Στοίχημα “ουδετερότητας” των κρατών του Περσικού Κόλπου στην αναμέτρηση Ιράν-Ισραήλ

Τα σημάδια μιας επικείμενης ιρανικής απάντησης στην αεροπορική επιδρομή του Ισραήλ κατά ιρανικών στρατιωτικών συμφερόντων τον περασμένο μήνα γίνονται όλο και πιο σαφή. Οι επίσημες δηλώσεις της Τεχεράνης δείχνουν ότι τα στρατιωτικά αντίποινα είναι αναπόφευκτα και θα μπορούσαν να λάβουν χώρα πριν από τις αμερικανικές εκλογές της 5ης Νοεμβρίου – με ορισμένες αναφορές να δείχνουν ότι μπορεί να εξαπολυθούν από το έδαφος του Ιράκ, ώστε να ανακοπεί ο κύκλος των απανωτών κλιμακώσεων που ξεκίνησε την 1η Απριλίου μετά τη στοχοποίηση του ιρανικού προξενείου στη Δαμασκό από το Τελ Αβίβ.

Και οι δύο πλευρές επιδιώκουν να δημιουργήσουν μια νέα ισορροπία αποτροπής, αν και με πολύ διαφορετικούς στόχους. Το Ιράν, του οποίου η κυριαρχία έχει παραβιαστεί επανειλημμένα, προειδοποιεί για τον κίνδυνο που εγκυμονούν οι επεκτατικές φιλοδοξίες του Ισραήλ στην περιοχή, ενώ το Ισραήλ, ως επιτιθέμενο, φαίνεται να έχει πρόθεση να σύρει ολόκληρη την περιοχή στο χάος, ποντάροντας στην ακλόνητη υποστήριξη των ΗΠΑ.

Δύο διακριτά στρατόπεδα έχουν αναδυθεί: από τη μία πλευρά, η συμμαχία Ισραήλ-ΗΠΑ και οι υποστηρικτές της και από την άλλη, οι χώρες του Άξονα Αντίστασης, οι οποίες έχουν ξεκινήσει τη «μάχη της ενότητας» για την υποστήριξη της Γάζας. Ανάμεσα σε αυτές τις παρατάξεις βρίσκεται μια τρίτη ομάδα, που επιδιώκει την ουδετερότητα, μη θέλοντας να επιλέξει πλευρά από φόβο μήπως θέσει σε κίνδυνο τα δικά της συμφέροντα.

Οι ΗΠΑ αγωνίζονται να διατηρήσουν την επιρροή τους, ενώ το Ισραήλ παίζει αυτό που μπορεί να είναι το τελευταίο του χαρτί. Το ερώτημα παραμένει: ποια είναι η θέση των κρατών του Περσικού Κόλπου;

Περιορισμοί του εναέριου χώρου και διπλωματία του Κόλπου

Τα κράτη του Περσικού Κόλπου καταδίκασαν ομόφωνα τα πλήγματα του Ισραήλ στις 26 Οκτωβρίου σε ιρανικές τοποθεσίες, τα οποία ήρθαν ως απάντηση στις αντιπολεμικές πυραυλικές επιθέσεις της ίδιας της Τεχεράνης νωρίτερα τον περασμένο μήνα μετά από υψηλού προφίλ δολοφονίες ηγετών της αντίστασης που πραγματοποίησε το κράτος κατοχής. 

Δηλώσεις από το Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου (GCC), τη Σαουδική Αραβία, το Κατάρ, το Μπαχρέιν, τα ΗΑΕ, το Κουβέιτ και το Ομάν καταδίκασαν τα πλήγματα αυτά ως παραβιάσεις της ιρανικής κυριαρχίας, κλιμακώνοντας τις εντάσεις σε μια ήδη ασταθή Δυτική Ασία.

Η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Κατάρ τήρησαν σταθερή στάση, αρνούμενοι να επιτρέψουν στο Ισραήλ να χρησιμοποιήσει τον εναέριο χώρο τους για να εξαπολύσει περαιτέρω πλήγματα κατά του Ιράν, θέση την οποία επανέλαβε και η Ιορδανία, η οποία κλήθηκε να αρνηθεί επισήμως ότι επέτρεψε στο Ισραήλ να χρησιμοποιήσει τον εναέριο χώρο της για να επιτεθεί στην Ισλαμική Δημοκρατία. 

Αυτό καθησύχασε την Τεχεράνη, η οποία είχε απειλήσει με σθεναρή απάντηση εναντίον οποιασδήποτε χώρας που θα διευκόλυνε τις ισραηλινές επιθέσεις. Τα διπλωματικά αυτά μηνύματα συνέπεσαν με το άνοιγμα νέων διαύλων διαλόγου από το Ιράν, συμπεριλαμβανομένης της συνάντησης του προέδρου Μασούντ Πεζεσκάν με αξιωματούχους του ΣΣΚ, την οποία ακολούθησε η διπλωματική περιοδεία του υπουργού Εξωτερικών Αμπάς Αρακτσί, η οποία περιελάμβανε τον Λίβανο, τη Συρία, τη Σαουδική Αραβία, το Κατάρ, το Μπαχρέιν, το Κουβέιτ, το Ιράκ, το Ομάν, την Ιορδανία, την Αίγυπτο και την Τουρκία.

Παρά τον ισχυρισμό του Αμμάν ότι ο εναέριος χώρος του δεν χρησιμοποιήθηκε στην πρόσφατη επίθεση, έχουν εμφανιστεί βίντεο που καταγράφουν ισραηλινά μαχητικά αεροσκάφη πάνω από τον ιορδανικό ουρανό. Ομοίως, η Σαουδική Αραβία ισχυρίστηκε ότι ο εναέριος χώρος της δεν χρησιμοποιήθηκε κατά τη διάρκεια των επιθέσεων, εγείροντας ερωτήματα σχετικά με το πώς τα ισραηλινά αεροσκάφη ανεφοδιάστηκαν σε τόσο μεγάλες αποστάσεις. Το Ισραήλ παραδέχθηκε στη συνέχεια ότι χρησιμοποίησε αεροσκάφη ανεφοδιασμού για να παρακάμψει τους περιορισμούς του εναέριου χώρου του Περσικού Κόλπου.

Μιλώντας στο The Cradle, ο Λιβανέζος στρατιωτικός αναλυτής Ομάρ Μααραμπούνι υποστηρίζει ότι «κατ’ αρχήν, και με βάση και σε σχέση με την πρόσφατη ισραηλινή επίθεση, μια ομάδα χωρών του Περσικού Κόλπου, με επικεφαλής τη Σαουδική Αραβία, δήλωσαν ότι εμπόδισαν τους Ισραηλινούς να περάσουν από τον εναέριο χώρο τους, και αυτό είναι κάτι που το ιρανικό ραντάρ μπορεί να επιβεβαιώσει ή να διαψεύσει, και μάλιστα η επίσημη ιρανική δήλωση επιβεβαιώνει ότι τα αεροσκάφη αυτά δεν πέρασαν από τον εναέριο χώρο του Περσικού Κόλπου». 

Ο Μααραμπούνι προσθέτει ότι οι συμφωνίες μεταξύ των ΗΠΑ και των κρατών του Περσικού Κόλπου έχουν αμυντικό χαρακτήρα, επιτρέποντας στα κράτη αυτά να αποτρέψουν την επιθετική χρήση των αμερικανικών βάσεων εναντίον του Ιράν, ειδικά από τη στιγμή που η βελτίωση των σχέσεων με το Ιράν είναι πλέον προς το συμφέρον τους. Όσον αφορά τα εναλλακτικά ισραηλινά σχέδια, ο Μααραμπούνι λέει: «Είναι αρκετά σαφές ότι τα ισραηλινά αεροσκάφη πήραν τη διαδρομή που συνδέεται με τη Συρία και στη συνέχεια το Ιράκ προς το Ιράν, και ως εκ τούτου μιλάμε για μια απόσταση 2.000 χιλιομέτρων μπρος-πίσω, και αυτό είναι που το Ισραήλ ήθελε να αποφύγει για το θέμα του ανεφοδιασμού, καθώς τα αεροσκάφη F-35 και F-15 μπορούν να διανύσουν αποστάσεις που ξεπερνούν τα 2.200 χιλιόμετρα χωρίς την ανάγκη ανεφοδιασμού». 

Η Ιορδανία, λέει, εν τω μεταξύ, ότι βρίσκεται σε δύσκολη θέση, αφού ισχυρίστηκε ότι οι ιρανικοί πύραυλοι παραβίασαν την κυριαρχία της, παρά το γεγονός ότι οι πύραυλοι αυτοί ταξίδευαν σε ύψη πέραν των ορίων που αναγνωρίζονται από το διεθνές δίκαιο του εναέριου χώρου. Όπως επισημαίνει ο Μααραμπούνι: «Αυτός που παραβίασε την κυριαρχία της Ιορδανίας είναι το Ισραήλ, το οποίο εκτόξευσε πυραύλους αεράμυνας στον ιορδανικό εναέριο χώρο για να αναχαιτίσει ιρανικούς πυραύλους, αλλά δεν είναι σαφές γιατί η Ιορδανία υιοθέτησε την ευθύνη να κατηγορήσει για την παραβίαση της κυριαρχίας της τόσο το Ιράν όσο και το Ισραήλ».

Το πετρέλαιο στο μέτωπο 

Τα κράτη του Περσικού Κόλπου είναι επιφυλακτικά στο να παρασυρθούν στην κλιμακούμενη σύγκρουση, ειδικά καθώς προσπαθούν να κλείσουν το κεφάλαιο του αποτυχημένου πολέμου τους στην Υεμένη, ο οποίος απέτυχε φρικτά μετά τις καταστροφικές επιθέσεις στις πολύτιμες εγκαταστάσεις της Aramco της Σαουδικής Αραβίας το 2019. 

Τα χτυπήματα αυτά εξέθεσαν την ευπάθεια του πλαισίου ασφαλείας «πετρέλαιο για προστασία» υπό την αιγίδα των ΗΠΑ. Στα πρόσφατα ανοίγματά τους προς το Ιράν, τα κράτη του ΣΣΚ προέτρεψαν επίσης την Ουάσινγκτον να πιέσει το Ισραήλ να μην στοχοποιήσει τις ιρανικές πετρελαϊκές υποδομές, προειδοποιώντας για καταστροφικές συνέπειες στις παγκόσμιες ενεργειακές αγορές.

Πηγές από τον Περσικό Κόλπο, μιλώντας υπό τον όρο της ανωνυμίας, ενημερώνουν το The Cradle ότι ενώ τα κράτη του Κόλπου γνώριζαν τη χρονική στιγμή της επίθεσης του Ισραήλ, ήταν έτοιμα να μεσολαβήσουν με τις ΗΠΑ εάν η κατάσταση κλιμακωθεί. 

Μετά την αποτυχία της επίθεσης, τα κράτη αυτά έσπευσαν να εκδώσουν καταδικαστικές δηλώσεις, τονίζοντας την απροθυμία τους να εμπλακούν σε άμεσες εχθροπραξίες εναντίον της Τεχεράνης, παρά την σιωπηλή αποδοχή -και ακόμη και ενθάρρυνση- ενεργειών που θα μπορούσαν να υπονομεύσουν την ιρανική επιρροή ή τις πυρηνικές φιλοδοξίες της. Οι μοναρχίες του Περσικού Κόλπου είναι πρόθυμες να θωρακιστούν από τυχόν αντιδράσεις εν μέσω της αυξανόμενης παγκόσμιας οργής για τις θηριωδίες στη Γάζα και τον Λίβανο, οι οποίες έχουν θέσει σε αναμονή τις προσπάθειες εξομάλυνσης με το Ισραήλ.

Παρέμβαση των ΗΠΑ: Δίκοπο μαχαίρι

Ο Λευκός Οίκος έχει προειδοποιήσει το Ιράν να μην προβεί σε αντίποινα στα ισραηλινά πλήγματα, δηλώνοντας ότι οι ΗΠΑ θα υποστηρίξουν το Ισραήλ σε περίπτωση επίθεσης και διακινώντας την άποψη ότι η Ουάσινγκτον «δεν μπορεί να συγκρατήσει» το Τελ Αβίβ σε περίπτωση περαιτέρω επιθέσεων από το Ιράν. 

Ο πρώην σύμβουλος εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ Τζον Μπόλτον καυχήθηκε ότι το Ισραήλ θα χρησιμοποιήσει τον εναέριο χώρο του Περσικού Κόλπου αν χρειαστεί και ότι «αυτές οι κυβερνήσεις μπορεί να διαμαρτύρονται γι’ αυτό, αλλά ειλικρινά, βλέπουν το Ιράν ως στρατηγική απειλή λόγω του πυρηνικού του προγράμματος, καθώς και της παλιάς υποστήριξης του Ιράν προς τους τρομοκράτες, όχι μόνο τη Χεζμπολάχ και τη Χαμάς, αλλά και τους Χούθι και τις σιιτικές πολιτοφυλακές στο Ιράκ».

Τα κράτη του Περσικού Κόλπου βρίσκονται πλέον παγιδευμένα μεταξύ της επιθυμίας τους για αυτονομία και της εξάρτησής τους από τις εγγυήσεις ασφαλείας των ΗΠΑ -ιδιαίτερα υπό το πρίσμα των πολυάριθμων αμερικανικών βάσεων που είναι διασκορπισμένες στα εδάφη τους, οι οποίες εξυπηρετούν κυρίως την προστασία των περιφερειακών συμφερόντων της Ουάσινγκτον.

Οι συμφωνίες μεταξύ των ΗΠΑ και των κρατών του Περσικού Κόλπου παρέχουν στις αμερικανικές δυνάμεις πρόσβαση στον εναέριο χώρο, τα λιμάνια και τις στρατιωτικές βάσεις στις χώρες αυτές, παρέχοντας υλικοτεχνική υποστήριξη για τις περιφερειακές επιχειρήσεις. Ενώ τα κράτη του Περσικού Κόλπου έχουν απορρίψει επίσημα τις επιθετικές επιχειρήσεις των ΗΠΑ από τα εδάφη τους, εξακολουθούν να επιτρέπουν αμυντικές δραστηριότητες. 

Το Κατάρ, ο μόνος επίσημος μη ΝΑΤΟϊκός σύμμαχος των ΗΠΑ, φιλοξενεί τη μεγαλύτερη συγκέντρωση αμερικανικών δυνάμεων στις βάσεις Al-Udeid και Al-Sailiya. Το Κουβέιτ κατέχει τη δεύτερη θέση όσον αφορά την ποσότητα και την ποιότητα των αμερικανικών μέσων που βρίσκονται σε τέσσερις βάσεις: Camp Doha, Arifjan, Ali al-Salem και Buehring. 

Τα ΗΑΕ διαθέτουν τρεις αμερικανικές βάσεις: Al-Dhafra, Fujairah και Jebel Ali Port, οι οποίες παρέχουν υπηρεσίες υλικοτεχνικής υποστήριξης. Όσον αφορά τις αμερικανικές εγκαταστάσεις στη Σαουδική Αραβία, αυτές είναι το Eskan Village και η αεροπορική βάση Prince Sultan, οι οποίες προσφέρουν την παροχή συστημάτων αεράμυνας και πυραυλικής άμυνας και τη χρήση στρατιωτικών αεροσκαφών. Το Μπαχρέιν φιλοξενεί τρεις βάσεις: Juffair, Sheikh Isa και Muharraq, και το Ομάν φιλοξενεί παρόμοιο αριθμό: Al-Masna, Thumrait και Masira.

Όλες αυτές οι χώρες υπάγονται στην περιοχή της Κεντρικής Διοίκησης των ΗΠΑ (CENTCOM), η οποία εργάζεται για την «αντιμετώπιση της ιρανικής απειλής».

Η περσινή επιχείρηση Al-Aqsa Flood αναζωπύρωσε τη συζήτηση σχετικά με την εξάρτηση της ασφάλειας του Περσικού Κόλπου από την Ουάσινγκτον. Οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι η τρέχουσα κλιμάκωση μεταξύ Ιράν και Ισραήλ θα αναγκάσει τα κράτη του Περσικού Κόλπου να βρουν μια ισορροπία μεταξύ της διπλωματικής προσέγγισης με την Τεχεράνη από τη μία πλευρά και της δέσμευσής τους σε μια περιφερειακή συμμαχία ασφαλείας υπό την ηγεσία των ΗΠΑ από την άλλη. 

Οι ΗΠΑ έχουν προσπαθήσει να καθησυχάσουν τους ηγέτες του Περσικού Κόλπου, προσφέροντας βοήθεια για την άμυνα έναντι ενδεχόμενης ιρανικής επίθεσης. Για να υποστηρίξουν τα λόγια τους, οι ΗΠΑ ενέκριναν την πώληση πυραύλων TOW ύψους 440 εκατομμυρίων δολαρίων στο Ριάντ και ενέκριναν την πώληση όπλων και πυρομαχικών αξίας άνω των 2,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων στη Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ.

Εξισορρόπηση της δημόσιας καταδίκης με τη συγκαλυμμένη συνεργασία

Το νέο βιβλίο «Πόλεμος» του ερευνητή δημοσιογράφου Μπομπ Γούντγουορντ, το οποίο ρίχνει φως στην πρόσφατη δυναμική μεταξύ ΣΣΚ και Ισραήλ, αποκαλύπτει ότι οι περιφερειακοί ηγέτες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων των ΗΑΕ, του Μπαχρέιν, της Σαουδικής Αραβίας και του Κατάρ, συμφωνούν ομόφωνα – κατ’ ιδίαν – στην ανάγκη εξάλειψης της Χαμάς, ενώ εργάζονται αθόρυβα για να ελαχιστοποιήσουν τις δημόσιες αντιδράσεις για τη συγκαλυμμένη συνεργασία τους με το Ισραήλ. 

Μετά την επιχείρηση Al-Aqsa Flood του περασμένου Οκτωβρίου, τα κράτη του Περσικού Κόλπου καταδίκασαν την επίθεση, αλλά αργότερα ξεκίνησαν διπλωματικές προσπάθειες για να αποτρέψουν την περαιτέρω κλιμάκωση των περιφερειακών εντάσεων. Ειδικότερα, οι εξελίξεις αυτές έχουν διαταράξει βασικά σχέδια, συμπεριλαμβανομένης της εξομάλυνσης με το Ισραήλ και των σχεδίων οικονομικής διαφοροποίησης, ιδίως στη Σαουδική Αραβία.

Ο Ιρανός δημοσιογράφος Μοχάμεντ Γκαράβι δηλώνει στο The Cradle ότι τα γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου 2023 επιβάρυναν τις μέχρι τότε θετικές σχέσεις μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ιράν: «Οι Ιρανοί πίστευαν ότι μια θετική στάση θα είχε θετικό αντίκτυπο όσον αφορά στην υποστήριξη της παλαιστινιακής υπόθεσης, αλλά η θέση της Σαουδικής Αραβίας ήταν ουδέτερη, παρά την ιστορική ευκαιρία που θα μπορούσε να είχε επενδυθεί στο εσωτερικό και στο ισλαμικό περιβάλλον. Δυστυχώς, το παλαιστινιακό ζήτημα είναι το εξέχον σημείο διαφωνίας με το ΣΣΚ, γι’ αυτό και στέλνουμε μηνύματα ότι η ευκαιρία είναι ώριμη για να αλλάξει αυτή η πορεία». 

Ο ίδιος περιγράφει ότι οι σχέσεις Σαουδικής Αραβίας-Ιράν έχουν σημειώσει σημαντική πρόοδο όσον αφορά τον συντονισμό και τη συνεργασία από τότε που τα δύο γειτονικά κράτη συνήψαν συμφωνία προσέγγισης στο Πεκίνο πέρυσι: «Τα καθησυχαστικά μηνύματα του Ιράν, καθώς και οι προειδοποιήσεις να μην το παρατραβήξουν στη συνεργασία με τους Αμερικανούς και τους Ισραηλινούς για να ανταγωνιστούν το Ιράν ή να χρησιμοποιήσουν εναέριους, χερσαίους και θαλάσσιους χώρους για να κατευθύνουν εχθρικές ενέργειες εναντίον του, ήταν επιδραστικά και θετικά και μπορούν να αξιοποιηθούν στο επόμενο στάδιο, καθώς αντικατοπτρίζουν την αποφασιστικότητα των δύο χωρών να παραμερίσουν τις διαφορές τους προς όφελος της ασφάλειας των δύο χωρών και να προστατεύσουν τη στρατηγική συμμαχία με την Κίνα και άλλους για ό,τι αυτή επιφυλάσσει οικονομικές διαστάσεις». 

Τελικά, τα κράτη του Περσικού Κόλπου παραμένουν ουδέτερα – προς το παρόν. Η μελλοντική τους πορεία, ωστόσο, θα εξαρτηθεί από τις ορατές και απτές διαβεβαιώσεις των ΗΠΑ. Εάν εξασφαλιστούν τέτοιες εγγυήσεις, ο Περσικός Κόλπος μπορεί να είναι πρόθυμος να ευθυγραμμιστεί πιο ανοιχτά εναντίον του Ιράν, δεδομένου ότι τα συμφέροντά του συγκρούονται με εκείνα του Άξονα Αντίστασης, ο οποίος προωθεί την περιφερειακή ανεξαρτησία και την αυτοδιάθεση – ιδέες που βρίσκουν απήχηση στις αραβικές μάζες σε ολόκληρη τη Δυτική Ασία.

Πηγή:The Cradle