Πώς θα επηρεάσει η επιστροφή του Τραμπ το στρατηγικό τρίγωνο ΗΠΑ-Μέση Ανατολή-Κίνα;

Οι εικασίες σχετικά με το πώς ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ θα μπορούσε να επηρεάσει το στρατηγικό τρίγωνο ΗΠΑ-Κίνας-Μέσης Ανατολής δεν είναι απλή άσκηση.

Όπως επισημαίνει το al monitor, με τον διορισμό του Μάρκο Ρούμπιο ως υπουργού Εξωτερικών, του Μάικ Γουόλτς ως συμβούλου εθνικής ασφάλειας και της Ελίζ Στέφανικ ως πρέσβειρας στα Ηνωμένα Έθνη, η επερχόμενη αμερικανική κυβέρνηση είναι έτοιμη να επαναφέρει τη μέγιστη δυνατή πίεση στο Ιράν, να αυξήσει την υποστήριξη προς το Ισραήλ και να αντιμετωπίσει την Κίνα.

Ωστόσο, η γεωπολιτική παίρνει νέα δυναμική και η αβεβαιότητα περισσεύει.

Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, ο Τραμπ πρότεινε την επιβολή δασμών 10%-20% στις εισαγωγές από τις περισσότερες χώρες, στοχεύοντας τις κινεζικές εισαγωγές με πολύ πιο απότομους δασμούς 60% ή και περισσότερο, σε μια κίνηση που, όπως δήλωσε η Πατρίσια Μ. Κιμ από το Ινστιτούτο Brookings, θα “τραβήξει γρήγορα τη σχέση ΗΠΑ-Κίνας σε ένα καθοδικό σπιράλ”. Η πλειονότητα των περίπου 50 οικονομολόγων που ερωτήθηκαν πρόσφατα από το Reuters αναμένει δασμούς σε μια μέση εκτίμηση 38% στα αγαθά από την Κίνα μέχρι τις αρχές του 2025.

Τάσεις που θα επιταχυνθούν

Καθώς η Αμερική αυξάνει την οικονομική κρατική επιρροή και η Ευρώπη τελειοποιεί το εγχειρίδιο απομείωσης του κινδύνου για την Κίνα, φαίνεται λογικό να υποθέσουμε ότι το Πεκίνο θα επιταχύνει τις προσπάθειες εμβάθυνσης των δεσμών με τη Μέση Ανατολή. Οι τακτικές περιλαμβάνουν την αξιοποίηση των αναδυόμενων αγορών, την αναζήτηση νέων πηγών επενδύσεων, την τοπικοποίηση της παραγωγής και την παράκαμψη των εμπορικών φραγμών μέσω της μεταφόρτωσης.

Στην έκθεσή του “The World China Made” του Σεπτεμβρίου 2024, ο Ρούμπιο σημείωσε: “Καθώς τα εμπορικά εμπόδια έναντι των κινεζικών προϊόντων αυξάνονται στον βιομηχανικό κόσμο, οι κινεζικές επιχειρήσεις έχουν στοχεύσει τον Παγκόσμιο Νότο ως εξαγωγική αγορά και υπερπόντια κατασκευαστική βάση”. 

Η Μέση Ανατολή αποτελεί σημαντική συνιστώσα της στρατηγικής του Πεκίνου. Τα κινεζικά τελωνειακά στοιχεία δείχνουν ότι το διμερές εμπόριο Κίνας-Μέσης Ανατολής σχεδόν διπλασιάστηκε από 262,5 δισεκατομμύρια δολάρια το 2017 σε 507,2 δισεκατομμύρια δολάρια το 2022.

Εκείνη τη χρονιά, ο όμιλος AD Ports Group των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων δημιούργησε μια μονάδα κατασκευής EV στο Άμπου Ντάμπι με την κινεζική NWTN. Το 2023, η Σαουδική Αραβία υπέγραψε συμφωνία ύψους 5,6 δισ. δολαρίων με την Human Horizons για την ανάπτυξη, κατασκευή και πώληση οχημάτων. Λίγο μετά την επιβολή προσωρινών δασμών από την Ευρωπαϊκή Ένωση στα κινεζικής κατασκευής ηλεκτρικά οχήματα τον Ιούλιο, η κινεζική BYD συμφώνησε να κατασκευάσει ένα εργοστάσιο αυτοκινήτων αξίας 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων στην Τουρκία. Άλλες εταιρείες έχουν επιδιώξει να δημιουργήσουν καταστήματα στην Αίγυπτο, το Μαρόκο και την Ιορδανία. Οι κινεζικές μάρκες ηγήθηκαν ακόμη και της αγοράς αυτοκινήτων του Ισραήλ το 2024, πουλώντας 55.115 μονάδες και ξεπερνώντας τη Νότια Κορέα.

Και αυτός είναι μόνο ένας κλάδος. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ επισκέφθηκε το Μαρόκο για πρώτη φορά καθ’ οδόν για την επιστροφή του από τη Βραζιλία μόλις την περασμένη εβδομάδα. Η διπλωματική προσέγγιση του Πεκίνου έχει επιταχυνθεί μαζί με την οικονομική του δραστηριότητα, με την Κίνα να μεσολαβεί για τη συμφωνία ομαλοποίησης μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ιράν το 2023.

Όχι τόσο γρήγορα 

Η έκθεση του Ρούμπιο υπογραμμίζει ότι “η “σινοποίηση” του αναπτυσσόμενου κόσμου αποτελεί διπλωματική αλλά και εμπορική απειλή για τα συμφέροντα των ΗΠΑ”, υποδεικνύοντας ότι η Ουάσινγκτον θα μπορούσε να ενισχύσει τις προσπάθειες για την αντιμετώπιση της παγκόσμιας επιρροής της Κίνας.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες ενδέχεται να επιβάλουν αυστηρότερους δασμούς στις μεταφορτώσεις, παρόμοια μέτρα που εφαρμόζονται στα αγαθά που προέρχονται από το Μεξικό και να εντείνουν τις πιέσεις προς τους εταίρους για να περιορίσουν τη συμμετοχή της Κίνας στις οικονομίες τους, μια προσέγγιση που συνάδει με την προηγούμενη θητεία του Τραμπ.

Στην έκθεση της Επιτροπής Οικονομίας και Ασφαλείας ΗΠΑ-Κίνας για την αναθεώρηση του 2024 προς το αμερικανικό Κογκρέσο σημειώνεται ότι “ο Κόλπος αναδεικνύεται σε νέα αρένα στον τεχνολογικό ανταγωνισμό ΗΠΑ-Κίνας”. Η έκθεση προειδοποιεί για τις διασυνδέσεις μεταξύ κινεζικών οντοτήτων στις οποίες έχουν επιβληθεί κυρώσεις και εταιρειών τεχνολογίας του Κόλπου που επιτρέπουν τη μεταφορά προηγμένων τεχνολογιών που υπόκεινται σε περιορισμούς από τις ΗΠΑ και ότι τα έθνη του Κόλπου μπορεί σύντομα να βρεθούν αντιμέτωπα με μια επιλογή: να ευθυγραμμιστούν είτε με τις ΗΠΑ είτε με το κινεζικό οικοσύστημα τεχνολογίας.

Εταιρείες όπως η G42 των ΗΑΕ και το Πανεπιστήμιο Επιστήμης και Τεχνολογίας King Abdullah της Σαουδικής Αραβίας έχουν συμμορφωθεί με τα αιτήματα των ΗΠΑ να περιορίσουν τη συνεργασία με την Κίνα σε τομείς όπως η τεχνητή νοημοσύνη. Ωστόσο, λίγες ή και καθόλου χώρες στην περιοχή επιθυμούν να πέσουν στο έλεος της “ομπρέλας ασφαλείας” των ΗΠΑ και να αποβάλουν εντελώς την Κίνα από τις οικονομίες τους.

Αντιθέτως, έχουν τοποθετηθεί ως αντικείμενα ανταγωνισμού, αποκομίζοντας οφέλη και από τις δύο δυνάμεις, ενώ επιδιώκουν επιθετικά τη διαφοροποίηση με την Ινδία, την Ιαπωνία, τη Νότια Κορέα και άλλες. Η διαφοροποίηση πιθανότατα θα ενταθεί καθώς προσπαθούν να διατηρήσουν τη στρατηγική τους αυτονομία στο μέγιστο δυνατό βαθμό. Εδώ, οι Ηνωμένες Πολιτείες πιθανότατα θα επιδιώξουν να αναβιώσουν πρωτοβουλίες όπως η I2U2 (Ινδία, Ισραήλ, Ηνωμένες Πολιτείες και ΗΑΕ) και ο διάδρομος Ινδίας-Μέσης Ανατολής-Ευρώπης, που επισκιάστηκε από τον πόλεμο, για να αντισταθμίσουν την Πρωτοβουλία μιας ζώνης και ενός δρόμου της Κίνας. 

Τερματισμός των πολέμων;

Οι εμπορικοί πόλεμοι και οι τεχνολογικοί πόλεμοι είναι πιθανό να επιταχυνθούν. Αλλά ο Τραμπ λέει ότι θέλει να τερματίσει τους θερμούς πολέμους στη Μέση Ανατολή και την Ουκρανία. “Ο βαθμός στον οποίο η Κίνα θεωρείται από τον Τραμπ ως εμπόδιο ή χρήσιμος συνομιλητής για τον τερματισμό αυτών των πολέμων θα επηρεάσει πιθανότατα την ευρύτερη κατεύθυνση της πολιτικής του για την Κίνα”, δήλωσε ο Κιμ. Από το μοτίβο της ψήφου του στον ΟΗΕ μέχρι την υποστήριξη του Ιράν και του δικτύου του, το Πεκίνο έχει αποτελέσει σημαντική φωνή για τη θωράκιση του Ιράν και του δικτύου των πληρεξουσίων του στη διεθνή σκηνή. 

Η Κίνα θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως παρασκηνιακός δίαυλος και οικονομικός παράγοντας επηρεασμού, δίνοντας προτεραιότητα σε συγκεκριμένες προσπάθειες οικοδόμησης της ειρήνης έναντι του στρατηγικού καιροσκοπισμού, αξιοποιώντας τις σχέσεις της με βασικούς περιφερειακούς παράγοντες, χρησιμοποιώντας την οικονομική της δύναμη για να βοηθήσει στη σταθεροποίηση των ζωνών συγκρούσεων και ευθυγραμμίζοντας τις διπλωματικές της προσπάθειες με στόχους αποκλιμάκωσης αντί να επιδεινώνει τις εντάσεις για να κατευνάσει τη Ρωσία, τον μουσουλμανικό κόσμο ή τον Παγκόσμιο Νότο.

“Ο τρόπος με τον οποίο το Πεκίνο χειρίζεται τις σχέσεις του με τη Μόσχα, την Πιονγκγιάνγκ, το Ιράν και άλλα κράτη στη Μέση Ανατολή τους επόμενους μήνες θα εξεταστεί προσεκτικά από τη νέα κυβέρνηση”, πρόσθεσε. Οι εικασίες γύρω από τον σχηματισμό κάποιου αντιδυτικού άξονα έχουν ήδη διαποτίσει τον λόγο στην Ουάσιγκτον και ο βαθμός στον οποίο η αμερικανική κυβέρνηση θα ενστερνιστεί αυτή την αφήγηση δεν θα είναι χωρίς συνέπειες.

Μέγιστη πίεση

Εδώ, το ζήτημα του Ιράν ξεπροβάλλει σε μεγάλο βαθμό. Κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του, ο Τραμπ επέβαλε αυτό που αποκάλεσε μέγιστη πίεση στο Ιράν και τεμάχισε την πυρηνική συμφωνία του 2015. Οι προσπάθειες επιβολής της συμφωνίας από τις ΗΠΑ κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου μείωσαν δραστικά τις εξαγωγές πετρελαίου του Ιράν από περίπου 2,5 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα το 2018 σε 70.000 το 2020, μειώνοντας τα έσοδα του Ιράν από το πετρέλαιο κατά περίπου 50 δισεκατομμύρια δολάρια.

Η μέγιστη πίεση είναι σαφώς και πάλι στο τραπέζι. Λίγες μόλις ημέρες μετά τη συνάντηση του Έλον Μάσκ με τον πρεσβευτή του Ιράν στον ΟΗΕ, Αμίρ Σαΐντ Ιραβανί, στη Νέα Υόρκη στις αρχές Νοεμβρίου, οι Financial Times ανέφεραν ότι η μεταβατική ομάδα του Τραμπ συντάσσει ήδη εκτελεστικά διατάγματα με στόχο την Τεχεράνη από την πρώτη ημέρα ανάληψης των καθηκόντων του, συμπεριλαμβανομένων πολύ αυστηρότερων κυρώσεων στις εξαγωγές πετρελαίου του Ιράν.

Ο Ρούμπιο, ο Γουόλτς και ο Στέφανικ έχουν επικρίνει την πολιτική του Μπάιντεν για το Ιράν, επισημαίνοντας την τετραετή χαλαρή επιβολή των κυρώσεων, που επέτρεψε στην Κίνα να βοηθήσει το Ιράν να δημιουργήσει ένα παράνομο εμπόριο πετρελαίου που έχει αυξήσει τις ιρανικές εξαγωγές σε πάνω από 1,2 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα. Ο Ρούμπιο έχει εισαγάγει νομοθεσία για την επιβολή κόστους στην Κίνα για την παροχή βοήθειας στην παράκαμψη των κυρώσεων του Ιράν – μια κίνηση που, αν και δεν έχει ακόμη νομοθετηθεί, μπορεί να σηματοδοτεί το τι πρόκειται να ακολουθήσει. 

Η έκθεση της Επιτροπής Οικονομίας και Ασφαλείας συνιστά στο Γραφείο του Διευθυντή της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών να διεξάγει “λεπτομερή μελέτη των κινεζικών αγορών ιρανικού πετρελαίου κατά τη διάρκεια των τελευταίων πέντε ετών”, συμπεριλαμβανομένης της “ανάλυσης της χρήσης από την Κίνα σημείων μεταφόρτωσης και εταιρειών βιτρίνας ως μεθόδων απομόνωσης από τις κυρώσεις”. Εντός έξι μηνών από την παραλαβή της μελέτης, το Υπουργείο Οικονομικών θα πρέπει να καθορίσει εάν υπάρχει δραστηριότητα που υπόκειται σε κυρώσεις και να υποβάλει έκθεση στο Κογκρέσο. Η Κίνα μπορεί να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η υποστήριξη του Ιράν δεν αξίζει τον πονοκέφαλο και αντ’ αυτού να διπλασιάσει τη συνεργασία της με τις χώρες του Κόλπου. 

Το Ιράν πιο ευάλωτο 

Εν τω μεταξύ, ο πόλεμος του Ιράν με το Ισραήλ έχει καταστήσει την Τεχεράνη ευάλωτη. Ο ισραηλινός στρατός έχει σφυροκοπήσει τους περιφερειακούς αντιπροσώπους του Ιράν, έχει χτυπήσει τα συστήματα αεράμυνάς του και έχει διακόψει τις γραμμές παραγωγής βαλλιστικών πυραύλων του.

Το Ιράν έχει δηλώσει ότι προτιμά να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις. Τον Σεπτέμβριο, ο πρόεδρος του Ιράν Μασούντ Πεζεσκιάν δήλωσε στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ: “αΕίμστε έτοιμοι να συνεργαστούμε με τους συμμετέχοντες στο Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης (JCPOA)” και “Εάν οι δεσμεύσεις του JCPOA εφαρμοστούν πλήρως και με καλή πίστη, μπορεί να ακολουθήσει διάλογος για άλλα θέματα”. Παρ’ όλα αυτά, είναι συνετό να υποθέσουμε ότι η μέγιστη πίεση θα προηγηθεί οποιασδήποτε διαπραγμάτευσης για να δημιουργηθεί μεγαλύτερη επιρροή. 

Οι Σαουδάραβες και οι Εμιρατινοί είναι λιγότερο ενθουσιώδεις αυτή τη φορά. Η αυξανόμενη απογοήτευση από τις δεσμεύσεις των ΗΠΑ για την ασφάλεια και η επιθυμία τους να επικεντρωθούν στην οικονομική ανάπτυξη τους οδήγησε στην αναζήτηση διευκόλυνσης με το Ιράν. Δεδομένου του πλαισίου, η αναβίωση των συμφωνιών του Αβραάμ και η επίτευξη της σαουδαραβικής-ισραηλινής εξομάλυνσης θα είναι ένα δύσκολο έργο. 

Οι ανησυχίες εξακολουθούν να ελλοχεύουν ότι το Ιράν μπορεί να ξεσπάσει και να επιταχύνει τις προσπάθειές του να κατασκευάσει μια πυρηνική βόμβα, μια κίνηση που είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα καταλύσει μια περιφερειακή κούρσα πυρηνικών εξοπλισμών και θα πυροδοτήσει έναν πόλεμο που θα συμπαρασύρει ολόκληρη τη Μέση Ανατολή. Εν τω μεταξύ, ορισμένοι πιστεύουν ότι μπορεί να δοθεί στο Ισραήλ το πράσινο φως για ένα προληπτικό χτύπημα στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν. Το Πεκίνο αντιτίθεται σε ένα πυρηνικά εξοπλισμένο Ιράν και ένας περιφερειακός πόλεμος θα κατέστρεφε τα τεράστια οικονομικά συμφέροντα της Κίνας. 

Χωρίς κρυστάλλινη σφαίρα, η πρόβλεψη του μέλλοντος παραμένει μια δύσκολη άσκηση. Μια πιο επιθετική εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ ενέχει τον κίνδυνο κλιμάκωσης των εντάσεων, αλλά δημιουργεί επίσης ευκαιρίες για την εξασφάλιση σκληρών συμφωνιών με όρους που ευθυγραμμίζονται με τα αμερικανικά συμφέροντα. Ο ευμετάβλητος χαρακτήρας του Τραμπ απλώς ενισχύει την επισφάλεια όλων αυτών.

Πηγή: Pagenews.gr