Η νίκη Τραμπ και οι ισορροπίες στα ελληνοτουρκικά

Η επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ έγινε με «θόρυβο». Χωρίς καμία δραματική εξέλιξη, καμία πολυήμερη καταμέτρηση ψήφων σε κρίσιμες πολιτείες, όπως είχαν προεξοφλήσει οι δημοσκοπήσεις, και χωρίς να εξελιχθεί σε μια αμφίρροπη «μάχη» που θα κρινόταν στο νήμα, όπως εκτιμούσαν οι αναλυτές.

Η επιστροφή του συνοδεύτηκε από την επικράτηση των Ρεπουμπλικανών στη Γερουσία και τη Βουλή των Αντιπροσώπων, προσφέροντας στον νέο πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών πλήρη έλεγχο του Κογκρέσου. Ο τρόπος με τον οποίο ο Ντόναλντ Τραμπ επανέρχεται στην αμερικανική πολιτική σκηνή επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τις αντιδράσεις, τις δημόσιες τοποθετήσεις και τους σχεδιασμούς όλων για την επόμενη ημέρα. Ή, πιο συγκεκριμένα, για την επόμενη τετραετία.

Ο σχεδιασμός της Αθήνας επικεντρώνεται σε δύο βασικές κατευθύνσεις. Από τη μία πλευρά, υπάρχει η καθαρά ελληνική ατζέντα, η οποία περιλαμβάνει τις σχέσεις Ελλάδας – Ηνωμένων Πολιτειών, τη στρατηγική αμυντική συμφωνία, τη στάση της Ουάσιγκτον σχετικά με τις ελληνοτουρκικές σχέσεις και το Κυπριακό. Από την άλλη, η διεθνής ατζέντα, που αφορά ζητήματα όπως η ευρωπαϊκή άμυνα, οι ευρωπαϊκές οικονομίες (συμπεριλαμβανομένης της ελληνικής) και η κατάσταση στα πολεμικά μέτωπα στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή.

Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου στις Ηνωμένες Πολιτείες, η ελληνική κυβέρνηση είχε υιοθετήσει μια στάση απόλυτης ουδετερότητας, τονίζοντας ότι οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις είναι στρατηγικής σημασίας και έχουν βάθος, χωρίς να επηρεάζονται από τα πρόσωπα που βρίσκονται στο Οβάλ Γραφείο. Επιπλέον, υπογράμμισε την ετοιμότητα και τη βούληση για συνεργασία με τον νικητή των εκλογών.

Σε αυτό το πλαίσιο, ο Κυριάκος Μητσοτάκης περιέγραψε τη νίκη του Τραμπ ως «εμφατική», εκφράζοντας την πεποίθηση ότι οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις θα παραμείνουν ισχυρές και παραγωγικές. «Ο χαρακτήρας τους είναι στρατηγικός και το πρόσημό τους εθνικό, όχι παραταξιακό. Ελπίζω, λοιπόν, σε μια ακόμη πιο στενή συνεργασία μεταξύ των δύο κυβερνήσεων και των δύο λαών», υπογράμμισε, καθορίζοντας τη στάση της ελληνικής κυβέρνησης.

Υπενθυμίζοντας το κλίμα της προηγούμενης θητείας του Τραμπ, σημείωσε ότι «η συνεργασία μεταξύ Αθήνας και Ουάσιγκτον ήταν άψογη κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του νέου προέδρου», προσθέτοντας ότι η πρόσκληση να μιλήσει στο Κογκρέσο προήλθε από κοινού από το Δημοκρατικό και το Ρεπουμπλικανικό κόμμα. Για αυτόν τον λόγο, οι δίαυλοι επικοινωνίας παρέμειναν ανοιχτοί προς όλες τις κατευθύνσεις, ενώ είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει διατηρήσει επαφές και συνομιλίες.

Το Μέγαρο Μαξίμου και η ελληνική διπλωματία περιμένουν να διευκρινιστούν οι πολιτικοί άξονες και τα πρόσωπα που θα αναλάβουν τα κρίσιμα χαρτοφυλάκια στη διοίκηση του Τραμπ, καθώς και οι ρόλοι που θα ανατεθούν στο αμερικανικό Κογκρέσο. Η πρώτη αυτή εξέλιξη θα καθορίσει ποιος θα είναι τελικά ο 47ος πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, με πολλούς να πιστεύουν ότι δεν θα είναι ίδιος με τον 45ο ένοικο του Λευκού Οίκου, ακόμα και αν πρόκειται για το ίδιο άτομο. Η δεύτερη εξέλιξη θα αποκαλύψει ποιοι θα είναι οι «άνθρωποι του προέδρου», οι οποίοι θα γίνουν οι συνομιλητές της Αθήνας.

Το αν οι νέοι αυτοί συνεργάτες θα είναι γνωστά πρόσωπα από το παρελθόν ή θα έχουν νέο προφίλ θα επηρεάσει τους διαύλους επικοινωνίας που θα πρέπει είτε να διατηρηθούν είτε να δημιουργηθούν από την αρχή. Είναι ίσως πρωτοφανές ότι μέχρι σήμερα κανείς δεν γνωρίζει ποιοι θα πλαισιώσουν τον Ντόναλντ Τραμπ σε κρίσιμες θέσεις, καθώς πολλοί από τους συνεργάτες του από την πρώτη του θητεία έχουν απομακρυνθεί.

Οι σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας αποτελούν ένα από τα σημαντικά ζητήματα, στα οποία η Αθήνα αναμένει τις κινήσεις της αμερικανικής διπλωματίας. Σύμφωνα με την εκτίμηση της ελληνικής κυβέρνησης, δεν αναμένονται θεαματικές αλλαγές με βάση τα τρέχοντα δεδομένα. Υπενθυμίζεται ότι η λήξη της προηγούμενης θητείας του Τραμπ στον Λευκό Οίκο συνοδεύτηκε από την «κίτρινη κάρτα» που είχε επιδείξει ο τότε πρόεδρος προς τον Ταγίπ Ερντογάν, αποκλείοντας την Τουρκία από το πρόγραμμα προμήθειας F-35 λόγω της αγοράς των S-400. Παρά το γεγονός ότι ο Ερντογάν είχε αποκαλέσει τον Τραμπ «φίλο» μετά τη νίκη του, το ζήτημα του Ισραήλ, με τον Τραμπ να υποστηρίζει ανοιχτά τον Νετανιάχου και τον Ερντογάν να είναι σαφώς στο πλευρό της Χαμάς, αναμένεται να προκαλέσει αναταράξεις στις αμερικανο-τουρκικές σχέσεις από την αρχή.

Κυβερνητικά στελέχη επισημαίνουν ότι από το 2020, όταν διεξήχθησαν οι τελευταίες αμερικανικές εκλογές, η Ελλάδα έχει μεταμορφωθεί. Ο Παύλος Μαρινάκης ανέφερε χαρακτηριστικά ότι οι εξωτερικές σχέσεις, όπως αυτές με την Τουρκία, καθώς και η πολιτική αμυντικής θωράκισης της χώρας, δεν επηρεάζονται από εξωτερικούς παράγοντες. Το εξοπλιστικό πρόγραμμα, το οποίο περιλαμβάνει τα F35, τα Rafale και τις Belharra, αντικατοπτρίζει αυτή την αλλαγή σύμφωνα με την κυβερνητική ομάδα.

Η Αθήνα παρακολουθεί με προσοχή τις επόμενες κινήσεις του Τραμπ σχετικά με την Ευρώπη, ειδικά όσον αφορά τις εξαγωγές, καθώς ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ έχει εκφράσει την υποστήριξή του για την αύξηση των δασμών, κυρίως στην ευρωπαϊκή αυτοκινητοβιομηχανία. Επιπλέον, αναμένει τη στάση του απέναντι στο ΝΑΤΟ και την κατάσταση στην Ουκρανία. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης παρουσίασε τις ελληνικές θέσεις για τα εκκρεμή ζητήματα, για τα οποία η Ευρώπη περιμένει την αντίδραση του Τραμπ. «Η Ελλάδα, ως μέλος του ΝΑΤΟ και εταίρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, διατηρεί πάντα μια στάση αρχών, οι οποίες δεν καθορίζονται από εξωτερικούς παράγοντες. Ωστόσο, αναγνωρίζουμε ότι οι εξελίξεις στον Ατλαντικό επηρεάζουν τους διεθνείς συσχετισμούς», τόνισε ο κ. Μητσοτάκης.

Η Αθήνα υποστηρίζει ότι οι εξελίξεις στις Ηνωμένες Πολιτείες επηρεάζουν πλέον καίρια την «καρδιά» της Ευρώπης, σε τομείς όπως η οικονομία, η ενέργεια και η άμυνα. «Η ήπειρός μας πρέπει να αναζητήσει ενεργά τη θέση της σε έναν παγκόσμιο χάρτη σχέσεων και συμφερόντων που συνεχώς μεταβάλλεται. Είναι απαραίτητο να χαράξουμε τολμηρές στρατηγικές για να ενισχύσουμε την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής οικονομίας, ενώ ταυτόχρονα θα πρέπει να προάγουμε την κοινωνική συνοχή. Πρέπει να οργανώσουμε, ως Ευρωπαίοι, την ενεργειακή μας ανεξαρτησία και να προχωρήσουμε στη δημιουργία μιας κοινής άμυνας. Με άλλα λόγια, είναι καιρός να οικοδομήσουμε τη στρατηγική μας αυτονομία υπό νέες συνθήκες», δήλωσε για τρίτη φορά μέσα σε λίγες ημέρες ο Έλληνας πρωθυπουργός, ο οποίος αναμένεται να θέσει αυτά τα ζητήματα στους Ευρωπαίους ομολόγους του.