«Η Αίγυπτος σε δύσκολη θέση με το φυσικό αέριο παρά τη συμφωνία με την Ελλάδα»

Η Αίγυπτος έχει υψηλές φιλοδοξίες να γίνει περιφερειακός ενεργειακός κόμβος έως το 2025 και η βορειοαφρικανική χώρα έχει προγραμματίσει αρκετές πρωτοβουλίες γεωτρήσεων για τις αρχές του επόμενου έτους. Αλλά η επενδυτική αδράνεια και οι υλικοτεχνικές αναποδιές έχουν οδηγήσει στην πτώση του πιο πολύτιμου αγαθού της Αιγύπτου: του φυσικού αερίου.

Τώρα, μια ανανεωμένη ενεργειακή στρατηγική που ξεκίνησε τον Ιούλιο περιλαμβάνει αυξημένη συνεργασία με ξένους εταίρους και ανανεωμένη εστίαση στις περιφερειακές ενεργειακές συνεργασίες.

Στις 14 Οκτωβρίου, η αιγυπτιακή εταιρεία χαρτοφυλακίου φυσικού αερίου (EGAS) και ο όμιλος Κοπελούζος με έδρα την Ελλάδα ίδρυσαν κοινή επιχείρηση στην ευρωπαϊκή χώρα για την εμπορία, προμήθεια, μεταφορά και επαναεριοποίηση φυσικού αερίου στην Ανατολική Ευρώπη.

Μείωση της παραγωγής

Το κοίτασμα φυσικού αερίου Ζορ, η μεγαλύτερη εμπορευματική περιοχή της χώρας, όπου η παραγωγή ξεκίνησε το 2017, είδε πτώση της παραγωγής τα τελευταία χρόνια, οδηγώντας την Αίγυπτο να εισάγει περισσότερο φυσικό αέριο από άλλες χώρες όπως η Κύπρος και το Ισραήλ. Ο κύριος λόγος για την πτώση της παραγωγής του Ζορ είναι η επίμονη διάρρηξη νερού – δηλαδή, όταν το νερό που διοχετεύεται στον ταμιευτήρα για να διατηρηθεί η πίεση διαρρέει σε μια παραγωγική γεώτρηση.

Αυτό έχει επιδεινωθεί από την επενδυτική ξηρασία λόγω της οικονομικής δυσπραγίας της Αιγύπτου και του υψηλού κρατικού χρέους. Η δραστηριότητα εξόρυξης πετρελαίου και φυσικού αερίου στην Αίγυπτο μειώθηκε κατά 4,7% το οικονομικό έτος 2023-2024 λόγω των χαμηλότερων εγχώριων και ξένων επενδύσεων, όπως έδειξαν τα επίσημα στοιχεία νωρίτερα αυτό το μήνα. Υπήρξε επίσης επιβράδυνση στις εργασίες που αφορούν την ανάπτυξη πηγών πετρελαίου και φυσικού αερίου, ανέφερε το Υπουργείο Προγραμματισμού και Οικονομικής Ανάπτυξης.

Από το 2022, η βορειοαφρικανική χώρα αντιμετωπίζει σοβαρή έλλειψη ξένου συναλλάγματος, διόγκωση του χρέους και εκτίναξη του πληθωρισμού στα ύψη. Τον Ιούλιο του 2023, ο πληθωρισμός έφθασε στο υψηλό ρεκόρ του 35,6%, παρά την προσπάθεια της κεντρικής τράπεζας να τιθασεύσει τις τιμές αυξάνοντας επανειλημμένα τα επιτόκια. Έκτοτε ο πληθωρισμός έχει μειωθεί στο 25%. Εν τω μεταξύ, ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ της χώρας κυμαίνεται σήμερα γύρω στο 95,8%, σε σύγκριση με 70% το 2010.

Σε μια προσπάθεια να αναζωογονήσει την παραγωγή φυσικού αερίου, η Αίγυπτος τους τελευταίους μήνες έχει συνεργαστεί με αρκετές διεθνείς ενεργειακές εταιρείες, συμπεριλαμβανομένης της ιταλικής Eni, η οποία εκμεταλλεύεται το κοίτασμα Ζορ και πρόκειται να αρχίσει να ανοίγει νέες γεωτρήσεις στην περιοχή στις αρχές του 2025. Τον Φεβρουάριο, η British Petroleum Exploration, θυγατρική που ανήκει έμμεσα στην BP, και η ADNOC International Limited των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων δημιούργησαν μια κοινοπραξία που θα κατέχει ορισμένα από τα δικαιώματα της BP σε συμβάσεις παραχώρησης φυσικού αερίου στην Αίγυπτο. Για το οικονομικό έτος 2024/2025, η Αίγυπτος σχεδιάζει τη διάνοιξη 110 ερευνητικών γεωτρήσεων με επένδυση 1,2 δισ. δολαρίων, δήλωσε τον Ιούλιο ο υπουργός Πετρελαίου Καρίμ Μπαντάουι.

Στην κορύφωσή του το 2019, το Ζορ παρήγαγε 3,2 δισεκατομμύρια κυβικά πόδια ημερησίως (bcf/d), αλλά μέχρι τις αρχές του 2024, η παραγωγή είχε πέσει στο 1,9 bcf/d, οδηγώντας την Αίγυπτο να αυξήσει τις εισαγωγές φυσικού αερίου για να αποτρέψει τις ελλείψεις ενέργειας.

Ερωτηθείσα πόσο σημαντικό είναι το κοίτασμα για την αποκατάσταση της αποστολής της Αιγύπτου να γίνει περιφερειακός ενεργειακός κόμβος, η Μιρέτ Μαμπρούκ, ανώτερη συνεργάτης και ιδρυτική διευθύντρια του προγράμματος Egypt and the Horn of Africa Program του Middle East Institute, δήλωσε στο Al-Monitor: “Το κοίτασμα Ζορ είναι σημαντικό, αλλά δεν εμποδίζει την παρακμή της Αιγύπτου από το να γίνει περιφερειακός κόμβος.

“Η Αίγυπτος δεν είναι πραγματικά κόμβος – είναι ένα τερματικό προς το παρόν. Η Τουρκία είναι κόμβος, η Ισπανία είναι κόμβος, και αυτό γιατί το φυσικό αέριο εξάγεται”, πρόσθεσε.

Η Μαμπρούκ δήλωσε ότι η Αίγυπτος δεν είναι κόμβος επειδή το μεγαλύτερο μέρος του αερίου που έρχεται χρησιμοποιείται για την εγχώρια κατανάλωσή της και όχι για να πωληθεί σε άλλες χώρες με κέρδος.

Η Αίγυπτος διαθέτει δύο τερματικούς σταθμούς υγροποιημένου φυσικού αερίου: τον τερματικό σταθμό υγροποιημένου φυσικού αερίου ELNG και τον τερματικό σταθμό υγροποιημένου φυσικού αερίου Damietta SEGAS, που βρίσκονται στην Μπεχέιρα στη μεσογειακή ακτή και στη Δαμιέτη, αντίστοιχα. Το ELNG έχει δυναμικότητα 7,2 εκατομμυρίων μετρικών τόνων ετησίως (mtpa), ενώ η Δαμιέτη έχει δυναμικότητα 5 εκατομμυρίων mtpa. Ωστόσο, και οι δύο τερματικοί σταθμοί έχουν υποστεί διακοπές λειτουργίας τα τελευταία χρόνια, λόγω του ότι το αέριο που προηγουμένως πήγαινε στους τερματικούς σταθμούς έπρεπε να ανακατευθυνθεί για την εγχώρια ζήτηση, η οποία αυξήθηκε κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.

Το 2021 και το 2022, η Αίγυπτος εξήγαγε περίπου 9 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα υγροποιημένου φυσικού αερίου ετησίως, αποφέροντας στη χώρα έσοδα ύψους περίπου 8 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Αλλά μέχρι το 2023, οι εξαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου είχαν μειωθεί κατά περισσότερο από 50% λόγω της μειωμένης παραγωγής και η Αίγυπτος είχε γίνει και πάλι καθαρός εισαγωγέας φυσικού αερίου για την κάλυψη της εγχώριας ζήτησης, ιδίως για την τροφοδοσία κλιματιστικών μηχανημάτων κατά τους ξηρούς καλοκαιρινούς μήνες.

Η Μαμπρούκ δήλωσε, ωστόσο, ότι δεν υπάρχει “απολύτως κανένας λόγος” να μην μπορεί η Αίγυπτος να επιτύχει τον στόχο της να γίνει ενεργειακός κόμβος, αν και ίσως όχι μέχρι το 2025.

Η Μαμπρούκ πιστεύει ότι το ελληνικό έργο, θεωρητικά, θα πρέπει να βοηθήσει την Αίγυπτο να γίνει κόμβος, αλλά ο κύριος δείκτης επιτυχίας είναι πόσο φυσικό αέριο μπορεί να αντισταθεί η χώρα να αγοράσει για τη δική της εγχώρια κατανάλωση. Χωρίς το πλεόνασμα φυσικού αερίου που είναι διαθέσιμο για εξαγωγή, η Αίγυπτος δεν θα γίνει ενεργειακός κόμβος, είπε. Είπε ότι αυτό θα επηρεαστεί άμεσα από την εξάρτηση της Αιγύπτου από άλλες μορφές ενέργειας, όπως η ηλιακή ενέργεια και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Τη Δευτέρα, ο Μπαντάουι ανακοίνωσε ότι η Αίγυπτος μείωσε τους μακροπρόθεσμους στόχους της για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στο 40% έως το 2040, από 58% που ήταν ο προηγούμενος στόχος, δεδομένης της συνεχιζόμενης εξάρτησης της χώρας από το φυσικό αέριο.

Διαγωνισμοί LNG

Η Αίγυπτος είναι πλέον καθαρός εισαγωγέας φυσικού αερίου και το γεγονός αυτό δεν φαίνεται πιθανό να αλλάξει τουλάχιστον τους επόμενους μήνες. Επικαλούμενο τρεις εμπορικές πηγές, το Reuters ανέφερε ότι η Αίγυπτος σχεδιάζει να προκηρύξει διαγωνισμό για την αναζήτηση έως και 20 φορτίων LNG για την κάλυψη της εγχώριας ζήτησης για το πρώτο τρίμηνο του 2025. Ο Σαρλ Κοστερούζ, ανώτερος αναλυτής LNG στην Kpler, πιστεύει ότι τα περισσότερα από αυτά θα κατακυρωθούν.

“Η Αίγυπτος δεν αναμένεται να εξάγει LNG μέχρι τον Απρίλιο του 2026 και ουσιαστικά είναι καθαρός εισαγωγέας από το καλοκαίρι του 2024. Αναμένουμε ότι οι αιγυπτιακές εισαγωγές LNG για το 2025 θα φθάσουν περίπου τους 6 μετρικούς τόνους. Για να βοηθήσει στην κάλυψη αυτής της πρόσθετης ζήτησης, μια δεύτερη πλωτή μονάδα επαναεριοποίησης αποθήκευσης (FSRU) αναμένεται να εγκατασταθεί στην Αΐν Σούχνα στις αρχές του επόμενου έτους, αν και δεν έχει ακόμη οριστικοποιηθεί η οριστική ναύλωση”, δήλωσε ο Κοστερούζ στο Al-Monitor.

“Ο τελευταίος μεγάλος διαγωνισμός της Αιγύπτου αφορούσε 20 φορτία υγροποιημένου φυσικού αερίου που θα παραδίδονταν σε όλο το τέταρτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους, και ακούμε ότι οι συμμετέχοντες στην αγορά υποδηλώνουν ότι αυτός θα μπορούσε να είναι ο όγκος που θα μπορούσε να επιδιώξει η Αίγυπτος για κάθε τρίμηνο του επόμενου έτους. Τον περασμένο μήνα, προκήρυξε διαγωνισμό στις 5 Σεπτεμβρίου για 20 φορτία που θα παραδοθούν από τον Οκτώβριο έως τον Δεκέμβριο του 2024 και τον κατακύρωσε πλήρως μετά τη λήξη του στις 12 Σεπτεμβρίου”, πρόσθεσε.

Τι έχει να κερδίσει η Ελλάδα;

Ο Αλμπέρτο Ρίζι, συνεργάτης πολιτικής στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων, σημείωσε ότι το κοίτασμα Ζορ εξακολουθεί να βρίσκεται σε φθίνουσα φάση και οι  αγοραστές αιγυπτιακού LNG, όπως η Ιταλία, έχουν επηρεαστεί αρνητικά από την αδυναμία της Αιγύπτου να εξάγει αρκετό από το αγαθό τα τελευταία χρόνια.

Η Ελλάδα δεν έχει τόσο μεγάλο μερίδιο ευθύνης στο παιχνίδι όσο η Ιταλία, καθώς η Αίγυπτος παίζει μικρότερο ρόλο στην προμήθεια της χώρας με φυσικό αέριο από ό,τι στην Ιταλία, δήλωσε ο Ρίζι. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η Ελλάδα εξαρτάται σχετικά περισσότερο από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως η αιολική, η ηλιακή και η υδροηλεκτρική ενέργεια. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αντιπροσωπεύουν περίπου το 52% της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα, ενώ το φυσικό αέριο αντιπροσωπεύει το 39%, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας. Εν τω μεταξύ, τα ορυκτά καύσιμα αντιπροσωπεύουν πάνω από το 80% της ηλεκτροπαραγωγής της Ιταλίας.

“Σε αυτή την περίπτωση, η Ελλάδα εξακολουθεί να βλέπει την ευκαιρία επανεξαγωγής αυτού του φυσικού αερίου και επίσης τα οικονομικά έσοδα που θα προέκυπταν από αυτό. Αυτός είναι λοιπόν ο λόγος για τον οποίο αποδέχονται αυτό το ρίσκο της συνεργασίας με την Αίγυπτο, και αυτή τη στιγμή για την Ελλάδα δεν υπάρχει θέμα μεσοπρόθεσμης ή μακροπρόθεσμης ενεργειακής ασφάλειας”, δήλωσε ο Ρίζι στο Al-Monitor.

Φέτος το καλοκαίρι, η Ελλάδα αντιμετώπισε βραχυπρόθεσμα προβλήματα ενεργειακής ασφάλειας -για παράδειγμα, είχε χαμηλότερη από την αναμενόμενη παραγωγή από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας το καλοκαίρι κατά τη διάρκεια της τουριστικής περιόδου αιχμής- οπότε η συμφωνία θα βοηθήσει επίσης στην αντιμετώπιση τέτοιων προβλημάτων.

“Παίρνουν αυτό το στοίχημα επίσης επειδή δεν υπάρχουν πολλές ενεργειακές εναλλακτικές λύσεις για τις χώρες των Βαλκανίων, ιδίως την Ανατολική Ευρώπη και τις αγορές που εξαρτώνται περισσότερο από τη διέλευση του ρωσικού αγωγού μέσω της Ουκρανίας”, δήλωσε ο Ρίζι.

Ο Ρίζι δήλωσε ότι η Αυστρία, η Βουλγαρία, η Ουγγαρία και η Σλοβακία εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το ρωσικό φυσικό αέριο και θα μπορούσαν να είναι δυνητικοί πελάτες για την Αίγυπτο και την Ελλάδα.

Αλλά είπε ότι δεν υπάρχει εύκολη λύση για τις προκλήσεις της Αιγύπτου όσον αφορά τις εξαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου, πράγμα που σημαίνει ότι η ελληνοαιγυπτιακή σύνδεση είναι απίθανο να έχει αρχικά σημαντικό αντίκτυπο στις ευρωπαϊκές αγορές ενέργειας.

“Η Αίγυπτος παραμένει μαζικά εξαρτημένη από την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με καύση φυσικού αερίου και η πορεία της ενεργειακής κατανάλωσης μπορεί μόνο να αυξηθεί, ιδίως λόγω των δημογραφικών τάσεων της χώρας”, δήλωσε ο Ρίζι.

Πρόσθεσε ότι δεν βλέπει την παραγωγή φυσικού αερίου να αυξάνεται με τον ίδιο ρυθμό, ενώ μέχρι στιγμής η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας παραμένει αρκετά μικρή, παρά το γεγονός ότι τα έργα είναι πολύ μεγάλα και φιλόδοξα. Ο Ρίζι πρόσθεσε ότι δεδομένης της εξάρτησης της Αιγύπτου από τα ορυκτά καύσιμα, δεν είναι επίσης σαφές πόσο μεγάλο μέρος της ανανεώσιμης ενέργειας της χώρας θα προορίζεται για εξαγωγές και όχι για εγχώρια κατανάλωση.

Πηγή: Al Monitor