Είναι η προσπάθεια ένταξης της Τουρκίας στους BRICS σημάδι απομάκρυνσης από τη Δύση;

Το 2018, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν συμμετείχε στη σύνοδο κορυφής των BRICS στο Γιοχάνεσμπουργκ της Νότιας Αφρικής και δήλωσε ότι η Τουρκική Δημοκρατία μπορεί να εξετάσει το ενδεχόμενο να ενταχθεί στην ομάδα. Αυτή ήταν η πρώτη φορά που ένα κράτος μέλος του ΝΑΤΟ συμμετείχε σε σύνοδο κορυφής των BRICS. Φέτος, οι BRICS ανακοίνωσαν επίσημα την προσθήκη 13 νέων χωρών ως εταίρων, μεταξύ των οποίων η Αλγερία, η Λευκορωσία, η Βολιβία, η Κούβα, η Ινδονησία, το Καζακστάν, η Μαλαισία, η Νιγηρία, η Ταϊλάνδη, η Τουρκική Δημοκρατία, η Ουγκάντα, το Ουζμπεκιστάν και το Βιετνάμ. Έτσι, η Τουρκική Δημοκρατία όχι μόνο συμμετείχε στη σύνοδο κορυφής των BRICS, αλλά έγινε και η πρώτη χώρα του ΝΑΤΟ που έγινε εταίρος των BRICS. Η Τουρκική Δημοκρατία είχε προηγουμένως προβεί στην πρώτη της αποστασία από το ΝΑΤΟ, καθώς έγινε εταίρος διαλόγου του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO).

Οι διαφωνίες της Τουρκίας με τη Δύση έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη στροφή της προς την Ασία

Η Τουρκία είναι μια χώρα με μοναδικά χαρακτηριστικά τόσο από γεωπολιτικής όσο και από πλευράς εξωτερικής πολιτικής. Δεδομένου ότι η Τουρκική Δημοκρατία αποτελεί γεωγραφικά και πολιτισμικά μέρος τόσο της Ανατολής όσο και της Δύσης, μπορεί να αλλάξει την τοποθέτηση της εξωτερικής της πολιτικής ανάλογα τις συνθήκες και το συμφέρον της. Για το λόγο αυτό, η Τουρκική Δημοκρατία δεν ακολούθησε ποτέ μια πλήρως εξαρτημένη εξωτερική πολιτική με τη Δύση. Συγκεκριμένα, όποτε οι σχέσεις της Τουρκίας με τη Δύση αντιμετώπιζαν προβλήματα, έτεινε να βελτιώνει τις σχέσεις της με τις ασιατικές χώρες. Παράδειγμα αυτού είναι η υποστήριξη της μπολσεβίκικης Ρωσίας κατά τη διάρκεια του Τουρκικού Πολέμου της Ανεξαρτησίας, όταν πολεμούσε τις Συμμαχικές Δυνάμεις, και η πολιτική φιλίας της ιδρυθείσας δημοκρατίας με τους Σοβιετικούς. Στη δεκαετία του 1960, η Τουρκική Δημοκρατία, η οποία αντιμετώπιζε προβλήματα με τη Δύση λόγω της κυπριακής κρίσης και της επιστολής Τζόνσον, ανέπτυξε στενές σχέσεις με τη Σοβιετική Ένωση και δημιούργησε βαριές βιομηχανικές εγκαταστάσεις με σοβιετική βοήθεια. Παρομοίως, η κυβέρνηση του Μπουλέντ Ετζεβίτ αντιδρώντας στην απόφαση της ΕΕ να μην κινήσει τη διαδικασία ένταξης της Τουρκίας στην ΕΕ ως υποψήφιας χώρας στη σύνοδο κορυφής του Λουξεμβούργου το 1997, ακολούθησε πολιτική στενών σχέσεων με τη Ρωσική Ομοσπονδία και την Κίνα.

Η είσοδος της Τουρκίας στον SCO ως εταίρος διαλόγου σηματοδότησε το πρώτο ρήγμα στο ΝΑΤΟ. Το 2016, τέθηκε στην ημερήσια διάταξη ότι η Τουρκική Δημοκρατία θα μπορούσε να γίνει μέλος του SCO λόγω της επιδείνωσης των σχέσεών της με την ΕΕ και τις ΗΠΑ, οι οποίες επιδεινώθηκαν λόγω της βοήθειας της Τουρκικής Δημοκρατίας προς τις τρομοκρατικές οργανώσεις PKK/PYD/FETÖ, και της βελτίωσης των σχέσεών της με τη Ρωσία. Μετά τη δήλωση του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ότι «o SCO μπορεί να είναι η εναλλακτική μας λύση», η Τουρκική Δημοκρατία έγινε πρόεδρος της Ενεργειακής Λέσχης του SCO το 2017, παρόλο που δεν είναι πλήρες μέλος του. Την επόμενη περίοδο, η συζήτηση για την πλήρη ένταξη της Τουρκίας στον SCO ήρθε στην ημερήσια διάταξη. Από την άλλη πλευρά, η Τουρκική Δημοκρατία, σε αντίθεση με το ΝΑΤΟ, δεν πήρε θέση στον πόλεμο της Ουκρανίας και έκανε μια διαφορετική επιλογή, μη επιβάλλοντας οικονομικές κυρώσεις στη Ρωσία.

Η στάση της Τουρκίας υπέρ ενός δίκαιου και πολυπολικού κόσμου

Στην ομιλία του Προέδρου Ερντογάν στη σύνοδο κορυφής των BRICS, τόνισε για άλλη μια φορά ότι βρίσκεται σε αναζήτηση μιας νέας τάξης πραγμάτων, λέγοντας ότι «ενεργούμε με το σύνθημα ότι ένας δικαιότερος κόσμος είναι εφικτός και δίνουμε σημασία στην εξεύρεση λύσεων». Ο λόγος γι’ αυτό είναι «επειδή η τάξη που δημιουργήθηκε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο δεν μπορεί να δώσει αυτό που αναμένεται από αυτήν», είπε, υπογραμμίζοντας την έλλειψη λύσης του ΟΗΕ, ο οποίος ιδρύθηκε από τις ΗΠΑ μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στις επιθέσεις του κατά του Ισραήλ στην Παλαιστίνη και τον Λίβανο. Ο Ερντογάν δήλωσε επίσης ότι πιστεύει ότι οι BRICS συμβάλλουν μοναδικά στην οικοδόμηση μιας δικαιότερης παγκόσμιας τάξης. Λαμβάνοντας υπόψη τη συμμετοχή του Παλαιστίνιου προέδρου Μαχμούντ Αμπάς στη σύνοδο κορυφής των BRICS και την αντίθεση των χωρών BRICS στο Ισραήλ, φαίνεται ότι οι BRICS θα δημιουργήσουν έναν πιο αποτελεσματικό μηχανισμό.

Η συμμετοχή του Αζερμπαϊτζάν, του Καζακστάν, του Κιργιστάν και του Ουζμπεκιστάν από τον Οργανισμό Τουρκικών Κρατών (OTS), τον οποίο η Τουρκική Δημοκρατία θεωρεί σημαντική πρωτοβουλία στον πολυπολικό κόσμο, στη σύνοδο κορυφής των BRICS έχει μεγάλη σημασία. Ο OTS και οι BRICS έχουν αναπτύξει ένα κοινό σημείο στην ενίσχυση των σχέσεων της Τουρκίας με τον παγκόσμιο Νότο. Τα τουρκικά κράτη είναι πλέον τόσο μέρος του SCO όσο και κράτη εταίροι των BRICS.

Η βομβιστική επίθεση στην Άγκυρα είναι ένα μήνυμα για τον προσανατολισμό της Τουρκίας προς τις BRICS

Η χρονική στιγμή της επίθεσης της τρομοκρατικής οργάνωσης PKK στην τουρκική εταιρεία αεροδιαστημικών βιομηχανιών (TUSAŞ/TAI) στην Άγκυρα ήταν αρκετά σημαντική. Επιπλέον, ενώ ο Ερντογάν βρισκόταν στο Καζάν της Ρωσίας για τη σύνοδο κορυφής των BRICS, η επιλογή της τοποθεσίας στη συνοικία Καχραμανκαζάν της Άγκυρας δείχνει ότι επρόκειτο για μια προγραμματισμένη οργάνωση και όχι για μια σύμπτωση. Λαμβάνοντας υπόψη ότι πολλές τρομοκρατικές επιθέσεις πραγματοποιούνται μετά από μακρά διαδικασία σχεδιασμού και παρακολούθησης, η πιθανότητα αυτή φαίνεται να είναι μεγάλη. Από αυτή την άποψη, φαίνεται ότι η Τουρκική Δημοκρατία στέλνει ένα μήνυμα προς τους BRICS και τις αναπτυσσόμενες σχέσεις της με τη Ρωσία μέσω του PKK/PYD, το οποίο είναι πιόνι των ΗΠΑ. Τα χτυπήματα της Τουρκίας κατά στόχων του PKK/PYD στο Ιράκ και τη Συρία μετά την τρομοκρατική επίθεση δείχνουν επίσης πού βρίσκεται το κέντρο της κύριας απειλής.

Από την άλλη πλευρά, προβληματισμό προκαλεί και το γεγονός ότι η επίθεση έγινε πριν από τη συνάντηση του Ερντογάν με τον Πούτιν στο Καζάν, όπου πήγε για τη σύνοδο κορυφής των BRICS. Στη συνάντησή του με τον Πούτιν, ο Ερντογάν δήλωσε ότι η Τουρκική Δημοκρατία είναι αποφασισμένη να πολεμήσει το PKK/YPG και όλες τις άλλες τρομοκρατικές οργανώσεις και ότι είναι έτοιμη να συνεργαστεί με τη Ρωσία στο πλαίσιο αυτό. Κατά τη διάρκεια της συνάντησης, υπογράμμισε την ανάγκη ενίσχυσης των μηχανισμών συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών στον τομέα της καταπολέμησης της τρομοκρατίας. Η συνεργασία της Τουρκίας με τη Ρωσία στη βόρεια Συρία θα μπορούσε να βοηθήσει το PYD/PKK να κερδίσει εδάφη στην περιοχή.

Η επιθυμία της Τουρκίας να συμμετάσχει στη νέα τάξη πραγμάτων υπερτερεί της συμμαχίας της με τη Δύση

Θα δούμε τι θα φέρει και τι θα πάρει η ένταξη της Τουρκίας ως εταίρου στους BRICS. Η Τουρκική Δημοκρατία μπορεί να αντιμετωπίσει διάφορες τρομοκρατικές επιθέσεις και κυρώσεις από την ΕΕ και τις ΗΠΑ λόγω του προσανατολισμού της προς τους BRICS. Λόγω της γεωγραφικής της θέσης και των συμφερόντων της, η Τουρκική Δημοκρατία δεν μπορεί ούτε να αποκοπεί από τη Δύση ούτε να εγκαταλείψει την ανάπτυξη σχέσεων με την Ανατολή στη νέα τάξη πραγμάτων. Όμως η επιθυμία της Τουρκίας για μια ισχυρή θέση στη νέα τάξη υπερτερεί αυτής της Δύσης. O Ερντογάν επεσήμανε στην ομιλία του ότι η λειτουργία των θεσμών της Δύσης έχει καταρρεύσει. Η Τουρκική Δημοκρατία δηλώνει ανοιχτά ότι το σημερινό παγκόσμιο σύστημα έχει τελειώσει και ότι πρέπει να δημιουργηθεί ένα νέο σύστημα. Επισφραγίζει την επιθυμία της να αποτελέσει μέρος αυτού του νέου συστήματος με τη συνεργασία της με τους BRICS.

Πηγή: Modern diplomacy, Militaire