Οι αμερικανικές εκλογές είναι γνωστές για την πολυπλοκότητά τους και τη δυσκολία κατανόησής τους, ακόμα και για τους ίδιους τους Αμερικανούς.
Υπάρχουν διάφορα στάδια και μηχανισμοί που περιλαμβάνουν την επιλογή υποψηφίων, την προεκλογική εκστρατεία, και την τελική εκλογή, κάθε ένα με τους δικούς του κανόνες και διαδικασίες. Ας δούμε αναλυτικά με απλό τρόπο τα βασικά στάδια της διαδικασίας για να καταλάβουμε γιατί η κατανόηση των αμερικανικών εκλογών μπορεί να είναι τόσο απαιτητική.
Η αρχική επιλογή των υποψηφίων (Primary Elections και Caucuses)
Οι υποψήφιοι για την προεδρία επιλέγονται από τα πολιτικά κόμματα μέσα από διαδικασίες γνωστές ως primary elections (προκριματικές εκλογές) και caucuses (τοπικές συνελεύσεις). Η διαδικασία αυτή διαφέρει από πολιτεία σε πολιτεία, με κάθε πολιτεία να έχει το δικό της σύστημα για την επιλογή του υποψηφίου.
Primary Elections: Σε πολλές πολιτείες, οι προκριματικές εκλογές διεξάγονται όπως οι τυπικές εκλογές. Οι ψηφοφόροι προσέρχονται στα εκλογικά τμήματα και ψηφίζουν για τον υποψήφιο του κόμματος τους.
Caucuses: Στις συνελεύσεις (caucuses), η διαδικασία είναι πιο ανοιχτή και συχνά περιλαμβάνει συζητήσεις και πειθώ. Οι υποστηρικτές των υποψηφίων συναντώνται σε τοπικές συνελεύσεις και συζητούν πριν πάρουν απόφαση για τον ποιον υποψήφιο θα υποστηρίξουν.
Η ποικιλομορφία αυτών των διαδικασιών μπορεί να προκαλέσει σύγχυση, καθώς οι κανόνες δεν είναι ομοιόμορφοι και οι ψηφοφόροι πρέπει να είναι ενημερωμένοι για το συγκεκριμένο σύστημα της πολιτείας τους.
Η διεξαγωγή της γενικής εκλογής: Οι εκλέκτορες και το εκλεκτορικό σώμα
Η γενική εκλογή για την ανάδειξη προέδρου στις ΗΠΑ είναι επίσης πολύπλοκη, επειδή βασίζεται στο σύστημα του Εκλεκτορικού Σώματος (Electoral College). Οι ψηφοφόροι δεν εκλέγουν άμεσα τον πρόεδρο αλλά τους εκλέκτορες που θα τον εκλέξουν.
Αναλυτικά:
Κάθε πολιτεία διαθέτει έναν ορισμένο αριθμό εκλεκτόρων, ο οποίος ισούται με τον αριθμό των αντιπροσώπων και γερουσιαστών της στο Κογκρέσο. Αυτό σημαίνει ότι πολιτείες με μεγαλύτερο πληθυσμό έχουν περισσότερους εκλέκτορες.
Ο υποψήφιος που κερδίζει την πλειοψηφία των ψήφων σε μια πολιτεία κερδίζει όλους τους εκλέκτορες αυτής της πολιτείας (σύστημα winner-takes-all), εκτός από τις πολιτείες της Νεμπράσκα και του Μέιν, όπου οι εκλέκτορες κατανέμονται αναλογικά.
Αυτή η διαδικασία είναι περίπλοκη, γιατί ενώ ο πρόεδρος μπορεί να κερδίσει την πλειοψηφία των ψήφων πανεθνικά, δεν θα κερδίσει αν δεν έχει την πλειοψηφία στο Εκλεκτορικό Σώμα. Αυτός ο διαχωρισμός μεταξύ της λαϊκής ψήφου και του Εκλεκτορικού Σώματος προκαλεί συχνά σύγχυση και διαφωνίες.
Η έννοια του swing states και της στρατηγικής στις εκλογές
Οι “swing states” (πολιτείες-κλειδιά) προσθέτουν άλλη μια διάσταση δυσκολίας στην κατανόηση του συστήματος. Πρόκειται για πολιτείες όπου το αποτέλεσμα δεν είναι προκαθορισμένο, δηλαδή δεν κλίνουν σταθερά προς ένα συγκεκριμένο κόμμα. Επειδή οι πολιτείες αυτές μπορούν να επηρεάσουν το αποτέλεσμα των εκλογών, οι υποψήφιοι αφιερώνουν περισσότερο χρόνο και πόρους σε αυτές, προσπαθώντας να κερδίσουν τις ψήφους τους.
Για παράδειγμα, οι υποψήφιοι μπορεί να παραβλέψουν πολιτείες που θεωρούνται “ασφαλείς” για το κόμμα τους και να επικεντρωθούν σε πολιτείες όπως η Φλόριντα ή η Πενσυλβάνια, όπου η νίκη είναι αμφίβολη. Αυτή η στρατηγική ενισχύει τη σημασία των ψήφων σε συγκεκριμένες πολιτείες, δημιουργώντας την εντύπωση ότι η ψήφος των ανθρώπων σε ορισμένες περιοχές έχει περισσότερο βάρος από άλλες.
Ανάμεσα στις πιο κρίσιμες πολιτείες είναι η Πενσιλβάνια, η Φλόριντα και το Ουισκόνσιν. Η Πενσιλβάνια με 20 εκλεκτορικές ψήφους συχνά αποτελεί βαρόμετρο για τη συνολική πορεία της εκλογής, ενώ η Φλόριντα με 29 εκλεκτορικές ψήφους είναι μια από τις μεγαλύτερες swing states και συχνά καθορίζει την έκβαση της εκλογής. Το Ουισκόνσιν, με πιο μικρό πληθυσμό, είναι επίσης στρατηγικά σημαντικό καθώς μπορεί να κρίνει την απόλυτη πλειοψηφία.
Άλλες σημαντικές πολιτείες είναι η Αριζόνα, η Βόρεια Καρολίνα, το Μίσιγκαν και η Τζόρτζια, που, παρόλο που παραδοσιακά ήταν Ρεπουμπλικανικές, στις τελευταίες εκλογές παρουσίασαν ισχυρή δημοκρατική δυναμική. Η αλλαγή των δημογραφικών δεδομένων και η αύξηση συμμετοχής συγκεκριμένων πληθυσμιακών ομάδων ενισχύουν την αβεβαιότητα και την πολιτική σημασία αυτών των περιοχών, καθιστώντας τες πεδίο έντονης πολιτικής αντιπαράθεσης.
Ο ρόλος των πολιτειακών κανόνων και των διαφορών μεταξύ πολιτειών
Ένα ακόμα επίπεδο πολυπλοκότητας έγκειται στο ότι οι κανόνες που διέπουν τις εκλογές διαφέρουν από πολιτεία σε πολιτεία. Αυτό περιλαμβάνει διαφορές στους τρόπους ψηφοφορίας (δια ζώσης, ταχυδρομικά), στους κανονισμούς εγγραφής των ψηφοφόρων, στους εκλογικούς περιορισμούς, καθώς και στους όρους για τον τρόπο που καταμετρούνται οι ψήφοι.
Επιπλέον, κάθε πολιτεία μπορεί να έχει διαφορετικούς νόμους για το αν οι φυλακισμένοι ή οι πρώην φυλακισμένοι μπορούν να ψηφίσουν, ενώ μερικές πολιτείες ζητούν ταυτότητα για την ψηφοφορία. Αυτή η ποικιλία στους κανόνες δυσκολεύει τη διαδικασία και απαιτεί από τους ψηφοφόρους να γνωρίζουν καλά τα δικαιώματά τους και τις διαδικασίες στην πολιτεία τους.
Η παράμετρος του χρόνου και η μακρά διάρκεια των εκλογών
Οι αμερικανικές εκλογές δεν ολοκληρώνονται σε μία μόνο ημέρα. Ξεκινούν από τις προκριματικές εκλογές αρκετούς μήνες πριν, συνεχίζονται με την προεκλογική εκστρατεία, και ολοκληρώνονται με τις γενικές εκλογές. Το όλο σύστημα απαιτεί σημαντικό χρόνο και επένδυση σε ενημέρωση από την πλευρά των ψηφοφόρων, καθώς διαρκεί σχεδόν έναν ολόκληρο χρόνο.
Αυτό το διάστημα μπορεί να κάνει τους ψηφοφόρους να νιώσουν ότι η διαδικασία είναι υπερβολικά χρονοβόρα και περίπλοκη, με πολλές απαιτήσεις παρακολούθησης των εξελίξεων.
Ο ρόλος της τεχνολογίας και των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης
Τα τελευταία χρόνια, η τεχνολογία και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν αλλάξει δραματικά τον τρόπο που διεξάγονται οι εκλογές. Οι υποψήφιοι χρησιμοποιούν δεδομένα από κοινωνικές πλατφόρμες όπως το Facebook και το Twitter για να στοχεύσουν συγκεκριμένα δημογραφικά με προεκλογικές διαφημίσεις που ανταποκρίνονται στις προσωπικές τους προτιμήσεις και ανησυχίες. Αυτό έχει διπλή όψη: αφενός προσφέρει μια πιο προσωποποιημένη επικοινωνία, αφετέρου όμως δημιουργεί ανησυχίες για την εξάπλωση παραπληροφόρησης και “fake news”.
Οι πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης γίνονται εργαλεία πολιτικής επιρροής και διαχείρισης της δημόσιας γνώμης, ενώ ταυτόχρονα είναι δύσκολο να ελεγχθούν από τις ρυθμιστικές αρχές. Οι ψηφοφόροι, λοιπόν, πρέπει να είναι προσεκτικοί στην πληροφορία που καταναλώνουν, αφού συχνά τους επηρεάζουν με βάση τον αλγόριθμο και όχι μόνο την αμερόληπτη παρουσίαση των γεγονότων.
Η ψήφος με ταχυδρομείο και η αύξηση της χρήσης της
Η ψηφοφορία μέσω ταχυδρομείου υπήρχε εδώ και δεκαετίες στις ΗΠΑ, αλλά αυξήθηκε σημαντικά μετά την πανδημία του COVID-19. Αυτός ο τρόπος ψηφοφορίας επιτρέπει στους ψηφοφόρους να αποφεύγουν τις μεγάλες ουρές και να ψηφίζουν με μεγαλύτερη άνεση, όμως φέρνει μαζί του νέες προκλήσεις, όπως η ασφάλεια των ψήφων και η ταχύτητα καταμέτρησης.
Η ψηφοφορία μέσω ταχυδρομείου μπορεί επίσης να είναι αμφιλεγόμενη, καθώς οι υποστηρικτές της θεωρούν ότι ενισχύει τη συμμετοχή, ενώ οι επικριτές της ανησυχούν για πιθανή απάτη ή καθυστερήσεις στην καταμέτρηση των ψήφων. Αυτός ο μηχανισμός, αν και πρακτικός, προσθέτει ένα ακόμα επίπεδο συζήτησης σχετικά με την εγκυρότητα και την αξιοπιστία του εκλογικού συστήματος στις ΗΠΑ.
Στατιστικά στοιχεία και παραδείγματα από πρόσφατες εκλογές
Ορισμένα παραδείγματα από πρόσφατες εκλογές βοηθούν στην κατανόηση των επιπτώσεων του Εκλεκτορικού Σώματος. Στις προεδρικές εκλογές του 2000, ο Τζορτζ Μπους κέρδισε την προεδρία με τη βοήθεια του Εκλεκτορικού Σώματος, ενώ ο Αλ Γκορ είχε την πλειοψηφία των λαϊκών ψήφων. Το ίδιο συνέβη το 2016, όταν ο Ντόναλντ Τραμπ εξελέγη πρόεδρος ενώ η Χίλαρι Κλίντον είχε λάβει περισσότερες ψήφους πανεθνικά.
Αυτά τα περιστατικά συχνά χρησιμοποιούνται ως επιχειρήματα για την ανάγκη αλλαγών στο εκλογικό σύστημα. Οι υποστηρικτές των αλλαγών υποστηρίζουν ότι το υπάρχον σύστημα δεν αντικατοπτρίζει πάντα τη θέληση της πλειοψηφίας, γεγονός που μπορεί να μειώσει την εμπιστοσύνη των πολιτών στις εκλογικές διαδικασίες.