Εκλογικός νόμος: Τι προβλέπουν οι εισηγήσεις για την αλλαγή του

Το τελευταίο διάστημα, το γραφείο του Πρωθυπουργού δέχεται προτάσεις για την αύξηση του ορίου εισόδου στη Βουλή, προτείνοντας να ανέβει στο 5% από το 3% που ισχύει σήμερα.

Από την πλευρά του, ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης θεωρεί ότι δεν είναι η κατάλληλη στιγμή για να ξεκινήσει μια τέτοια συζήτηση, καθώς πιστεύει ότι μια τέτοια εξέλιξη θα μπορούσε να προκαλέσει αχρείαστη εκλογολογία, την ώρα που η κυβέρνηση προσπαθεί να προχωρήσει στην υλοποίηση μεταρρυθμίσεων. Οι αρμόδιοι του υπουργείου Εσωτερικών εκφράζουν επίσης επιφυλάξεις. Επιπλέον, ο υπουργός Υγείας Άδωνις Γεωργιάδης, σε πρόσφατη συνέντευξή του, δήλωσε ότι «είμαι υπέρ της αλλαγής του εκλογικού νόμου, καθώς πάντα πίστευα στις ισχυρές κυβερνήσεις. Η θέση μου παραμένει σταθερή».

Αξιοσημείωτο είναι ότι οι υποστηρικτές της πρότασης για αλλαγή του εκλογικού νόμου συνεχίζουν να αναφέρονται στα αποτελέσματα των πρόσφατων δημοσκοπήσεων, οι οποίες δείχνουν στασιμότητα στα ποσοστά της Ν.Δ., αντίστοιχα με αυτά που είχε συγκεντρώσει στις ευρωεκλογές του Ιουνίου. Αυτό συμβαίνει σε μια περίοδο όπου δεν φαίνεται να επωφελείται από τις σημαντικές απώλειες των κομμάτων που βρίσκονται αριστερά της. Επισημαίνεται ότι το τρέχον όριο εισόδου των κομμάτων στη Βουλή ισχύει από το 1993.

Αυτή τη στιγμή, είναι δύσκολο να προσδιοριστεί με ακρίβεια το όριο της αυτοδυναμίας, καθώς εξαρτάται άμεσα από το συνολικό ποσοστό των κομμάτων που δεν επιτυγχάνουν το 3% για να εισέλθουν στη Βουλή. Σύμφωνα με το ισχύον εκλογικό σύστημα, το πρώτο κόμμα που λαμβάνει ποσοστό 25% ή περισσότερο κερδίζει 20 έδρες ως μπόνους, ενώ για κάθε επιπλέον 0,5% προστίθεται μία ακόμα έδρα. Αυτό σημαίνει ότι για να επιτευχθεί το μέγιστο μπόνους των 50 εδρών, απαιτείται ποσοστό 40% (οι επιπλέον 30 έδρες προκύπτουν από το 0,5% επί 15%). Ωστόσο, στο Μέγαρο Μαξίμου εξετάζεται το ενδεχόμενο αλλαγής του τρόπου υπολογισμού του μπόνους. Αν το κρίσιμο 0,5% μειωθεί στο 0,4%, τότε το πρώτο κόμμα θα χρειαστεί να επιτύχει ποσοστό περίπου 36,5% για να λάβει το μέγιστο μπόνους. Η δεύτερη εισήγηση που υπάρχει είναι σε περίπτωση που η διαφορά του πρώτου µε το δεύτερο κόµµα είναι πάνω από οκτώ µονάδες, τότε μπορεί να δοθούν στο πρώτο κόµµα µπόνους δέκα εδρών.

Από το 1974 μέχρι σήμερα έχουν εφαρμοστεί εννέα διαφορετικά εκλογικά συστήματα. Σύμφωνα με τους αναλυτές, ο εκλογικός νόμος του 1977 θεωρείται ο πιο «σκληρός», καθώς απαιτούσε από ένα κόμμα να ξεπεράσει το 17% για να συμμετάσχει στη δεύτερη κατανομή. Ωστόσο, αυτός ο νόμος καταργήθηκε το 1985 από το ΠΑΣΟΚ υπό την ηγεσία του Ανδρέα Παπανδρέου. Εκείνη τη χρονιά, οι εκλογές διεξήχθησαν για πρώτη φορά με λίστα, ενώ πραγματοποιήθηκαν και μικρές αλλαγές στην κατανομή των εδρών. Ο εκλογικός νόμος του Τσοχατζόπουλου το 1989 ήταν πιο κοντά στην απλή αναλογική και περιόριζε την πιθανότητα αυτοδυναμίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Νέα Δημοκρατία χρειάστηκε να συγκεντρώσει σχεδόν το 49% των ψήφων για να σχηματίσει τυπικά κυβέρνηση.

Έτσι, η κυβέρνηση Μητσοτάκη προχωρά σε αλλαγές στον νόμο Τσοχατζόπουλου, με στόχο την ενίσχυση της ισχυρής αυτοδύναμης κυβέρνησης. Παράλληλα, εισήχθη στη Βουλή η διαδικασία «εξομάλυνσης», η οποία σχετίζεται με την αντιστοιχία ψήφων και εδρών. Με αυτόν τον τρόπο, κάθε κόμμα εξασφάλιζε εκπροσώπηση στο Κοινοβούλιο κατά 70%. Σύμφωνα με αυτή τη διαδικασία, ένα κόμμα που δεν εκλέγει τον αριθμό βουλευτών που αντιστοιχεί στις ψήφους του, λαμβάνει επιπλέον έδρες ώστε να φτάσει το 70%. Ο νόμος αυτός, γνωστός ως «νόμος Κούβελα», εφαρμόστηκε μέχρι το 2004. Ο εκλογικός νόμος Σκανδαλίδη καθόριζε τον αριθμό εδρών που θα λάμβανε ένα κόμμα άμεσα με βάση το ποσοστό του, με την αναλογικότητά του να φτάνει το 87%. Για πρώτη φορά, δόθηκε μάλιστα μπόνους 40 εδρών στο πρώτο κόμμα. Το 2008, με τον νόμο του τότε υπουργού Εσωτερικών και πρώην Προέδρου της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλου, το πρώτο κόμμα έλαβε 50 έδρες ως μπόνους, με την αναλογικότητά του να φτάνει το 83,3%.