Ο “φιλο-ιρανικός” Φιντάν για τον Νασράλα

Η πρόσφατη αποκάλυψη του Χακάν Φιντάν έχει εστιάσει εκ νέου την προσοχή στην υποτιθέμενη συμπάθεια του Τούρκου διπλωμάτη για το Ιράν.

Καθώς οι μετασεισμοί από τη δολοφονία του Χασάν Νασράλα από το Ισραήλ στο Λίβανο συνεχίζουν να αντηχούν, εγείροντας το φάσμα μιας “πυρκαγιάς” σε ολόκληρη την περιοχή, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν αποκάλυψε ότι είχε συναντηθεί με τον ηγέτη της Χεζμπολάχ στο Λίβανο μόλις 10 ημέρες μετά την 7η Οκτωβρίου 2023, όταν η Χαμάς εξαπέλυσε τον σημερινό κύκλο βίας επιτιθέμενη στο Ισραήλ.

Σε συνέντευξη που παραχώρησε στις 28 Σεπτεμβρίου στον κρατικό ραδιοτηλεοπτικό φορέα της Τουρκίας TRT στη Νέα Υόρκη, ο Φιντάν δήλωσε ότι η συνάντησή του με τον σιίτη ηγέτη στον Λίβανο πραγματοποιήθηκε υπό «δύσκολες συνθήκες» και ότι «η συνάντησή του δεν ήταν εύκολη». Η συνάντηση πραγματοποιήθηκε πιθανότατα σε ή κοντά σε ένα από τα καταφύγια στα οποία κρυβόταν ο Νασράλα κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του Φιντάν στον Λίβανο στις 17 Οκτωβρίου για συνομιλίες με τον Λιβανέζο ομόλογό του, Αμπντάλα Μπου Χαμπίμπ, και άλλους Λιβανέζους αρχηγούς που εκπροσωπούν διαφορετικές ομολογιακές και εθνοτικές ομάδες.

Ο Φιντάν σημείωσε ότι ο Νασράλα ήταν «μια σημαντική προσωπικότητα στην περιοχή, ειδικά για τον Λίβανο».

«Η απουσία του θα αφήσει ένα κενό που θα είναι δύσκολο να καλυφθεί. Ο θάνατός του αποτελεί σημαντική απώλεια τόσο για τη Χεζμπολάχ όσο και για το Ιράν», δήλωσε ο Φιντάν, προσθέτοντας ότι στόχος του Ισραήλ ήταν “να εξαπλωθεί ο πόλεμος σε όλη την περιοχή”.

Τα σχόλια αυτά επανακέντρισαν την προσοχή στην υποτιθέμενη συμπάθεια του Φιντάν για τον κύριο χορηγό της Χεζμπολάχ, το Ιράν – ιδιαίτερα στο Ισραήλ, όπου εξακολουθεί να αντιμετωπίζεται με βαθιά καχυποψία στους επίσημους κύκλους, μια άποψη που τώρα επιδεινώνεται από τη σκληρή ρητορική της Τουρκίας προς το Ισραήλ από την έναρξη της σύγκρουσης στη Γάζα.

Τα τερτίπια υπό την ηγεσία του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος έχει παρομοιάσει τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου με τον Χίτλερ, έχουν τύχει άφθονης ανταπόκρισης από ορισμένους Ισραηλινούς αξιωματούχους, ιδίως από τον Ισραηλινό υπουργό Εξωτερικών Ισραέλ Κατζ.

Το Ισραήλ δεν έχει ακόμη σχολιάσει επίσημα την αποκάλυψη του Φιντάν. «Λόγω του εντατικού ειδησεογραφικού κύκλου στο Ισραήλ, τα σχόλια του Φιντάν δεν έτυχαν της προσοχής της κοινής γνώμης», δήλωσε η Γκάλλια Λίντενστραους, ανώτερη ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Μελετών Εθνικής Ασφάλειας του Ισραήλ.

Ωστόσο, «μια τέτοια συνάντηση, αμέσως μετά τη βίαιη αιφνιδιαστική επίθεση στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου, με τον ηγέτη της Χεζμπολάχ, ο οποίος -εκτός του ότι είναι ο αρχιεχθρός του Ισραήλ- έσφαξε επίσης τόσους πολλούς Σύρους, μπορεί να κατανοηθεί ως μέρος της βασικής συμπάθειας του Φιντάν προς το Ιράν», δήλωσε η Λίντενστραους στο Al-Monitor.

Αυτό φέρεται να επεκτάθηκε στο να αποκαλύπτει την κάλυψη Ιρανών κατασκόπων για λογαριασμό του Ισραήλ, οι οποίοι συναντήθηκαν με τους αξιωματικούς της Μοσάντ για την περίπτωσή τους στην Τουρκία, σύμφωνα με μια στήλη-βόμβα που έγραψε ο Ντέιβιντ Ιγνάτιους της Washington Post το 2013. Ο Φιντάν υπηρετούσε τότε ως επικεφαλής της εθνικής υπηρεσίας κατασκοπείας της Τουρκίας, της Milli Istihbarat Teskilati (MIT) – μια θέση που διατήρησε για 13 χρόνια ρεκόρ πριν μετακινηθεί στο τιμόνι της διπλωματίας.

Οι ισχυρισμοί διαδόθηκαν πιθανότατα από τους μαθητές του Φετουλάχ Γκιουλέν, του σουνίτη κληρικού που είχε παλαιότερα συμμαχήσει με τον Ερντογάν. Η ΜΙΤ ήταν ένα από τα λίγα ιδρύματα στα οποία οι γκιουλενιστές δεν μπόρεσαν να διεισδύσουν. Έβλεπαν τον Φιντάν ως έναν από τους πιο επικίνδυνους εχθρούς τους. Πιστεύεται ότι συνέβαλε καθοριστικά στη συμβολή του στη μεθόδευση του αποτυχημένου πραξικοπήματος το 2016, για το οποίο ο Ερντογάν κατηγορεί τον Γκιουλέν. Ο κληρικός, ο οποίος κατ’ ιδίαν διαφήμιζε τον εαυτό του στους δυτικούς και ισραηλινούς συνομιλητές του ως την καλύτερη εγγύηση κατά του ισλαμικού εξτρεμισμού, ζει σε άγνωστη τοποθεσία στις Ηνωμένες Πολιτείες και έχει αρνηθεί οποιαδήποτε ανάμειξη στην αιματηρή προσπάθεια ανατροπής του Ερντογάν.

Κατά τη διάρκεια των χρόνων του στη σκιά, δεν είναι καθόλου ασυνήθιστο το γεγονός ότι ο Φιντάν συναντήθηκε με μια πανσπερμία παραγόντων από διάφορες χώρες και οργανώσεις και σε αμφιλεγόμενους ρόλους. Μια τέτοια φιγούρα ήταν ο Καζέμ Σουλεϊμανί, ο διοικητής της Δύναμης Quds του Σώματος Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης, ο οποίος πέθανε σε αμερικανική επίθεση με μη επανδρωμένο αεροσκάφος το 2020. Ο Φιντάν είναι γνωστό ότι θαύμαζε και ίσως ακόμη και να μιμούνταν την ικανότητα του Σουλεϊμανί να συνδυάζει τη στρατηγική ευφυΐα με τη δύναμη και το σώμα, καθώς δημιούργησε σιιτικές πληρεξούσιες δυνάμεις που αποτελούσαν τον καταρρέοντα πλέον άξονα αντίστασης του Ιράν, ενώ συνεργαζόταν σιωπηρά με τις Ηνωμένες Πολιτείες στον αγώνα κατά του Ισλαμικού Κράτους στο Ιράκ.

Ο Φιντάν συναντήθηκε με όλους τους βασικούς ενδιαφερόμενους φορείς στο Ιράκ νωρίτερα φέτος, από τους Τουρκμένους μέχρι τους Κούρδους και από τους σουνίτες μέχρι τους σιίτες – ανάμεσά τους και ο Φαλάχ αλ Φαγιάντ, επικεφαλής των υποστηριζόμενων από το Ιράν Δυνάμεων Λαϊκής Κινητοποίησης.

Πολλοί δυτικοί αξιωματούχοι, συμπεριλαμβανομένου του διευθυντή της CIA Γουίλιαμ Μπερνς, λέγεται ότι έχουν εντυπωσιαστεί από τον πραγματισμό και την αστική γοητεία του Φιντάν, οι οποίες σπάνια είναι εμφανείς μπροστά στις κάμερες – δημοσίως, είναι συχνά αρκετά ξύλινος. Το ίδιο προφανώς ήταν και οι Ισραηλινοί σε κάποιο σημείο. Ο Φιντάν ήταν ένας από τους βασικούς συνομιλητές τους στην προσπάθεια του Ερντογάν να αποκαταστήσει τις σχέσεις με το εβραϊκό κράτος το 2020, οι οποίες είχαν πέσει στο κενό το 2018 και λόγω της Γάζας. Η Jerusalem Post μετέδωσε την έκχυση σε ένα άρθρο της 11ης Ιουνίου μετά τον διορισμό του Φιντάν ως υπουργού Εξωτερικών πέρυσι. Επικαλέστηκε, μεταξύ άλλων, τον πρόεδρο του Ιδρύματος για την Εθνολογική Κατανόηση (Foundation for Ethnic Understanding), τον ραβίνο Μαρκ Σνάιερ, «έναν έμπιστο που έπαιξε ρόλο» στην προσέγγιση. Ο Σνάιερ, σημείωσε ότι ο Φιντάν «συμμετείχε άμεσα σε συζητήσεις με τις ισραηλινές μυστικές υπηρεσίες για διάφορα θέματα, συμπεριλαμβανομένων των ανησυχιών των Ισραηλινών για τις επιχειρήσεις της Χαμάς στην Τουρκία. Είναι πολύ ενημερωμένος και πολύ ευαίσθητος για τις ισραηλινές ανησυχίες σχετικά με τις τρομοκρατικές επιχειρήσεις στην περιοχή».

Πώς λοιπόν ο Φιντάν από τόσο εποικοδομητικός τα τελευταία χρόνια των συνομιλιών συμφιλίωσης Τουρκίας-Ισραήλ μετατράπηκε σε τόσο αντι-ισραηλινό; αναρωτιέται η Λίντενστραους.

Η πιθανή απάντηση είναι ότι ο Φιντάν, ο οποίος προβάλλεται ως πιθανός διάδοχος του Ερντογάν, ακολουθεί το παράδειγμα του Τούρκου προέδρου. Είναι, ωστόσο, επίσης γνωστό ότι προσπάθησε να μετριάσει τις πιο ακραίες θέσεις του Ερντογάν. Για παράδειγμα, πηγές με στενή γνώση της διαδικασίας λένε ότι ο Φιντάν ήταν βαθιά αντίθετος στη μυστηριώδη απόφαση του Ερντογάν να ακυρώσει την πολυπόθητη συνάντησή του με τον Μπάιντεν στον Λευκό Οίκο νωρίτερα φέτος.

«Το κύριο ερώτημα που καθοδηγεί τις θέσεις των περιφερειακών ηγετών για τη Γάζα, τη Χεζμπολάχ και όλα αυτά τα ζητήματα είναι ‘θα με ωφελήσει ή όχι; Πώς μπορώ να επωφεληθώ καλύτερα;”» δήλωσε στο Al-Monitor ο Ταρίκ Τσελένκ, ένας φιλελεύθερος ισλαμιστής διανοούμενος. Το πώς αυτές οι στάσεις επηρεάζουν την εσωτερική τους θέση μπορεί συχνά να υπερισχύει όλων των άλλων. Όταν ο επικεφαλής του πολιτικού γραφείου της Χαμάς Ισμαήλ Χανίγια σκοτώθηκε, η Τουρκία κήρυξε ημέρα εθνικού πένθους γι’ αυτόν – κυρίως για να καταπνίξει τις επικρίσεις για την αντιληπτή επιείκεια της κυβέρνησης απέναντι στο Ισραήλ. Ωστόσο, καμία τέτοια τιμή δεν αποδόθηκε στον Νασράλα, μια πολύ πιο σημαντική προσωπικότητα για την παλαιστινιακή υπόθεση από τον Χανίγια. Ο Νασράλα δεν αναφέρθηκε στις επίσημες καταδίκες της Τουρκίας για την ισραηλινή επίθεση εναντίον του Λιβάνου.

Ορισμένοι αναλυτές το αποδίδουν αυτό στο γεγονός ότι οι κυβερνώντες ισλαμιστές της Τουρκίας αισθάνονται βαθιά αντιπάθεια προς τον σιίτη ηγέτη λόγω του ρόλου του στην υποστήριξη του καθεστώτος του προέδρου της Συρίας Μπασάρ αλ Άσαντ και στην πρόκληση του θανάτου χιλιάδων σουνιτών αδελφών τους κατά τη διάρκεια της εξέγερσης του 2011. Τότε πώς εξηγούνται οι συνεχείς προσπάθειες του Ερντογάν να προσεταιριστεί τον Άσαντ;

Εν τω μεταξύ, παρά το εμπορικό εμπάργκο στο Ισραήλ που ανακοινώθηκε τον Μάιο, τα τουρκικά προϊόντα συνεχίζουν να περνούν στις ισραηλινές αγορές μέσω του Αζερμπαϊτζάν, της Ρουμανίας και της Βουλγαρίας, μεταξύ άλλων χωρών. Το πιο κρίσιμο είναι ότι το Αζερμπαϊτζάν εξακολουθεί να προμηθεύει το Ισραήλ με περίπου το 40% των αναγκών του σε πετρέλαιο μέσω ενός αγωγού που καταλήγει σε τερματικούς σταθμούς εξαγωγής στις μεσογειακές ακτές της Τουρκίας. Οι φιλοπαλαιστινιακές ομάδες νεολαίας συνεχίζουν να διαδηλώνουν υπέρ του κλεισίματός του, αλλά χωρίς αποτέλεσμα.

Τίποτα από όλα αυτά δεν αλλάζει την πραγματικότητα ότι οι τουρκοϊσραηλινές σχέσεις βρίσκονται στο χαμηλότερο σημείο των τελευταίων δεκαετιών και πιθανότατα θα χρειαστούν πολλά ακόμη για να ανακάμψουν.

Αν είχε επιβιώσει η άλλοτε εύρωστη συμμαχία μεταξύ των δύο χωρών που σφυρηλατήθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1990, η Μέση Ανατολή θα μπορούσε να είναι «ένα πολύ πιο σταθερό και ειρηνικό μέρος», δήλωσε στο Al-Monitor ένας ανώτερος Ισραηλινός αξιωματούχος. «Όλοι θα είχαν ωφεληθεί και ίσως να μην είχαμε φτάσει εκεί που είμαστε σήμερα», δήλωσε ο αξιωματούχος, χωρίς να θέλει να αποδώσει τα στοιχεία του.

Πηγή: Al Monitor, Militaire