Πώς βλέπουν Βρυξέλλες και Μόσχα τις πρώτες κινήσεις Τραμπ

Μία εβδομάδα μετά την εκλογική νίκη του Ντόναλντ Τραμπ που άνοιξε τον δρόμο για την επιστροφή του στον Λευκό Οίκο, συμμαχικές αλλά και ανταγωνιστικές στις Ηνωμένες Πολιτείες δυνάμεις, παρακολουθούν τις πρώτες του κινήσεις, ζυγίζοντας τον αντίκτυπό τους στις μελλοντικές τους σχέσεις με την Ουάσιγκτον.

Κυρίως, επιχειρούν να εκτιμήσουν, μέσα από τις επιλογές προσώπων -υπουργών και συνεργατών του- κατά πόσο ο Τραμπ θα παραμείνει πιστός στην ακραία, σύμφωνα με επικριτές, ατζέντα του, με κυρίαρχο το μήνυμα «Πρώτα η Αμερική», με την οποία κέρδισε τις εκλογές.

Ή αν θα ακολουθήσει μετριοπαθέστερη στάση, αποφεύγοντας τη ρήξη συμμαχιών, την υποβάθμιση του ρόλου των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ και τελικά την ανατροπή της εξωτερικής πολιτικής που χάραξαν οι Ηνωμένες Πολιτείες και υπηρέτησαν πιστά οι αμερικανικές κυβερνήσεις των προηγούμενων δεκαετιών.

Με ενδιαφέρον παρακολουθούν τα πρώτα «δείγματα γραφής» του Τραμπ αξιωματούχοι των Βρυξελλών. Οταν το όνομα του Μάρκο Ρούμπιο εμφανίστηκε για πρώτη φορά ως επιλογή για το υπουργείο Εξωτερικών στις αρχές της εβδομάδας, υπήρξαν αντιδράσεις συγκρατημένης αισιοδοξίας, σύμφωνα με το Politico.

Διπλωμάτες, ειδικοί και αξιωματούχοι στην Ε.Ε., τη Βρετανία και το Ισραήλ επισήμαναν ότι πρόκειται για έμπειρο διπλωμάτη που υπερασπίζεται τον ρόλο του ΝΑΤΟ. Υπήρξε σκληρός με το Ιράν και έχει εκφράσει τη βούληση να υπερασπιστεί την Ταϊβάν σε ενδεχόμενη κινεζική επίθεση.

Ο Μάικ Γουόλτς, που επιλέχθηκε ως σύμβουλος εθνικής ασφάλειας, θεωρήθηκε επίσης «ασφαλής επιλογή» από πλήθος Ευρωπαίων. Ο αναλυτής εξωτερικής πολιτικής Ούλριχ Σπεκ έκανε λόγο για «μεγάλη ανακούφιση», ενώ Ευρωπαίος διπλωμάτης στην Ουάσιγκτον, μιλώντας ανώνυμα επίσης στο Politico, ανέφερε χαρακτηριστικά: «Είναι λίγο λιγότερο απαίσιοι από άλλους».

Ωστόσο, ακολούθησαν η ανακοίνωση της Τάλσι Γκάμπαρντ, πρώην βουλευτή των Δημοκρατικών, που θεωρείται πως συμπαθεί τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν, την οποία ο Τραμπ πρότεινε για τη θέση της επικεφαλής των υπηρεσιών πληροφοριών των ΗΠΑ και του Πιτ Χέγκσεθ. Πρώην ταγματάρχη πεζικού και παρουσιαστή του Fox News -κατά καιρούς έχει εκφράσει ακραίες θέσεις, όπως απονομή χάρης σε μέλη του στρατού που κατηγορούνται για εγκλήματα πολέμου- για τη θέση του υπουργού Αμυνας. Επικράτησε σύγχυση και αυξήθηκε η ανησυχία στους ευρωπαϊκούς κύκλους διπλωματών.

Τι σημαίνει η «παντοδυναμία» Τραμπ

Το μεγάλο ερώτημα που προκύπτει -πέραν του τι σημαίνουν οι επιλογές των προσώπων της νέας κυβέρνησης Τραμπ για την εξωτερική πολιτική που θα χαράξει- είναι το αν θα υπάρξει δύναμη στο εσωτερικό του ρεπουμπλικανικού κόμματος αλλά και των ΗΠΑ συνολικά, που θα μπορούσε να αμβλύνει τα πιο αιχμηρά στοιχεία της εξωτερικής πολιτικής που έχει υποσχεθεί ότι θα ακολουθήσει, μετά τον εκλογικό του θρίαμβο.

Το μεν στρατόπεδο των Δημοκρατικών, παραμένει μουδιασμένο μετά την εκλογική ήττα που υπέστη. Οπως επισημαίνεται σε ανάλυση της γαλλικής Monde, «ελλείψει ελέγχων και ισορροπιών στο Κογκρέσο, προσπαθούν, όπως και το 2016, να οργανωθούν, ωστόσο, αυτή τη φορά δεν έχουν το ‘προνόμιο’ των λαϊκών κινητοποιήσεων».

Το 2016, η «αντίσταση» στον Ντόναλντ Τραμπ οργανώθηκε μέσα σε λιγότερο από μία εβδομάδα. Ηδη από το απόγευμα των εκλογών της 8ης Νοεμβρίου είχε εμφανιστεί το σύνθημα: #αντισταθείτε. Τρεις μέρες αργότερα, διαδηλώσεις ξεσπούσαν σε ολόκληρη τη χώρα με τον New Yorker να βλέπει εποχή «αστικής ανυπακοής».

Σήμερα, τουλάχιστον προς το παρόν, δεν διαφαίνεται κάτι αντίστοιχο, καθώς από την 5η Νοεμβρίου, ημέρα των εκλογών, τίποτα δεν επισκίασε τον θρίαμβο των Ρεπουμπλικανών.

Οσο για το ρεπουμπλικανικό στρατόπεδο, «είναι ξεκάθαρο ότι δεν πρόκειται να υπάρξει αντίβαρο στον Τραμπ», σχολίασε Ευρωπαίος διπλωμάτης στο Politico, τονίζοντας: «Του χρωστάνε τα πάντα».

Ο τέως και επερχόμενος πρόεδρος, κατά την πρώτη του θητεία είχε παραμερίσει αξιωματούχους τόσο από το υπουργικό συμβούλιο, όσο και από τις υπηρεσίες πληροφοριών των ΗΠΑ, προκειμένου να εφαρμόσει την πολιτική του, όπως συμφωνίες με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν ή τον Κινέζο πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ.

Ασαφείς πολιτικές γραμμές

Οι εκλεκτοί του –Ρούμπιο και Γουόλτς– έχουν μετατοπιστεί σημαντικά από τις γραμμές τους για την Ουκρανία τους τελευταίους μήνες για να συγκλίνουν με τις τοποθετήσεις του Τραμπ υπέρ μίας ειρηνευτικής συμφωνίας, με τον γερουσιαστή από τη Φλόριντα να καταψηφίζει μάλιστα σημαντικό πακέτο βοήθειας για το Κίεβο νωρίτερα φέτος.

Απέναντι στον κίνδυνο σαρωτικών αλλαγών στην εξωτερική πολιτική της Ουάσιγκτον, διπλωμάτης της Ε.Ε. ανέφερε στο Politico ότι «η Ευρώπη πρέπει να προετοιμαστεί να σηκώσει μεγαλύτερο βάρος στην Ουκρανία».

«Γνωρίζουμε από την πρώτη προεδρία Τραμπ πόσο απρόβλεπτες μπορεί να είναι οι πολιτικές του», ανέφερε ο ίδιος. «Ακόμα και αν ο Ρούμπιο και ο Γουόλτς υιοθετήσουν πιο μετριοπαθή προσέγγιση απέναντι στο Κίεβο, η Ε.Ε. δεν απαλλάσσεται από το καθήκον να κάνει περισσότερα» πρόσθεσε.

Στο Κίεβο, οι αξιωματούχοι διστάζουν να κάνουν οποιοδήποτε σχόλιο, φοβούμενοι μήπως εξοργίσουν τον Τραμπ.

Αλλοι επιχείρησαν είτε να υποβαθμίσουν την ισχύ και τον ρόλο της Τάλσι Γκάμπαρντ, τονίζοντας ότι η δουλειά της θα περιοριστεί στην προετοιμασία πληροφοριών για τον Λευκό Οίκο, είτε να υποβαθμίσουν παλαιότερα σχόλιά της υπέρ του Κρεμλίνου. Κάποιος που κάνει δηλώσεις κατά της Ουκρανίας δεν εργάζεται απαραίτητα για τα ρωσικά συμφέροντα, επισήμαναν υποστηρικτές της.

Προς το παρόν, επικρατεί γενικά ασάφεια, ως προς το πώς η Ουάσιγκτον θα μπορούσε να κάνει πράξη την προεκλογική υπόσχεση Τραμπ, ότι θα τερμάτιζε τον πόλεμο στην Ουκρανία «μέσα σε μία ημέρα» εφόσον εκλεγόταν.

Αβέβαιη η σχέση με το ΝΑΤΟ

Πάντως, μεταξύ των επιλογών του Τραμπ για τους ρόλους-κλειδιά στη χάραξη της εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας, ο Ρούμπιο θεωρείται μακράν ως η πιο ασφαλής για τις Βρυξέλλες. Εχει επισκεφθεί την Ευρώπη δύο φορές τα τελευταία πέντε χρόνια, μία το 2017 και ξανά το 2020.

Πολλοί τον έχουν επαινέσει ως «σοβαρή προσωπικότητα» και «ξεκάθαρη φωνή» κατά της Κίνας. Το κοινό στοιχείο της προσέγγισης των δύο αξιωματούχων αποτελεί η επιθετική τους στάση απέναντι στο Πεκίνο.

Η επιθετικότητα του Ρούμπιο απέναντι στην Κίνα τον κατέστησε τον «ιδανικό» πρεσβευτή της ιδέας «Πρώτα η Αμερική» του Τραμπ, ανά τον κόσμο. Μεταξύ άλλων, είναι ο διπλωμάτης που ώθησε τους Ευρωπαίους να αναλάβουν δράση κατά των κινεζικών τεχνολογικών κολοσσών Huawei και ZTE, κατά την πρώτη του θητεία.

Κάποιοι αναλυτές θεωρούν ότι Ρούμπιο και Γουόλτς θα εντείνουν την πίεση στην Ευρώπη για την ενίσχυση των αμυντικών δαπανών της, αλλά τελικά θα διατηρήσουν δεσμεύσεις της Ουάσιγκτον έναντι της Ουκρανίας και της Ταϊβάν.

Ο Ρούμπιο είχε υποβαθμίσει τα σχόλια του Τραμπ κατά του ΝΑΤΟ. Ερωτηθείς σχετικά με τη δήλωση του Τραμπ ότι θα «ενθάρρυνε» τη Ρωσία να επιτεθεί σε οποιαδήποτε χώρα μέλος του ΝΑΤΟ που δεν εκπληρώνει τις οικονομικές της υποχρεώσεις έναντι της συμμαχίας, ο Ρούμπιο, μιλώντας στο CNN τον περασμένο Φεβρουάριο, είχε αναφέρει: «Δεν συνέβη αυτό και δεν βλέπω έτσι αυτή τη δήλωση».

Επιπλέον, το γεγονός ότι ο Γουόλτς δεσμεύτηκε μετά τον διορισμό του, σε ανάρτησή του στο X, ότι «η Αμερική θα κρατήσει τους συμμάχους της κοντά» και «δεν φοβάται να αντιμετωπίσει τους αντιπάλους μας» εκλήφθηκε επίσης ως θετικό σημάδι.

Επιφυλακτικότητα, φόβοι και εκνευρισμός

Επιφυλακτική είναι η στάση πολλών Ευρωπαίων ως προς τον μελλοντικό ρόλο της Γκάμπαρντ. Για «πολύ σημαντική και κακή εξέλιξη», έκανε λόγο ο Φρανσουά Χάισμπουργκ, ανώτερος σύμβουλος για την Ευρώπη στο Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών, σε ανάρτησή του στο X, προσθέτοντας: «Ελπίζω ότι η Γερουσία δεν θα επιτρέψει τον διορισμό της — αν και κάτι τέτοιο θεωρείται απίθανο».

Ακόμη και για εκείνους των οποίων ο διορισμός θεωρείται ασφαλής πάντως, ο Χάισμπουργκ ανέφερε χαρακτηριστικά: «Το ερώτημα δεν είναι τόσο αν μπορούν να χαλιναγωγήσουν τον Τραμπ, όσο το αν θέλουν να το κάνουν. Είναι ήδη πάνω στο πλοίο…».

Αξιωματούχοι όπως ο Τζιμ Μάτις, απόστρατος του Σώματος Πεζοναυτών που υπηρέτησε ως υπουργός Αμυνας για δύο χρόνια κατά την πρώτη θητεία του Τραμπ, θεωρήθηκαν επίσης οι «ενήλικες στο δωμάτιο» κατά τον διορισμό τους, ωστόσο καρατομήθηκαν, επειδή εξέφρασαν διαφωνίες για τις επιλογές του προέδρου.

Ο Τζον Μπόλτον, ο οποίος υπηρέτησε ως σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Τραμπ από τον Απρίλιο του 2018 έως τον Σεπτέμβριο του 2019, προειδοποίησε τον Οκτώβριο ότι η στάση του επερχόμενου προέδρου στην εξωτερική πολιτική στάση είναι πιθανό να είναι πολύ πιο ριζοσπαστική κατά τη δεύτερη θητεία του σε σχέση με την πρώτη.

«Βρισκόμαστε σε πολύ, πολύ δύσκολα χρόνια στις διατλαντικές σχέσεις», ανέφερε από την πλευρά του ο Χάισμπουργκ.

Και ενώ η ανησυχία για το μέλλον των διατλαντικών σχέσεων κυριαρχεί στις Βρυξέλλες, στη Μόσχα φαίνεται πως επικρατεί εκνευρισμός.

Ως προς το πώς «διάβασε» η Μόσχα τα νέα πρόσωπα της εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής των ΗΠΑ, το CNN αναφέρεται χαρακτηριστικά στον Εβγκένι Ποπόφ, γνωστό πρόσωπο στη ρωσική κρατική τηλεόραση και εκπρόσωπο της Δούμας. Σύμφωνα με το αμερικανικό ειδησεογραφικό δίκτυο, ο Ποπόφ «χρησιμοποίησε την εκπομπή του για να επιτεθεί στον Μάικ Γουόλτς, εκλεκτό του Ντόναλντ Τραμπ για σύμβουλο εθνικής ασφάλειας».

Χαμηλές προσδοκίες στη Ρωσία

Ο Ποπόφ επισήμανε την πιθανή απειλή για τη Μόσχα, θυμίζοντας ότι ο «Γουόλτς στο συνέδριο των Ρεπουμπλικανών είχε προτείνει την ανάπτυξη περισσότερων αμερικανικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών στη Μαύρη Θάλασσα καθώς και ότι καυχήθηκε για το πώς ο Τραμπ θα μπορούσε να βομβαρδίσει, όπως είπε, «το Κρεμλίνο του Πούτιν». Ο Ποπόφ κατέληξε κάνοντας λόγο για «Ρωσοφοβική Ντριμ Τιμ».

Η επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο δημιουργεί νέες δυνατότητες για διάλογο μεταξύ της Ρωσίας και των Ηνωμένων Πολιτειών, αν και στόχος της Ουάσιγκτον παραμένει ο περιορισμός της Μόσχας, δήλωσε από την πλευρά του ο Ρώσος πρεσβευτής στον ΟΗΕ Γκενάντι Γκατίλοφ στη Γενεύη την Πέμπτη.

Πρόσθεσε ωστόσο, ότι «ανεξάρτητα από τις εσωτερικές πολιτικές μετατοπίσεις, η Ουάσιγκτον επιδιώκει σταθερά περιορισμό της Μόσχας… η αλλαγή της κυβέρνησης ελάχιστα το ανατρέπει αυτό», δήλωσε ο Γκατίλοφ.

«Η μοναδική εφικτή αλλαγή είναι ο διάλογος μεταξύ των χωρών μας, κάτι που λείπει τα τελευταία χρόνια», πρόσθεσε ο Ρώσος διπλωμάτης.

Με πληροφορίες από Politico, Le Monde, CNN