικό τέχνασμα». Αλλά οι οικονομολόγοι όλων των πλευρών συμφωνούν ότι η ατζέντα του Τραμπ αντιπροσωπεύει μια πολύ πιο ριζική επέκταση των πολιτικών που εισήχθησαν κατά τη διάρκεια της θητείας του μεταξύ 2017 και 2021.

Εάν κερδίσει τις εκλογές και εφαρμόσει πραγματικά τα σχέδια, θα αναδιαμόρφωσει θεμελιωδώς την οικονομία της Αμερικής και τη σχέση της με τον υπόλοιπο κόσμο.

Ακόμη και ορισμένοι υποστηρικτές του Τραμπ ανησυχούν για τις διεθνείς επιπτώσεις της υιοθέτησης μιας τόσο επιθετικής προστατευτικής προσέγγισης από την Αμερική

Οι επικριτές προειδοποιούν, ωστόσο, ότι οι πολιτικές αυτές θα είναι εξαιρετικά επιζήμιες για την οικονομία και δεν θα βοηθήσουν τις ΗΠΑ να ανταγωνιστούν την Κίνα.

«Αν ο Ντόναλντ Τραμπ κάνει τα μισά από αυτά που υπόσχεται, τα αποτελέσματα για την οικονομία των ΗΠΑ θα είναι χαοτικά και αρνητικά», λέει στους FFT ο Τζέισον Φούρμαν, πρώην οικονομολόγος του Λευκού Οίκου στην κυβέρνηση Ομπάμα, ο οποίος είναι τώρα καθηγητής στο Χάρβαρντ. «Το μεγαλύτερο πράγμα που έχουμε στο πλευρό μας απέναντι στην Κίνα είναι ότι ανήκουμε σε ένα μπλοκ χωρών που τα πάνε πολύ καλά. Η επιβολή δασμών σε όλες αυτές τις χώρες θα το κατέστρεφε».

Ο αντίλογος των Δημοκρατικών

Δέσμιοι της κριτικής για τον δικό τους ιστορικό στον πληθωρισμό, οι Δημοκρατικοί έσπευσαν να ισχυριστούν ότι οι προτεινόμενες πολιτικές του Τραμπ θα προκαλούσαν περαιτέρω άνοδο των τιμών και θα βλάψουν την οικονομία.

«Δεκαέξι νομπελίστες έχουν περιγράψει το οικονομικό του σχέδιο ως κάτι που θα αύξανε τον πληθωρισμό και, μέχρι τα μέσα του επόμενου έτους, θα προκαλούσε ύφεση», είπε η Χάρις στο ντιμπέιτ.

Ακόμη και ορισμένοι υποστηρικτές του Τραμπ ανησυχούν για τις διεθνείς επιπτώσεις της υιοθέτησης μιας τόσο επιθετικής προστατευτικής προσέγγισης από την Αμερική.

«Πρέπει να κάνουμε συναλλαγές, ειδικά με τους εχθρούς μας. Δεν λέω να πουλάμε πυρηνικά όπλα στον Κιμ Γιονγκ Ουν [της Βόρειας Κορέας]. Αλλά πρέπει να έχουμε εμπόριο, ώστε οι άνθρωποι να μιλάνε μεταξύ τους, να αρέσει ο ένας στον άλλον, να αγοράζουμε από αυτούς, να αγοράζουν από εμάς», λέει ο Άρθουρ Λάφερ, οικονομολόγος κοντά στον πρώην πρόεδρο. «Όλο αυτό το υλικό των κυρώσεων και των απειλών για δασμούς και όλα αυτά δεν είναι ο σωστός τρόπος. Αυτός είναι ένας τρόπος να εγγυηθούμε τον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο».

Στον πυρήνα της Maganomics βρίσκονται ιδέες που θα ανατρέψουν πολλές πτυχές του οικονομικού μοντέλου που υιοθετήθηκε στις βιομηχανικές οικονομίες τον περασμένο αιώνα.

Εάν θεσπιστούν, αντιπροσωπεύουν μια επιστροφή σε μια εποχή όπου σημαντικά κομμάτια των κρατικών εσόδων προέρχονταν από εμπορικούς δασμούς και όχι από φόρους στα εισοδήματα των ανθρώπων και τα κέρδη των επιχειρήσεων.

«Σκέφτεται ξεκάθαρα να αλλάξει ριζικά το είδος της ισορροπίας των πηγών εσόδων στο αμερικανικό φορολογικό σύστημα. Και κατ’ επέκταση, ο τρόπος με τον οποίο σκεφτόμαστε το εμπόριο στις Ηνωμένες Πολιτείες και τη σχέση μας με τους εμπορικούς μας εταίρους», λέει ο Ernie Tedeschi, διευθυντής οικονομικών στο Yale Budget Lab και πρώην αξιωματούχος του Συμβουλίου Οικονομικών Συμβούλων του Μπάιντεν. «Έτσι κάναμε τα πράγματα τον 19ο αιώνα, όχι τον 20ο αιώνα, πόσο μάλλον τον 21ο αιώνα».

Επιστροφή στο 1930

Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στον Λευκό Οίκο, ο Τραμπ επέβαλε επιθετικά δασμούς στην Κίνα – πολλοί από τους οποίους διατηρήθηκαν υπό τον Μπάιντεν.

Ωστόσο, σύμφωνα με τις ιδέες που εξετάζονται, μια δεύτερη θητεία του Τραμπ θα έβλεπε τις εισφορές στις εισαγωγές να υπερβαίνουν τα επίπεδα που παρατηρήθηκαν για τελευταία φορά στη δεκαετία του 1930 μετά την ψήφιση του ορόσημου προστατευτισμού Smoot Hawley Tariff Act.

Όπως επισημαίνουν οι FT, αφού αρχικά είπε ότι ήθελε να επιβάλει δασμούς 10% σε όλα τα εισαγόμενα αγαθά, ο Τραμπ είπε πρόσφατα ότι θα μπορούσαν να είναι έως και 20%. Για τις κινεζικές εισαγωγές ειδικότερα, έχει μιλήσει για δασμούς 60%, ενώ αυτόν τον μήνα είπε ότι οι χώρες που σχεδίαζαν να μειώσουν την εξάρτησή τους από το δολάριο θα πληγούν επίσης με δασμούς 100% ως τιμωρία.

Ο Τραμπ ελπίζει ότι τα εμπορικά εμπόδια όχι μόνο θα αυξήσουν τα έσοδα, αλλά θα οδηγήσουν στην αποκατάσταση της αμερικανικής μεταποίησης. Η υπουργός Οικονομικών Τζάνετ Γέλεν υπολόγισε φέτος ότι 2 εκατομμύρια θέσεις εργασίας στις ΗΠΑ έχουν εξαφανιστεί από τότε που η Κίνα εντάχθηκε στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου το 2001.

«Όταν μπαίνουν και κλέβουν τις δουλειές μας και κλέβουν τον πλούτο μας, κλέβουν τη χώρα μας», είπε στο περιοδικό Time τον Απρίλιο.

Το κόστος

Ωστόσο, μια τέτοια πολιτική θα έχει κόστος. Το think-tank  Peterson Institute for International Economics στην Ουάσιγκτον υπολογίζει ότι οι γενικοί δασμοί 20% σε συνδυασμό με δασμούς 60% στην Κίνα θα προκαλούσαν αύξηση έως και 2.600 $ ετησίως σε όσα ξοδεύει το μέσο νοικοκυριό σε αγαθά. Εκτιμούν μάλιστα ότι οι δασμοί θα πλήξουν δυσανάλογα τα νοικοκυριά με χαμηλό εισόδημα, τα οποία ο Τραμπ ισχυρίζεται ότι θα προστατέψει.

Οι δασμοί θα μπορούσαν επίσης να εμποδίσουν την ανάπτυξη, σύμφωνα με ορισμένους οικονομολόγους. «Την τελευταία φορά που βρισκόμασταν σε εμπορικό πόλεμο υπό τον Τραμπ, ο παγκόσμιος παραγωγικός κύκλος μπήκε σε ύφεση», λέει η Τζούλια Κορονάδο, πρώην οικονομολόγος της Fed που τώρα διευθύνει την εταιρεία συμβούλων MacroPolicy Perspectives.

Οι σύμβουλοι του Τραμπ ισχυρίζονται ότι οι δασμοί θα συγκεντρώσουν κεφάλαια για να καλύψουν ένα βασικό στοιχείο της χάραξης οικονομικής πολιτικής των Ρεπουμπλικανών – τις φορολογικές περικοπές. Συγκεκριμένα, μια δεύτερη κυβέρνηση Τραμπ σχεδιάζει να μονιμοποιήσει τους χαμηλότερους φορολογικούς συντελεστές που επιβλήθηκαν κατά τη διάρκεια της θητείας του πρώην προέδρου.

Αμφιλεγόμενες φορολογικές περικοπές

Οι Ρεπουμπλικάνοι ισχυρίζονται ότι οι φορολογικές περικοπές του 2017 στο εισόδημα και τις επενδύσεις, οι οποίες διαφορετικά θα έληγαν το 2025, θα βοηθήσουν στην τόνωση της ανάπτυξης. Αυτό με τη σειρά του θα βοηθήσει στην αντιμετώπιση του αυξανόμενου δημοσιονομικού χρέους της κυβέρνησης των ΗΠΑ, λένε.

«Το πιο σημαντικό πράγμα για την επίλυση του χρέους είναι η ανάπτυξη της οικονομίας πολύ πιο γρήγορα», λέει ο Stephen Moore, οικονομολόγος κοντά στον Τραμπ.

«Υπάρχουν πολλά στην ατζέντα του Τραμπ που θα το έκαναν αυτό. Η μείωση των φορολογικών συντελεστών θα βοηθήσει στην ανάπτυξη της οικονομίας, η παραγωγή περισσότερης αμερικανικής ενέργειας θα βοηθήσει την οικονομία, οι καλύτερες εμπορικές συμφωνίες θα βελτιώσουν την οικονομία. Ο Τραμπ έχει επίσης μιλήσει για ακύρωση εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων αυτών των προγραμμάτων πράσινης ενέργειας. Αυτό θα εξοικονομούσε πάρα πολλά χρήματα».

Ωστόσο, υπάρχει και ο αντίλογος: «Οι φορολογικές περικοπές θα αυξήσουν τα ελλείμματα και σε μια οικονομία πλήρους απασχόλησης, όπως αυτή που έχουμε τώρα . . . αυτό θα είναι πληθωριστικό», αναφέρει ο Mark Zandi, επικεφαλής οικονομολόγος στο Moody’s Analytics. «Δεν θα σημειώσουμε καμία πρόοδο στην αντιμετώπιση της κακής δημοσιονομικής κατάστασης του έθνους, η οποία είναι μια σοβαρή ανησυχία που γίνεται όλο και πιο σοβαρή μέρα με τη μέρα».

Η κυρίαρχη κριτική στην ατζέντα του Τραμπ είναι ότι θα είναι σχεδόν αδύνατο να καλυφθεί το κόστος των φορολογικών περικοπών μέσω των δασμών.

Το Penn Wharton Budget Model, μια ερευνητική ομάδα, υπολόγισε ότι τα σχέδια του Τραμπ θα αυξήσουν τα αμερικανικά ελλείμματα κατά 5,8 τρισεκατομμύρια δολάρια την επόμενη δεκαετία.

Η ανεξαρτησία της Κεντρικής Τράπεζας

Ορισμένοι επενδυτές και οικονομολόγοι φοβούνται επίσης τις προσπάθειες του Τραμπ να ροκανίσει την ανεξαρτησία της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ.

Κατά τη διάρκεια της θητείας του, ο Τραμπ επανειλημμένα, επέπληξε τον Τζέι Πάουελ στο τότε Twitter (σήμερα Χ), φτάνοντας στο σημείο να αναρωτηθεί αν ο επικεφαλής της Fed είναι μεγαλύτερος «εχθρός» της Αμερικής από τον Κινέζο ηγέτη Σι Τζινπίνγκ.

Ο Ρεπουμπλικανός υποψήφιος παραμένει επικριτικός απέναντι στον Πάουελ. Η Fed «το έχει κάνει πολύ λάθος», είπε ο Τραμπ τον περασμένο μήνα, προσθέτοντας ότι το επιχειρηματικό του υπόβαθρο σημαίνει ότι έχει «καλύτερο ένστικτο από άτομα που θα είναι στην Ομοσπονδιακή Τράπεζα».

Η ανεξαρτησία της Fed εξασφαλίζεται με νόμο εδώ και πάνω από έναν αιώνα και καθιστά το ίδρυμα υπόλογο μόνο στο Κογκρέσο και όχι στον πρόεδρο

Μετά την απόφαση της Fed να μειώσει τα επιτόκια κατά μισή ποσοστιαία μονάδα, ο Τραμπ είπε ότι δείχνει ότι η οικονομία των ΗΠΑ ήταν είτε «πολύ κακή» ή ότι η κεντρική τράπεζα «έπαιζε παιχνίδια».

Ο Ρόμπερτ Λάιτχιζερ, εκπρόσωπος εμπορίου των ΗΠΑ υπό τον Τραμπ και ακόμη στενός σύμβουλος, έχει εκφράσει την επιθυμία του να αποδυναμώσει το δολάριο σε μια προσπάθεια να ενισχύσει τις πωλήσεις αμερικανικών προϊόντων στο εξωτερικό – μια πολιτική που δυνητικά θα υποστήριζαν τα χαμηλά επιτόκια.

Ορισμένα μέλη του στρατοπέδου Τραμπ πιστεύουν ότι η άνοδος του πληθωρισμού τα τελευταία χρόνια σημαίνει ότι η κυβέρνηση θα πρέπει να ασκήσει μεγαλύτερη επιρροή στη νομισματική πολιτική.

Ωστόσο, ορισμένοι οικονομολόγοι προειδοποιούν ότι οποιεσδήποτε κινήσεις για την αποδυνάμωση της ανεξαρτησίας της Fed θα μπορούσαν να κλονίσουν τις αγορές και τελικά να πυροδοτήσουν ακόμη περισσότερο πληθωρισμό.

«Οι μακροπρόθεσμες προσδοκίες για τον πληθωρισμό στηρίζονται στην κρίση ότι μια πολιτικά ανεξάρτητη κεντρική τράπεζα θα επιβάλει περιοριστική πολιτική εάν ο πληθωρισμός γίνει υπερβολικός», λέει ο Λάρι Σάμερς, καθηγητής οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, και πρώην υπουργός σε Δημοκρατικές κυβερνήσεις. «Αν αυτή η προσδοκία αφεθεί να διαλυθεί, αυτό σημαίνει υψηλότερους μισθούς και τιμές, καθώς όλοι αναμένουν μεγαλύτερο πληθωρισμό».

Ο Zandi της Moody’s αμφισβητεί οποιαδήποτε πρόταση για τη δημιουργία ενός ασθενέστερου δολαρίου. «Δεν ξέρω πώς σχεδιάζουν να μειώσουν την αξία του δολαρίου για μεγάλο χρονικό διάστημα», λέει. «Θα μπορούσαν να προσπαθήσουν να αιχμαλωτίσουν τη Fed και να ασκήσουν μια πολύ χαλαρή νομισματική πολιτική. Αλλά ενώ αυτό μπορεί να λειτουργήσει για μικρό χρονικό διάστημα, θα γίνει γρήγορα πληθωριστικό και εξαιρετικά αντιπαραγωγικό».

Η ανεξαρτησία της Fed εξασφαλίζεται με νόμο εδώ και πάνω από έναν αιώνα και καθιστά το ίδρυμα υπόλογο μόνο στο Κογκρέσο και όχι στον πρόεδρο. Αυτό σημαίνει ότι οποιεσδήποτε ουσιαστικές αλλαγές, συμπεριλαμβανομένου του προσωπικού, δεν μπορούν να επιβληθούν από την εκτελεστική εξουσία, αλλά μάλλον πρέπει να συγκεντρώσουν την υποστήριξη της συντριπτικής πλειοψηφίας των νομοθετών.

«Το Κογκρέσο σχεδίασε τη Fed για να δυσκολεύει οποιονδήποτε πρόεδρο να διαταράξει την ηγεσία της σε μία θητεία», λέει ο Gary Richardson, ο οποίος υπηρέτησε ως ιστορικός του Federal Reserve System από το 2012 έως το 2016. «Μπορούν να παραπονεθούν, αλλά η Federal Reserve δεν χρειάζεται να απαντήσει σε αυτές τις κατηγορίες».

Οι αλλαγές στη Fed

Η δεύτερη θητεία του Πάουελ ως προέδρου της Fed πρόκειται να λήξει τον Μάιο του 2026, θέτοντας το υπόβαθρο για τον Τραμπ να ορίσει έναν διάδοχο που είναι πιο επιδεκτικός να επηρεάσει την εκτελεστική εξουσία εάν κερδίσει τις εκλογές.

Αλλά ο επόμενος πρόεδρος θα έχει περιορισμένο περιθώριο για να αναδιαμορφώσει το επταμελές διοικητικό συμβούλιο της Fed. Η θητεία της Adriana Kugler είναι η νωρίτερη και λήγει τον Ιανουάριο του 2026 και ακολουθεί η θητεία του Christopher Waller που λήγει το 2030.

Ενώ ο Τραμπ προσπάθησε να κατευνάσει τους φόβους ότι θα προσπαθήσει να απαλλαγεί από τον Πάουελ πριν λήξει η θητεία του – κάτι που θα ήταν νομικά αμφίβολο, σύμφωνα με τους ειδικούς – πρόσθεσε μια κρίσιμη προειδοποίηση.

Η Σάρα Μπίντερ, καθηγήτρια πολιτικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο Τζορτζ Ουάσιγκτον, λέει ότι αναμένει από το Κογκρέσο να «σηκωθεί και να υπερασπιστεί τη Fed» εάν ασκηθεί πίεση για περισσότερη παρέμβαση από μια δεύτερη κυβέρνηση Τραμπ.

«Τελικά είναι θέμα κανόνων», λέει η Μπίντερ. «Μέχρι πόσο είναι διατεθειμένος ο Τραμπ να ασκήσει την εξουσία του;»

Πηγή: ot.gr//Ναταλία Δανδόλου