Μάχη εντυπώσεων στις ελληνοτουρκικές σχέσεις

Η Ελλάδα και η Τουρκία συνεχίζουν να ανταγωνίζονται για τις εντυπώσεις στο εσωτερικό τους, παρά τις δηλώσεις των Μητσοτάκη και Ερντογάν από το βήμα του ΟΗΕ, όπου εξέφρασαν την πρόθεση τους να επιλύσουν το ζήτημα της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας και της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο.

Ο Υπουργός Εξωτερικών, Γιώργος Γεραπετρίτης, επανέλαβε για άλλη μια φορά τη θέση του ότι αν δεν υπάρξει λύση στο ζήτημα της οριοθέτησης θαλασσίων ζωνών με την Τουρκία, η ηρεμία θα παραμείνει πάντα προσωρινή. Επιπλέον, δήλωσε ότι αν χρειαστεί να υπάρξει μια συμφωνία που θα διασφαλίσει ένα καλύτερο μέλλον για τις επόμενες γενιές, δεν έχει πρόβλημα να χαρακτηριστεί «μειοδότης».

Ο Γεραπετρίτης, σε κάθε περίπτωση, μείωσε τις προσδοκίες σχετικά με τη συνάντησή του με τον Χακάν Φιντάν, ο οποίος αναμένεται σύντομα στην Αθήνα για την προετοιμασία του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας.

Όπως επεσήμανε για άλλη μια φορά, η εντολή που έχουν οι δύο Υπουργοί Εξωτερικών είναι να εξετάσουν αν είναι εφικτό να καθοριστεί ένα κοινό πλαίσιο, το οποίο θα αποτελέσει τη βάση για τη συζήτηση σχετικά με την οριοθέτηση της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας, στηριζόμενο στο διεθνές δίκαιο. Εάν επιτευχθεί συμφωνία σε αυτά τα ζητήματα, «τότε και μόνο τότε θα απευθυνθούμε στους ηγέτες για να λάβουμε εντολή να προχωρήσουμε και στα χαρτιά. Αν δεν υπάρχει κοινή κατανόηση, δεν μπορούμε να προχωρήσουμε».

Διευκρίνισε πάντως ότι δεν είμαστε ακόμη κοντά στην έναρξη ενός διαλόγου για τα πιο δύσκολα ζητήματα. Ανέφερε επίσης ότι δεν προβλέπεται να ξεκινήσει αυτός ο διάλογος και ότι «βρισκόμαστε σε εντελώς προκαταρκτικό στάδιο».

Επανέλαβε ότι η Ελλάδα δεν θα αποδεχθεί να τεθούν ζητήματα κυριαρχίας στο διάλογο ή στο πλαίσιο διεθνούς δικαιοδοσίας, συμπεριλαμβανομένων των χωρικών υδάτων και των δικαιωμάτων των Ελλήνων πολιτών, προφανώς αναφερόμενος στους Μουσουλμάνους της Θράκης. Επιπλέον, τόνισε ότι η Ελλάδα δεν θα δεχθεί να συζητηθεί ένα θέμα όπως η αποστρατικοποίηση των νησιών, αναφερόμενος και στη δομή των Ενόπλων Δυνάμεων.

Εξέφρασε, παρά τις αντικρουόμενες θέσεις των δύο χωρών, την πεποίθηση ότι αν καθίσουν στο τραπέζι και αποδεχθούν να συζητήσουν με βάση τις αρχές του διεθνούς δικαίου, θα είναι εφικτή η τεχνική συνεννόηση.

Ταυτόχρονα, από την τουρκική πλευρά, αν και ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν άνοιξε ένα παράθυρο ευκαιρίας στον ΟΗΕ, το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας που συνεδρίασε υπό την προεδρία του την Πέμπτη, εξέπεμψε τα δικά του μηνύματα.

Στην ανακοίνωση αναφέρεται ότι «η Τουρκία δεν θα επιτρέψει την κατάχρηση της ειλικρινούς προσέγγισης και των προσπαθειών της για την ανάπτυξη συνεργασιών με στόχο την εγκαθίδρυση μόνιμης σταθερότητας και ειρήνης στη Μεσόγειο και το Αιγαίο Πέλαγος», ενώ τονίζεται ότι η πιο λογική επιλογή είναι η συμπεριφορά με κοινή λογική.

Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι πηγές από το τουρκικό υπουργείο Άμυνας είχαν ήδη εξηγήσει τους λόγους για τους οποίους η Άγκυρα δεν συμμετείχε στην Άσκηση Ramstein Flag-2024. Σύμφωνα με τις δηλώσεις τους, «η Ελλάδα παρουσίασε τη γραμμή FIR (Περιοχή Πληροφοριών Πτήσεων) ως δική της περιοχή δικαιοδοσίας στο έγγραφο προγραμματισμού ασκήσεων και ζήτησε σχέδιο πτήσης, γεγονός που οδήγησε στις απαραίτητες ενέργειες. Παρά την θετική στάση των αρχών του ΝΑΤΟ, η συμμετοχή της χώρας μας στην άσκηση αυτή δεν κατέστη δυνατή λόγω της επίμονης στάσης της Ελλάδας».

Ακόμα και αν υποθέσουμε ότι οι δύο χώρες έχουν αποφασίσει να προχωρήσουν σε απαραίτητους συμβιβασμούς για την προώθηση του διαλόγου, κάτι που είναι προαπαιτούμενο για την επίλυση των διαφορών τους, αυτό δεν αποτυπώνεται στις δηλώσεις τους σχετικά με συγκεκριμένα ζητήματα.

Για παράδειγμα, εάν η Τουρκία θέσει το ζήτημα της αποστρατικοποίησης, ο διάλογος δεν θα ξεκινήσει καν. Αν η Ελλάδα αναφέρει την «Γαλάζια Πατρίδα» και το τουρκολιβυκό μνημόνιο, η Τουρκία θα ανταποκριθεί.

Ακόμα και το ενδεχόμενο οι σκληρές δηλώσεις και οι κόκκινες γραμμές που κυρίως προέρχονται από την τουρκική πλευρά να ερμηνευτούν ως προσπάθεια εσωτερικής κατανάλωσης, εγείρει το ερώτημα πώς θα μπορέσουν η Αθήνα και η Άγκυρα να καθίσουν τελικά στο τραπέζι και να διαχειριστούν την κριτική από την αντιπολίτευση. Όταν, μάλιστα, πριν καν αρχίσουν οι διαπραγματεύσεις, φαίνεται ότι προσπαθούν να διατηρήσουν ισορροπίες, δημιουργώντας την εντύπωση ότι δεν υπάρχει περιθώριο για συμβιβασμούς.

Πώς, λοιπόν, θα μπορέσουν να διαχειριστούν έναν διάλογο που θα απαιτεί ακριβώς αυτούς τους συμβιβασμούς;

Για τον Ερντογάν, ο κύριος αντίπαλος είναι η αντιπολίτευση με επικεφαλής το CHP, ενώ για τον Κυριάκο Μητσοτάκη οι αντιδράσεις προέρχονται και από το εσωτερικό του κόμματός του, με την άκρα δεξιά να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο. Επιπλέον, η αριστερή αντιπολίτευση δεν φαίνεται πρόθυμη να συμμετάσχει σε έναν ελληνοτουρκικό διάλογο, ο οποίος σίγουρα θα έχει κόστος αλλά και πιθανά οφέλη, εφόσον ποτέ ξεκινήσει και ολοκληρωθεί.