Οι κόκκινες γραμμές της Αθήνας στη σημερινή συνάντηση Γεραπετρίτη – Φιντάν

Μετά από περίπου ενάμιση χρόνο από την έναρξη του πολιτικού διαλόγου μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας, οι υπουργοί Εξωτερικών, Γιώργος Γεραπετρίτης και Χακάν Φιντάν, αναμένεται να συναντηθούν σε λίγες ώρες. Σκοπός της συνάντησής τους είναι να βρουν κοινό έδαφος για να προχωρήσουν στη συζήτηση σχετικά με την ουσιαστική διαφορά που υπάρχει μεταξύ των δύο χωρών, η οποία αφορά τον καθορισμό θαλασσίων ζωνών.

Η ελληνική κυβέρνηση, διατηρώντας τη διαχρονική «κόκκινη γραμμή» της εξωτερικής πολιτικής της, ξεκαθαρίζει ότι η μόνη ελληνοτουρκική διαφορά αφορά τον καθορισμό της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ, απορρίπτοντας οποιαδήποτε τουρκική αναφορά σε «ολιστική» προσέγγιση. Οι υπουργοί Εξωτερικών Ελλάδας και Τουρκίας συναντώνται υπό το πρίσμα των εξελίξεων στις Ηνωμένες Πολιτείες, και το ερώτημα που ανακύπτει, τόσο στο προσκήνιο όσο και στο παρασκήνιο, είναι αν η επανεκλογή του Τραμπ επηρεάζει τις ελληνοτουρκικές σχέσεις σε αυτή τη φάση.

Η φωτογραφία που έχει προκαλέσει αίσθηση τις τελευταίες ώρες, απεικονίζει τον Κυριάκο Μητσοτάκη να κάθεται, κυριολεκτικά, στο ίδιο τραπέζι με τον Ταγίπ Ερντογάν, τον Νίκο Χριστοδουλίδη και τον Έντι Ράμα. Αυτή η εικόνα φέρει ιδιαίτερη σημασία. Αν και η άτυπη «τετραμερής» συνάντηση πραγματοποιήθηκε λίγο πριν την έναρξη των εργασιών της συνόδου της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Κοινότητας στη Βουδαπέστη, με τη συζήτηση να εστιάζει στη νίκη του Ντόναλντ Τραμπ και σε περιφερειακές και διεθνείς εξελίξεις, η απλή παρουσία των τεσσάρων ηγετών να ανταλλάσσουν απόψεις προσφέρει, για τους καλοπροαίρετους, μια ένδειξη προθέσεων, ειδικά όταν συμμετέχουν ο Τούρκος και ο Κύπριος πρόεδρος.

Στην πραγματικότητα, οι κύριοι Γεραπετρίτης και Φιντάν, μέσω των συνεντεύξεών τους, έδωσαν το στίγμα για όσα πρόκειται να συζητηθούν σε λίγες ώρες στο ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών. Ο κοινός παρονομαστής είναι η επιθυμία της Αθήνας και της Άγκυρας να διατηρήσουν και να ενισχύσουν τους δίαυλους επικοινωνίας που έχουν αποκατασταθεί.

Ο Γιώργος Γεραπετρίτης, σε δηλώσεις του στην τουρκική εφημερίδα Χουριέτ, τόνισε ότι «η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ αποτελεί τη μοναδική διαφορά μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, η οποία μπορεί να εξεταστεί από διεθνή δικαστήρια», αναφερόμενος στη νομική εγκυρότητα της ελληνικής θέσης και το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας. «Η εθνική κυριαρχία των κρατών δεν μπορεί να είναι θέμα διαπραγμάτευσης ή διεθνούς δικαιοδοσίας», υπογράμμισε ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών, καθορίζοντας τα όρια του ελληνοτουρκικού διαλόγου.

Αντί για μια γενική συζήτηση, ο Χακάν Φιντάν τόνισε στην εφημερίδα Τα Νέα ότι «εάν δεν καταλήξουμε σε ολοκληρωμένες λύσεις μέσω ενός ουσιαστικού διαλόγου, θα στραφούμε στη διεθνή δικαιοσύνη με μια ολιστική προσέγγιση». Η Άγκυρα υποστηρίζει τη θέση της, αναφέροντας ότι υπάρχουν «αλληλένδετα προβλήματα που δεν περιορίζονται μόνο στο ζήτημα της υφαλοκρηπίδας και της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης».

Ο Γιώργος Γεραπετρίτης και ο Χακάν Φιντάν καλούνται να συνεχίσουν από το σημείο της συμφωνίας των δύο ηγετών, με στόχο την Αθήνα να διατηρηθεί το θετικό κλίμα. Δεν θα υπάρξει συζήτηση επί της ουσίας της μοναδικής διαφοράς που αναγνωρίζει η Ελλάδα. Αντίθετα, θα εξεταστούν οι προϋποθέσεις υπό τις οποίες οι Κυριάκος Μητσοτάκης και Ταγίπ Ερντογάν θα μπορούσαν να αρχίσουν να συζητούν για το θέμα αυτό, ξεκινώντας από τη συνεδρίαση του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας τον Ιανουάριο στην Τουρκία.

Οι προσδοκίες δεν είναι ιδιαίτερα υψηλές. Ιδιαίτερα, καθώς η συνάντηση διεξάγεται σε ένα ασταθές διεθνές περιβάλλον, στο οποίο έχει προστεθεί και η αλλαγή ηγεσίας στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αν και η ελληνική κυβέρνηση δεν πιστεύει ότι η επιστροφή του Τραμπ στο Οβάλ Γραφείο θα επηρεάσει τις ελληνοαμερικανικές σχέσεις – οι οποίες θεωρούνται στρατηγικής σημασίας και έχουν ενισχυθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια – η Αθήνα υιοθετεί μια στάση αναμονής, περιμένοντας να καθοριστούν τα πρόσωπα που θα αναλάβουν κρίσιμες θέσεις στην αμερικανική διοίκηση και θα είναι οι συνομιλητές της στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού.

Η αλλαγή ηγεσίας στον Λευκό Οίκο ενδέχεται να έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου παρά στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, με καθοριστικό παράγοντα τη στάση που θα υιοθετήσει ο νέος Αμερικανός πρόεδρος στο Μεσανατολικό. Αυτή η στάση θα επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό και την κατεύθυνση των αμερικανο-τουρκικών σχέσεων, ιδίως δεδομένης της στάσης του Ερντογάν απέναντι στο Ισραήλ. Αντίθετα, η ελληνική κυβέρνηση έχει ενισχύσει πρόσφατα τον άξονα συνεργασίας με την Κύπρο και το Ισραήλ, ακολουθώντας μια ισορροπημένη προσέγγιση το τελευταίο έτος, πριν από τις εξελίξεις στην περιοχή.