Η επικείμενη συμφωνία Ιράν-Ρωσίας εδραιώνει τους αντιδυτικούς δεσμούς και τη συνεργασία με την Ουκρανία

Η νέα συμφωνία αναμένεται να διευρύνει τις διμερείς σχέσεις τους, οι οποίες έχουν ήδη αναπτυχθεί σημαντικά μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022, όταν η Μόσχα άρχισε τον γεωπολιτικό και οικονομικό αναπροσανατολισμό της προς τη Μέση Ανατολή και την Ασία. Θα περιλαμβάνει εστίαση σε στρατιωτικές συνιστώσες και συνιστώσες ασφαλείας και θα είναι πιθανότατα πιο αντιδυτική από την παλαιότερη.

Αυτή η αναπροσαρμογή της εξωτερικής πολιτικής της Ρωσίας λειτούργησε ως σημαντική ώθηση στους παραδοσιακά προσεκτικούς και συχνά αναξιόπιστους ιρανο-ρωσικούς δεσμούς. Ως πρόσφατο παράδειγμα των διευρυνόμενων δεσμών τους, αναφορές του Σεπτεμβρίου κάνουν λόγο ότι το Ιράν παρείχε βαλλιστικούς πυραύλους μικρού βεληνεκούς (μοντέλο Fath-360) στη Ρωσία, προκαλώντας πρόσθετες κυρώσεις από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους Ευρωπαίους συμμάχους τους. Σε μια άλλη περίπτωση, η Ισλαμική Δημοκρατία βοήθησε τη Ρωσία να εμβαθύνει την εμπλοκή της με τους Χούθι. Οι τελευταίοι, μια σιιτική στρατιωτική ομάδα της Υεμένης που είναι ευθυγραμμισμένη με το Ιράν στον εκτεταμένο “Άξονα της Αντίστασης” της Τεχεράνης, φέρεται να βρίσκεται σε συνομιλίες για να λάβει εξελιγμένο οπλισμό από τη Ρωσία, σύμφωνα με αποκλειστικό δημοσίευμα του Reuters, παρόλο που κινδυνεύουν να χαλάσουν οι δεσμοί της Μόσχας με τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, οι οποίες θεωρούν τους Χούθι ως εντολοδόχους του Ιράν και τους έχουν αντιταχθεί στρατιωτικά.

Ως εκ τούτου, η νέα συμφωνία θεωρείται ως επιστέγασμα της σταθεροποίησης των δεσμών της Ρωσίας και του Ιράν. Αν και δεν έχουν αποκαλυφθεί συγκεκριμένες λεπτομέρειες, η ανάλυση των δηλώσεων Ρώσων και Ιρανών αξιωματούχων και μέσων ενημέρωσης υποδηλώνει ότι το έγγραφο θα είναι μια εκδήλωση της κοινής τους αντίθεσης στην παγκόσμια τάξη υπό την ηγεσία της Δύσης και της υποστήριξης ενός πολυπολικού συστήματος, όπως μέσω της προώθησης των BRICS, του SCO και άλλων πολυμερών πρωτοβουλιών με επίκεντρο την Ευρασία. Οι δύο χώρες θα προσπαθήσουν επίσης να παρουσιαστούν ως “κράτη πολιτισμού” που έχουν το δικαίωμα να υπερασπιστούν τον εαυτό τους, να δημιουργήσουν σφαίρες επιρροής στις άμεσες γειτονιές τους και να αντιταχθούν στην επιρροή των ΗΠΑ.

Πέρα από αυτό το γενικό πλαίσιο, οι δύο, ως κράτη που υπόκεινται σε βαριές κυρώσεις, ενδιαφέρονται να επιτύχουν πιο πρακτικά ζητήματα με τη στρατηγική τους εταιρική σχέση. Ένα από αυτά είναι η εισαγωγή ενός νέου συστήματος πληρωμών που θα διευκολύνει τις επενδύσεις και το εμπόριο σε εθνικά νομίσματα. Τα σημερινά συστήματα πληρωμών αποτελούν ένα ιδιαίτερα προβληματικό ζήτημα, δεδομένου ότι το 2023 το διμερές εμπόριο μειώθηκε στα 4 δισ. δολάρια από τα 4,9 δισ. δολάρια που είχαν καταγραφεί το 2022 (μείωση περίπου 17%). Η Ρωσία δεν έχει επενδύσει πολλά στο Ιράν, παρόλο που το υποσχέθηκε το 2022, όταν, κατά την επίσκεψη Πούτιν στην Τεχεράνη, η Μόσχα δεσμεύτηκε να επενδύσει 40 δισεκατομμύρια δολάρια στις βιομηχανίες φυσικού αερίου και πετρελαίου της χώρας της Μέσης Ανατολής.

Η συνεργασία Ιράν-Ρωσίας για τη δια-Ευρασιατική συνδεσιμότητα είναι πολύ πιθανό να είναι ένας άλλος τομέας που θα καλύψει η συμφωνία εταιρικής σχέσης. Ο Διεθνής Διάδρομος Μεταφορών Βορρά-Νότου (INSTC), ο οποίος εκτείνεται από τη ρωσική ενδοχώρα προς τα νότια θαλάσσια λιμάνια του Ιράν και περαιτέρω προς την Ινδία, γνώρισε σημαντική επέκταση τα τελευταία δύο χρόνια και λειτούργησε ως πραγματική σανίδα σωτηρίας για τη στρατιωτική βιομηχανία της Ρωσίας και ορισμένους τομείς της οικονομίας της. Η συμφωνία αναμένεται να καλύπτει ευρέως τη συνεργασία στα μέσα ενημέρωσης, την εκπαίδευση, το διάστημα και τον πολιτισμό.

Η δυσπιστία παραμένει

Ωστόσο, η ρωσο-ιρανική σχέση δεν θα είναι απαλλαγμένη από τις επιπλοκές της και η νέα στρατηγική εταιρική σχέση είναι απίθανο να την αλλάξει σύντομα. Πράγματι, η δυσπιστία είναι βαθιά. Οι Ιρανοί πολιτικοί κατανοούν ότι η Ρωσία οπλοποιεί τους δεσμούς της με την Ισλαμική Δημοκρατία ως μέρος μιας ευρύτερης στρατηγικής για την άσκηση πίεσης στη Δύση, ιδίως στο πλαίσιο της Ουκρανίας, η οποία παραμένει κεντρικό σημείο του γεωπολιτικού ανταγωνισμού της Μόσχας με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το Ιράν θεωρείται από τη Ρωσία ως εργαλείο για την προώθηση αυτής της ατζέντας, με τη Ρωσία να αποφεύγει πλέον την κριτική για τις πυρηνικές φιλοδοξίες του Ιράν – γεγονός που σηματοδοτεί μια σημαντική μετατόπιση σε σχέση με την προηγούμενη θέση της Μόσχας επί του θέματος, όταν εξέφραζε κριτική πριν από την εισβολή στην Ουκρανία. Η Ρωσία, επίσης, έχει λόγους να μην εμπιστεύεται τον νότιο εταίρο της. Η νέα κυβέρνηση του Ιράν φέρεται να πιέζει για μια πιο διαφοροποιημένη εξωτερική πολιτική, η οποία περιλαμβάνει την επαναπροσέγγιση με τη Δύση και ενδεχομένως την αναζήτηση μιας νέας συνεννόησης με τις Ηνωμένες Πολιτείες σχετικά με την πυρηνική συμφωνία. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει στην άρση ορισμένων από τις κυρώσεις που έχουν περιορίσει την οικονομία του Ιράν. Η Ρωσία είναι επιφυλακτική ότι η βελτίωση των σχέσεων μεταξύ του Ιράν και της Δύσης θα μπορούσε να μειώσει την εξάρτηση της Τεχεράνης από τους δεσμούς της με τη Μόσχα.

Οι εντάσεις είναι επίσης συνεχείς στον στρατιωτικό τομέα. Παρά τις υποσχέσεις, το Ιράν δεν έχει λάβει ακόμη μαχητικά αεροσκάφη Su-35 από τη Ρωσία και η διστακτικότητα της Μόσχας μπορεί να συνδέεται με την επιθυμία της να διατηρήσει καλές σχέσεις με τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Η Μόσχα παρέμεινε σιωπηλή σχετικά με την καθυστέρηση. Επιπλέον, η Ρωσία έχει κατά καιρούς ταχθεί στο πλευρό των περιφερειακών ανταγωνιστών του Ιράν, όπως αποδεικνύεται από την υποστήριξή της στη θέση του Αμπού Ντάμπι σχετικά με τα αμφισβητούμενα νησιά στον Περσικό Κόλπο. Επομένως, η ευθυγράμμιση της Ρωσίας με το Ιράν δεν είναι απόλυτη.

Υποψίες του Αζερμπαϊτζάν

Υπάρχουν επίσης διαφορές όσον αφορά το ζήτημα της συνδεσιμότητας. Το Ιράν απολαμβάνει στενές σχέσεις με την Αρμενία τόσο στον πολιτικό όσο και στον οικονομικό τομέα. Η Ισλαμική Δημοκρατία είναι επίσης επιφυλακτική όσον αφορά τις προθέσεις του Αζερμπαϊτζάν σχετικά με τον διάδρομο Zανγκεζούρ. Παρόλο που τόσο το Ερεβάν όσο και το Μπακού δήλωσαν πρόσφατα ότι το θέμα έχει αφαιρεθεί από τις υπό εξέλιξη ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις, Ρώσοι αξιωματούχοι έθεσαν πρόσφατα και πάλι το ζήτημα υποστηρίζοντας ότι η Αρμενία θα πρέπει να ανοίξει τον διάδρομο Zανγκεζούρ . Για παράδειγμα, στις 19 Αυγούστου, κατά τη διάρκεια συνέντευξης στο ρωσικό κανάλι Channel One, ο υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ τάχθηκε υπέρ μιας μεταφορικής σύνδεσης (του λεγόμενου διαδρόμου Zανγκεζούρ ) μεταξύ του ίδιου του Αζερμπαϊτζάν και του Ναχιτσεβάν μέσω της νοτιότερης επαρχίας της Αρμενίας, της Syunik, η οποία χρησιμεύει ως σύνορο με το Ιράν.

Η ιρανική πλευρά κάλεσε τον Ρώσο πρέσβη σε ένδειξη διαμαρτυρίας μετά τη δημοσιοποίηση της συνέντευξης και απάντησε ότι δεν θα ανεχόταν καμία εδαφική αλλαγή κατά μήκος των βόρειων συνόρων της. Η χρονική συγκυρία των δηλώσεων της Μόσχας ήταν ενδιαφέρουσα, καθώς ακολούθησε την επίσκεψη του Πούτιν στις 19 Αυγούστου στο Αζερμπαϊτζάν, όπου συζητήθηκε ο διάδρομος Zανγκεζούρ . Στις 5 Σεπτεμβρίου, ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράν, Αμπάς Αράγκτσι, δήλωσε ότι “οποιαδήποτε απειλή από το βορρά, το νότο, την ανατολή ή τη δύση προς την εδαφική ακεραιότητα των γειτόνων μας ή επαναχάραξη των συνόρων είναι εντελώς απαράδεκτη και αποτελεί κόκκινη γραμμή για το Ιράν”. Το περιστατικό υπογράμμισε τον ιρανικό φόβο να δει έναν αδιάκοπο τουρκικό διάδρομο να υλοποιείται στα βόρεια του, που υποστηρίζεται πλέον άμεσα από τη Ρωσία.

Παρά τις εντάσεις και τις αμοιβαίες υποψίες, οι ρωσο-ιρανικές σχέσεις είναι πιθανό να συνεχίσουν να διευρύνονται. Και οι δύο χώρες μοιράζονται τη δυσπιστία προς τη Δύση, αλλά η σχέση τους έχει γίνει όλο και περισσότερο συναλλακτική, γεγονός που αφήνει πολύ λίγα περιθώρια για μια πραγματική συμμαχία. Πράγματι, η νέα συμφωνία είναι απίθανο να περιέχει οριστικές ρήτρες για τον σχηματισμό διμερούς συμμαχίας. Αλλά η Ρωσία και το Ιράν μπορεί τελικά να μην χρειάζονται μια πλήρη συμμαχία, η οποία πιθανότατα θα περιόριζε τις ικανότητές τους να ελιχθούν στη διεθνή σκηνή. Η συμφωνία που πρόκειται σύντομα να υπογραφεί θα πρέπει αντιθέτως να θεωρηθεί ως ένα ευρύτερο πλαίσιο για τους ενισχυμένους δεσμούς, στο οποίο ο ανταγωνισμός και η αντιπαλότητα θα παραμείνουν χαρακτηριστικά γνωρίσματα.

Πηγή:Al Monitor, Militaire