Τα μηνύματα της κυβέρνησης σε Αλβανία και Β. Μακεδονία

Τον Αύγουστο του 2023, η Ελλάδα διοργάνωσε την πρώτη συνάντηση ηγετών από τα Δυτικά Βαλκάνια και ευρωπαϊκές χώρες της περιοχής, με θέμα την Ουκρανία, στην οποία συμμετείχε και ο Ουκρανός πρόεδρος, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, στην Αθήνα. Τα μηνύματα στήριξης προς το Κίεβο ήταν ξεκάθαρα και ομόφωνα, όπως και οι προθέσεις προς όλες τις χώρες της περιοχής.

Το πρώτο μήνυμα υπογράμμισε την αδιαπραγμάτευτη ανάγκη για σεβασμό του διεθνούς δικαίου και των συμφωνιών. Το δεύτερο, αν και πιο έμμεσο, ήταν εξίσου σαφές, τονίζοντας ότι χώρες όπως η Ελλάδα θα υποστηρίξουν τον ευρωπαϊκό και ευρωατλαντικό προσανατολισμό των γειτονικών κρατών, υπό την προϋπόθεση της πλήρους συμμόρφωσης με τις ευρωπαϊκές αξίες.

Η συνάντηση που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα εστίασε στη διεύρυνση και το ευρωπαϊκό μέλλον της περιοχής, με την ελληνική κυβέρνηση να τονίζει ότι η πορεία αυτή για ολόκληρη την περιοχή περνά μέσα από την Αθήνα.

Παρόμοιο μήνυμα εξέπεμψε ο Κυριάκος Μητσοτάκης και στο Ντουμπρόβνικ, κατά τη διάρκεια της 3ης Συνόδου Κορυφής Ουκρανίας – Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Ο πρωθυπουργός, απευθυνόμενος στους ηγέτες κρατών και κυβερνήσεων, συμπεριλαμβανομένων του πρωθυπουργού της Αλβανίας Έντι Ράμα και του πρωθυπουργού της Βόρειας Μακεδονίας Χρίστιαν Μίτσκοσκι, τόνισε ότι τα Δυτικά Βαλκάνια, η Ουκρανία και η Μολδαβία μοιράζονται μια κοινή ευρωπαϊκή ιστορία και μέλλον. Υπογράμμισε, ωστόσο, τη σημασία της συνεργασίας μεταξύ των υποψήφιων χωρών και των κρατών-μελών, παρά τις διαφορές τους, προκειμένου να συζητούν και να ανταλλάσσουν απόψεις.

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης τόνισε την αναγκαιότητα της διεύρυνσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, λόγω της γεωπολιτικής κατάστασης και των ζητημάτων ασφαλείας στην Ευρώπη. Ωστόσο, αυτή η διεύρυνση εξαρτάται και από τη στάση των υποψήφιων χωρών, τις οποίες προέτρεψε να τηρήσουν τις βασικές ευρωπαϊκές αξίες και να προχωρήσουν στις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις για την ενταξιακή τους πορεία.

Το μήνυμα του Κυριάκου Μητσοτάκη απευθυνόταν κυρίως σε δύο χώρες: την Αλβανία και τη Βόρεια Μακεδονία. Η πρόσφατη υπόθεση Μπελέρη και η κατάσταση της ελληνικής μειονότητας στην Αλβανία, καθώς και η προκλητική ρητορική της νέας ηγεσίας της Βόρειας Μακεδονίας, η οποία παραβιάζει τη Συμφωνία των Πρεσπών επιμένοντας στη χρήση του όρου «Μακεδονία», ενδέχεται να αποτελέσουν «αγκάθια» στην ευρωπαϊκή τους πορεία. Η Αθήνα έχει ξεκαθαρίσει ότι η πλήρης συμμόρφωση με τα συμφωνηθέντα και το διεθνές δίκαιο δεν είναι θέμα διαπραγμάτευσης.

Εκτός από τη δήλωση του Έλληνα πρωθυπουργού, το μήνυμα διαχέεται και μέσω της Κοινής Διακήρυξης, την οποία υπογράφουν όλοι οι ηγέτες που συμμετείχαν στη Σύνοδο. Αυτή εκφράζει την αποφασιστικότητά τους να «εντείνουμε τις κοινές μας προσπάθειες για να διασφαλίσουμε περαιτέρω πρόοδο και αμοιβαία στήριξη προς τους εταίρους της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, την Ουκρανία, τη Δημοκρατία της Μολδαβίας και τη Γεωργία, στην πορεία τους προς την ένταξη στην ΕΕ με βάση την αξιοκρατία», αναφερόμενοι έτσι στις ευρωπαϊκές απαιτήσεις.

Η Αθήνα έχει ήδη προχωρήσει σε δύο ενέργειες που αποδεικνύουν την σοβαρότητα του μηνύματος που στέλνει. Τον Νοέμβριο του 2023, κατά τη διάρκεια της υπόθεσης Μπελέρη, η Ελλάδα δεν συμφώνησε στην κοινή επιστολή των 27 κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς την Αλβανία για την έναρξη διαπραγματεύσεων σχετικά με τα πρώτα ενταξιακά κεφάλαια, «μπλοκάροντας» έτσι την ευρωπαϊκή πορεία της Αλβανίας για σχεδόν ένα χρόνο.

Τον Σεπτέμβριο, η ελληνική κυβέρνηση, μετά την αποφυλάκιση του Φρέντη Μπελέρη, ο οποίος εκλέχθηκε στο ευρωκοινοβούλιο, αποφάσισε να άρει τις επιφυλάξεις της, δίνοντας το «πράσινο φως» για την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Αλβανίας με την ΕΕ στις 15 Οκτωβρίου. Με αυτή την κίνηση, οι Βρυξέλλες ουσιαστικά αποσύνδεσαν την ευρωπαϊκή πορεία των Τιράνων από αυτήν των Σκοπίων, καθώς η Βουλγαρία εξακολουθεί να διατηρεί το βέτο της για τη Βόρεια Μακεδονία.

Η Αθήνα ξεκαθάρισε τη στάση της και απέναντι στα Σκόπια, όταν κατά τη διάρκεια της Συνόδου του ΝΑΤΟ τον Ιούλιο στην Ουάσιγκτον, ο Κυριάκος Μητσοτάκης έθιξε το θέμα της προκλητικότητας της νέας ηγεσίας της χώρας. Ο πρωθυπουργός είχε αναφερθεί ειδικά στη Συμφωνία των Πρεσπών, υπογραμμίζοντας ότι αυτή ήταν που επέτρεψε τη διεύρυνση της συμμαχίας με την ένταξη της Βόρειας Μακεδονίας. Τόνισε ότι η τήρηση της Συμφωνίας είναι απαραίτητη για τη Συμμαχία και προειδοποίησε ότι η παραβίαση ή η επιλεκτική εφαρμογή της θα μπορούσε να υπονομεύσει την αξιοπιστία και να θέσει σε κίνδυνο τη συνοχή της.