Οι σχέσεις μεταξύ Γαλλίας και Αλγερίας γίνονται πιο ψυχρές λόγω των δεσμών με το Μαρόκο

Οι διμερείς σχέσεις μεταξύ Γαλλίας και Αλγερίας έχουν περιοριστεί στο ελάχιστο τους τελευταίους μήνες, καθώς οι διαφωνίες μεταξύ Παρισιού και Αλγερίου συνεχίζουν να συσσωρεύονται και η επίσκεψη του Αλγερινού προέδρου Αμπντελματζίντ Τεμπουνέ στη Γαλλία – η οποία είχε αρχικά οριστεί για το 2023 και έχει επανειλημμένα αναβληθεί – δεν φαίνεται πουθενά στον ορίζοντα.

“Η Γαλλία έπρεπε να κάνει μια επιλογή. Έπρεπε να επιλέξει μεταξύ των ψυχρών σχέσεων με την Αλγερία που διατηρούσε επί χρόνια και της αποκατάστασης των δεσμών με το Μαρόκο μετά από χρόνια διπλωματικών κρίσεων, και επέλεξε το Μαρόκο”, δήλωσε στο Al-Monitor ο ειδικός σε θέματα πολιτικής επιστήμης Ζαν-Νοέλ Φερί. Ο Φερί, διευθυντής ερευνών στο γαλλικό CNRS και στο Sciences Po Bordeaux, ζει και διδάσκει εδώ και πολλά χρόνια τόσο στη Γαλλία όσο και στη Βόρεια Αφρική.

Στις 7 Νοεμβρίου, η αλγερινή κυβέρνηση διέψευσε τις φήμες που είχαν κυκλοφορήσει την προηγούμενη εβδομάδα σχετικά με πιθανή αναστολή του εμπορίου μεταξύ των δύο χωρών. Οι αναφορές αυτές, που δημοσιεύθηκαν από τη Le Figaro και άλλα γαλλικά μέσα ενημέρωσης, υποστήριζαν ότι το Αλγέρι είχε αποφασίσει να μπλοκάρει τις εισαγωγικές-εξαγωγικές συναλλαγές με το Παρίσι. Οι αλγερινές αρχές χαρακτήρισαν τους ισχυρισμούς αυτούς ως “εσφαλμένους και εντελώς αβάσιμους”.

Ακόμα, ενώ μια τέτοια απόφαση δεν έχει προφανώς υιοθετηθεί από τις αλγερινές αρχές, άλλες αποφάσεις που περιορίζουν τις διμερείς σχέσεις φαίνεται ότι εξετάζονται από την Αλγερία μετά την επίσκεψη του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν στο γειτονικό αντίπαλο Μαρόκο στις 28 Οκτωβρίου.

Οι εντάσεις μεταξύ των δύο χωρών ανάγονται σχεδόν δύο αιώνες πίσω, στη μακρά αποικιοκρατία της Αλγερίας από τη Γαλλία και στον αιματηρό πόλεμο ανεξαρτησίας της Αλγερίας, ο οποίος έληξε το 1962. Ο πόλεμος της Αλγερίας συνέχισε με την πάροδο των ετών να καθορίζει τις διμερείς σχέσεις, ιδίως δεδομένου ότι το αντιγαλλικό Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο της Αλγερίας παρέμεινε στην εξουσία για αρκετές δεκαετίες. Η αλγερινή κοινότητα στη Γαλλία είναι η μεγαλύτερη διασπορά στη χώρα, με σχεδόν 900.000 διπλούς υπηκόους από το 2022.

Από την πρώτη ανάληψη των καθηκόντων του το 2017, ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν υπερασπίστηκε μια νέα προσέγγιση της ιστορίας της αποικιοκρατίας, ιδίως του πολέμου της Αλγερίας, καθώς οι πληγές που προέκυψαν από αυτή την περίοδο είναι ακόμη ωμές. Παρόλα αυτά, η μακρά και περίπλοκη διαδικασία συμφιλίωσης δεν έχει ακόμη αποδώσει τα αποτελέσματα που ήλπιζε ο Μακρόν, με την αλγερινή κυβέρνηση να ισχυρίζεται ότι η Γαλλία δεν έχει αναλάβει πλήρως την ευθύνη για τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια αυτών των ετών.

Το γαλλοαλγερινό εμπόριο έφτασε τα 11,8 δισεκατομμύρια ευρώ το 2023 – αύξηση 5,3% σε σύγκριση με το 2022. Ενώ οι εμπορικές σχέσεις είναι ισχυρές και επεκτείνονται, το Αλγέρι παραμένει καχύποπτο απέναντι στο Παρίσι. Διάφορα μέτρα που έλαβε το Παρίσι τα τελευταία τρία χρόνια, ιδίως όσον αφορά τη μετανάστευση και το καθεστώς της Δυτικής Σαχάρας, έχουν επηρεάσει αρνητικά τις σχέσεις αυτές. 

Το 2021, η γαλλική κυβέρνηση αποφάσισε να μειώσει τον αριθμό των θεωρήσεων που χορηγούνται στους Αλγερινούς και τους Μαροκινούς κατά το ήμισυ και στους Τυνήσιους κατά 30%, κατηγορώντας τις τρεις χώρες ότι δεν εκπληρώνουν τον ρόλο τους στην ανάκτηση των παράνομων μεταναστών. Η Αλγερία ανακάλεσε τον πρεσβευτή της στη Γαλλία για αρκετούς μήνες και κάλεσε τον Γάλλο πρεσβευτή στη χώρα. Μια άλλη περίπλοκη υπόθεση είναι αυτή της μαχήτριας του φιλοδημοκρατικού κινήματος Χιράκ Αμίρα Μπουραουί, διπλής αλγερινής-γαλλικής υπηκοότητας, η οποία κατάφερε να ταξιδέψει στη Γαλλία στις αρχές του 2023, παρά την καταδίκη της στην Αλγερία. Αργότερα το ίδιο έτος, κατά τη διάρκεια του στρατιωτικού πραξικοπήματος στον γειτονικό Νίγηρα, η Αλγερία εμπόδισε γαλλικά στρατιωτικά αεροσκάφη να διασχίσουν τον εναέριο χώρο της.

Το εμπόδιο της Δυτικής Σαχάρας

Αυτά είναι μερικά μόνο από τα περιστατικά που θόλωσαν τις διμερείς σχέσεις μεταξύ Γαλλίας και Αλγερίας τα τελευταία χρόνια. Αλλά το σημείο θραύσης ήταν σίγουρα η de facto αναγνώριση από τη Γαλλία τον περασμένο Ιούλιο της κυριαρχίας του Μαρόκου επί της περιοχής της Δυτικής Σαχάρας. Από την αρχή η Αλγερία υποστήριξε το εθνικιστικό κίνημα του Μετώπου Πολισάριο, το οποίο αγωνίζεται από τη δεκαετία του 1960 για ένα ανεξάρτητο κράτος της Σαχάρας. Το Ραμπάτ, αντίθετα, ισχυρίζεται ότι η λεγόμενη Νότια Επαρχία αποτελεί μέρος του μαροκινού κράτους. 

Κατά τη διάρκεια των ετών, η Γαλλία είχε προσπαθήσει να βαδίσει σε μια λεπτή γραμμή μεταξύ των δύο χωρών, αλλά με την αυξανόμενη πίεση από το Μαρόκο άλλαξε γνώμη. Μια επιστολή που απέστειλε ο Μακρόν στον βασιλιά Μοχάμεντ IV πριν από τρεις μήνες αναγνώρισε τη μαροκινή κυριαρχία ως τη “μοναδική βάση” για το παρόν και το μέλλον της Δυτικής Σαχάρας. 

Η επίσκεψη του Αλγερινού προέδρου, η οποία έχει επανειλημμένα αναβληθεί από τον Μάιο του 2023, αναμενόταν να πραγματοποιηθεί είτε στα τέλη Σεπτεμβρίου είτε στις αρχές Οκτωβρίου 2024, σύμφωνα με δήλωση του παλατιού του Ελιζέ πριν από περίπου έξι μήνες. Όμως η δημοσίευση της επιστολής τα άλλαξε όλα αυτά. Το Αλγέρι ανακάλεσε αμέσως τον πρεσβευτή του από το Παρίσι και μείωσε τη διπλωματική του εκπροσώπηση, διατηρώντας μόνο έναν επιτετραμμένο. Η αναμενόμενη επίσκεψη του Τεμπουνέ ακυρώθηκε χωρίς μελλοντική ημερομηνία.Οι σχέσεις μεταξύ Παρισιού και Αλγερίου έγιναν ακόμη πιο παγωμένες όταν ο Μακρόν ταξίδεψε στο Μαρόκο στα τέλη Οκτωβρίου, σε μια μεγάλη χειρονομία συμφιλίωσης, επαναλαμβάνοντας τη νέα γαλλική φόρμουλα για το καθεστώς της Δυτικής Σαχάρας. Ενώ ορισμένες εξέχουσες αλγερινές εφημερίδες, όπως η El Khabar, αγνόησαν την επίσκεψη Μακρόν στο Μαρόκο, σαν να μην συνέβη, άλλα αλγερινά έντυπα αντέδρασαν με έντονη κριτική. Η El Watan, για παράδειγμα, δημοσίευσε ότι “ο Μακρόν περιφρονεί το διεθνές δίκαιο”, κατηγορώντας τον Γάλλο πρόεδρο ότι επιδεινώνει τις περιφερειακές εντάσεις ευθυγραμμιζόμενος με τα μαροκινά συμφέροντα.

Διπλωματική απομόνωση

“Η αναγνώριση της μαροκινής κυριαρχίας επί της Δυτικής Σαχάρας από την κυβέρνηση Τραμπ το 2020 ήταν η πρώτη από μια σειρά διπλωματικών κινήσεων που έπρεπε να αντιμετωπίσει η Αλγερία τα τελευταία χρόνια”, επεσήμανε ο Φερί. 

“Το 2022, η Ισπανία άλλαξε τον τόνο της και συντάχθηκε με το Μαρόκο όσον αφορά το σχέδιο αυτονομίας της Δυτικής Σαχάρας (ενάντια στο αίτημα του Μετώπου Πολισάριο για δημοψήφισμα σχετικά με την ανεξαρτησία). Αυτό ήταν ένα ακόμη πλήγμα για την Αλγερία. Στη συνέχεια, έχουμε την ισχυρή τοποθέτηση του Μαρόκου στην ηπειρωτική Αφρική. Η Αλγερία βλέπει τον εαυτό της σε ανταγωνισμό με το Μαρόκο. Και έτσι, η προσέγγιση μεταξύ Παρισιού και Ραμπάτ είναι κάτι που το Αλγέρι δεν μπορεί να αποδεχθεί”, πρόσθεσε.

Ο Φερί υποστήριξε ότι ως μη αφρικανική δύναμη, δεν είναι ο ρόλος του Παρισιού να δημιουργήσει ισορροπία μεταξύ των δύο γειτονικών αντιπάλων. Επίσης, εκτίμησε ότι η λεγόμενη μνημονιακή πολιτική που υπερασπίστηκε ο Μακρόν απέτυχε να φέρει τις δύο χώρες πιο κοντά, εν μέρει λόγω του σημερινού αλγερινού καθεστώτος με τα στρατιωτικά του στοιχεία.

“Φυσικά, η νούμερο ένα διαφωνία της Αλγερίας είναι απέναντι στο Μαρόκο, περισσότερο από τη Γαλλία, αλλά οι πιθανότητες να λυθεί αυτό είναι ελάχιστες. Το Μαρόκο δεν θα παραιτηθεί ποτέ από τη διεκδίκηση της Δυτικής Σαχάρας και η Αλγερία δεν θα αποδεχθεί ποτέ τη μαροκινή κυριαρχία στην περιοχή αυτή”.

Η Αλγερία είναι η μεγαλύτερη αφρικανική χώρα και η τρίτη μεγαλύτερη αραβική οικονομία. Σε επισκόπηση της Παγκόσμιας Τράπεζας του 2024 αναφέρεται ότι “η κύρια πρόκληση για την αλγερινή οικονομία παραμένει η μεγάλη εξάρτηση από τα έσοδα από τους υδρογονάνθρακες και τις δημόσιες δαπάνες”. Σύμφωνα με τον Φερί, η Αλγερία απέτυχε να αξιοποιήσει τους φυσικούς της πόρους, παραμένοντας σε μεγάλο βαθμό απομονωμένη διπλωματικά. Για παράδειγμα, απέτυχε να συμμετάσχει στην τελευταία διεύρυνση των BRICS στη σύνοδο κορυφής του 2023 στη Νότια Αφρική.

Η αλγερινή νεολαία σε απόγνωση

Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, παρά τους φυσικούς της πόρους και το τουριστικό της δυναμικό, η ανεργία εκτιμάται στο 12,7% συνολικά και στο 30,8% μεταξύ των νέων (ηλικίας 15 έως 24 ετών) το 2023. Οι Αλγερινοί με τους οποίους μίλησε το Al-Monitor εξέφρασαν απαισιοδοξία ως προς το μέλλον τους στη χώρα.

“Ταξιδεύω συχνά στο Αλγέρι για να επισκεφθώ την οικογένειά μου και κάθε φορά που πηγαίνω εκεί, το κόστος ζωής έχει γίνει πιο ακριβό, ενώ η προσβασιμότητα στην υγειονομική περίθαλψη έχει γίνει πιο σπάνια”, δήλωσε ένας Γάλλος Αλγερινός φοιτητής στο Al-Monitor υπό τον όρο της ανωνυμίας. 

“Για πολλούς νέους Αλγερινούς, το Παρίσι δεν είναι πλέον ένας ονειρεμένος προορισμός, επειδή βλέπουν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ότι και στη Γαλλία η οικονομική κατάσταση είναι περίπλοκη. Αντ’ αυτού, θέλουν να μεταναστεύσουν στον Καναδά ή σε άλλα μέρη. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι νέοι μιλούν πολύ περισσότερο αγγλικά παρά γαλλικά. Είναι μια διαφορετική γενιά”, σημείωσε ο Γαλλοαλγερινός φοιτητής, προσθέτοντας ότι “η διαμάχη με τη Γαλλία έχει μικρή σημασία στα μάτια τους. Απλώς δεν τους ενδιαφέρει”. 

Πηγή:Al Monitor