Το ταραχώδες 2024 του Ιράν: Οι περιφερειακές αποτυχίες, οι οικονομικές απώλειες και οι επικείμενες απειλές

Καθώς το 2024 πλησιάζει στο τέλος του, το Ιράν βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι. Το έτος έφερε μια σειρά από προκλήσεις που έθεσαν σε δοκιμασία την περιφερειακή επιρροή του και την εσωτερική του ανθεκτικότητα, αφήνοντάς το με αβεβαιότητες μπροστά του.

Όπως σημειώνει το al monitor, οι ισραηλινοί πόλεμοι στη Γάζα, τον Λίβανο και την Υεμένη, όπου το Ιράν καλλιεργεί αντιπροσώπους εδώ και δεκαετίες, υπογράμμισαν τη μειωμένη ισχύ της Ισλαμικής Δημοκρατίας πέραν των συνόρων της. Το Ισραήλ σκότωσε εξέχοντες ηγέτες φιλοϊρανικών ομάδων – τον επικεφαλής της Χεζμπολάχ Χασάν Νασράλα και τον διάδοχό του, Χασίμ Σαφιντίν, καθώς και τον πολιτικό επικεφαλής της Χαμάς Ισμαήλ Χανίγια και τον διάδοχό του, Γιαχία Σινουάρ – σε δολοφονίες που επέφεραν τόσο συμβολικά όσο και επιχειρησιακά πλήγματα στα περιφερειακά δίκτυα του Ιράν.

Ακόμη και όταν η Τεχεράνη επιδόθηκε σε πυρετώδεις διπλωματικές εκστρατείες για να αποτρέψει την άμεση αντιπαράθεση με το Ισραήλ, οι αλυσιδωτές επιπτώσεις αποδείχθηκαν τελικά αναπόφευκτες. Το Ιράν εκτόξευσε εκατοντάδες πυραύλους και μη επανδρωμένα αεροσκάφη εναντίον του Ισραήλ σε δύο διαφορετικές επιχειρήσεις, σε αυτό που είπε ότι ήταν μια απάντηση στις δολοφονίες των δικών του δυνάμεων στη Δαμασκό και των ηγετών των πληρεξουσίων.

Πυρηνική αντιπαράθεση

Οι εντάσεις του Ιράν με τους δυτικούς αντιπάλους για το αμφιλεγόμενο πυρηνικό του πρόγραμμα μόνο εντάθηκαν καθ’ όλη τη διάρκεια του 2024. Έπειτα από χρόνια αδιέξοδης διπλωματίας, η Τεχεράνη συνέχισε να επιταχύνει τις δραστηριότητες εμπλουτισμού ουρανίου, προκαλώντας την ανησυχία του πυρηνικού παρατηρητή του ΟΗΕ και αποσπώντας έντονες επιπλήξεις από τις ευρωπαϊκές δυνάμεις και τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Το καθεστώς εμπλουτισμού – το οποίο έχει πλησιάσει σε επίπεδα οπλικού βαθμού – έχει περιπλέξει τις προοπτικές είτε της επαναδιαπραγμάτευσης της πυρηνικής συμφωνίας του 2015 είτε της θεμελίωσης μιας νέας συμφωνίας από το μηδέν. Η ήδη ταλαιπωρημένη οικονομία της Τεχεράνης θα μπορούσε να παραπαίει ακόμη περισσότερο εάν δεν επιτευχθεί συμβιβασμός και ο ΟΗΕ επιβάλει εκ νέου κυρώσεις εν μέσω δυτικής απογοήτευσης.

Η πυρηνική διπλωματία του τρενάκι του τρόμου με την κυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν αποδείχθηκε άκαρπη, αφήνοντας την τύχη του φακέλου στον εκλεγμένο πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος έχει ήδη εκφράσει σοβαρή δυσφορία για τις πυρηνικές δραστηριότητες του Ιράν.

Οι αναμενόμενες πολιτικές του Τραμπ -συμπεριλαμβανομένης της επαναφοράς της εκστρατείας «μέγιστης πίεσης»- αναμένεται να μειώσουν περαιτέρω τις επιλογές του Ιράν για βιώσιμες οικονομικές ζωές και να δοκιμάσουν την ικανότητά του να αντέξει τη διεθνή πίεση και να επιδιώξει τις περιφερειακές φιλοδοξίες του.

Επιφυλακτικές απέναντι σε αυτούς τους υπολογισμούς, οι ιρανικές αρχές έχουν ήδη σηματοδοτήσει την ετοιμότητα να συνεργαστούν με την ομάδα Τραμπ. Στο τελευταίο, το ιαπωνικό πρακτορείο ειδήσεων Kyodo ανέφερε αυτή την εβδομάδα ότι η Τεχεράνη εξετάζει το ενδεχόμενο να ζητήσει τη διαμεσολάβηση του Τόκιο για να ανοίξει ένα κανάλι διαλόγου με την Ουάσινγκτον.

Εσωτερικές κρίσεις

Στο εσωτερικό, οι οικονομικές προκλήσεις της ιρανικής κυβέρνησης παραμένουν ανεπίλυτες και είναι πιθανό να επιδεινωθούν. Ο πληθωρισμός είναι επί του παρόντος μη διαχειρίσιμος και το εθνικό νόμισμα συνεχίζει την απότομη πορεία του προς την υποτίμηση. Σε αυτό έρχεται να προστεθεί το συνεχιζόμενο ενεργειακό έλλειμμα, το οποίο έχει προκαλέσει πρωτοφανείς διακοπές ρεύματος και κλείσιμο βιομηχανικών μονάδων.

Ο πρόεδρος Μασούντ Πεζεσκιάν έχει ζητήσει συγγνώμη δύο φορές αυτόν τον μήνα για τις διακοπές της ηλεκτροδότησης και του φυσικού αερίου και έχει αναγνωρίσει σε διάφορες περιπτώσεις τις περιορισμένες δυνατότητες της κυβέρνησής του να παραμείνει στην κορυφή όλων αυτών των προκλήσεων ταυτόχρονα, επιρρίπτοντάς τις στη διαφθορά και στις περιφερειακές και διεθνείς πιέσεις.

Ο Πεζεσκιάν εξελέγη τον Ιούλιο σε εκλογές που αμαυρώθηκαν από χαμηλό ρεκόρ προσέλευσης των ψηφοφόρων, το οποίο αντανακλούσε τη διάχυτη απογοήτευση, εγείροντας ερωτήματα σχετικά με τη νομιμότητα του ευρύτερου κυβερνητικού κατεστημένου και την ικανότητα του μετριοπαθούς προέδρου να επιφέρει ουσιαστική αλλαγή.

Η επιδείνωση των συνθηκών διαβίωσης προκάλεσε ένα κύμα θανατηφόρων ταραχών το 2022 που κλόνισε τα θεμέλια της Ισλαμικής Δημοκρατίας, αφού απέτυχε να κατευνάσει την οργή της κοινής γνώμης για τον θάνατο υπό αστυνομική κράτηση της 22χρονης Μαχσά (Τζίνα) Αμινί.

Με την εμπιστοσύνη του κοινού να διαβρώνεται γρήγορα, εκτεταμένες οικονομικές διαμαρτυρίες λαμβάνουν χώρα σε σχεδόν καθημερινή βάση, αν και σε μικρή κλίμακα. Η άρνηση αποτελεσματικής αντιμετώπισης των παρατεταμένων αιτημάτων θα μπορούσε να δει αυτές τις διαδηλώσεις και τις αποχωρήσεις να μεταμορφώνονται σε μια πανεθνική εξέγερση που μπορεί να προσκαλέσει μια επανάληψη των σκληρών μέτρων, απειλώντας παράλληλα την ίδια την επιβίωση της Ισλαμικής Δημοκρατίας.

Προκλήσεις σε παγκόσμιο επίπεδο 

Η φθίνουσα επιρροή του Ιράν και τα στρατηγικά εμπόδια στην περιοχή αντικατοπτρίζονται στην παγκόσμια σκηνή. Η διαφαινόμενη επιστροφή του Τραμπ θα μπορούσε να σημαίνει μεγαλύτερη μόχλευση και χώρο για τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου να δράσει με μεγαλύτερη αμερικανική υποστήριξη κατά της Ισλαμικής Δημοκρατίας.

Η νέα ομάδα στον Λευκό Οίκο θα επιδιώξει επίσης να περιορίσει τις ζωτικής σημασίας εξαγωγές πετρελαίου του Ιράν, περιορίζοντας περαιτέρω τα περιθώρια ελιγμών της Τεχεράνης. 

Για να μετριάσει τις επιπτώσεις της πιθανής αμερικανικής πίεσης, το Ιράν εναποθέτει τις ελπίδες του στην εμβάθυνση των δεσμών του με τη Ρωσία και την Κίνα. Ο Πεζεσκιάν είναι προγραμματισμένο να επισκεφθεί τη Μόσχα στις 17 Ιανουαρίου -μόλις τρεις ημέρες πριν από την ορκωμοσία του Τραμπ- για να συναντηθεί με τον Ρώσο ομόλογό του, Βλαντίμιρ Πούτιν, και να υπογράψει μια πολυαναμενόμενη συμφωνία στρατηγικής εταιρικής σχέσης Ιράν-Ρωσίας, σύμφωνα με τα ιρανικά μέσα ενημέρωσης.

Και ο υπουργός Εξωτερικών Αμπάς Αραγτσί βρέθηκε στο Πεκίνο για να επιδιώξει την εφαρμογή μιας παρόμοιας συμφωνίας με την Κίνα. Σε συνέντευξή του σε ρεπορτάζ της κρατικής τηλεόρασης κατά την άφιξή του στο Πεκίνο, πρότεινε επίσης ότι ένας νέος οδικός χάρτης για την τύχη του πυρηνικού φακέλου θα διερευνηθεί με τις κινεζικές αρχές.

Ενώ το Πεκίνο συνεχίζει να εμπλέκεται με την Τεχεράνη στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας μιας ζώνης και ενός δρόμου, οι επενδύσεις του στο Ιράν έχουν μείνει πίσω από τις προσδοκίες. Η πιθανή επαναφορά της πολιτικής «μέγιστης πίεσης» από τον Τραμπ θα μπορούσε επίσης να δημιουργήσει επιφυλάξεις στην κινεζική κυβέρνηση, η οποία είναι ο κορυφαίος εισαγωγέας αργού πετρελαίου του Ιράν.

Η βαθιά ενασχόληση της Μόσχας με την Ουκρανία, από την άλλη πλευρά, καθιστά την εξάρτηση του Ιράν από τη συνεργασία όλο και πιο επισφαλή και υποκείμενη σε άλλες εξελίξεις. Οι προοπτικές ενός πιθανού τέλους του πολέμου στην Ουκρανία, ειδικότερα, θα μπορούσαν να επαναπροσδιορίσουν τα συμφέροντα και τις στρατηγικές της Ρωσίας στις σχέσεις της με την Ισλαμική Δημοκρατία.

Συνεπώς, το Ιράν προετοιμάζεται να πλοηγηθεί σε ένα 2025 γεμάτο αβεβαιότητες γύρω από τη νέα θητεία του Τραμπ, τη στρατιωτική στάση του Ισραήλ, τις εχθρικές γεωπολιτικές συνθήκες και την προβληματική οικονομία.

Ωστόσο, για πολλούς φιλοκυβερνητικούς ειδήμονες στην Τεχεράνη, υπάρχουν ακόμη ευκαιρίες που μπορούν να καρπωθούν από το σημερινό περιβάλλον, καθώς υποστηρίζουν ότι το Ιράν θα μπορούσε να επωφεληθεί από τις πιθανές διαιρέσεις μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ευρώπης. Για αυτούς, η ενίσχυση των δεσμών με τις αναδυόμενες δυνάμεις στην Ασία, την Αφρική και τη Λατινική Αμερική θα μπορούσε επίσης να προσφέρει νέες οικονομικές και πολιτικές οδούς.

Αλλά πολλά μπορεί να εξαρτηθούν από την ικανότητα του Ιράν να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα. Η κίνηση προς αυτόν τον στόχο -αν δεν είναι ήδη πολύ αργά- θα είναι μια λεπτή σκακιέρα στην οποία οι σεισμικές αλλαγές πολιτικής και η προθυμία για συμβιβασμό παραμένουν το κλειδί, αν η Ισλαμική Δημοκρατία θέλει να εξασφαλίσει την περιφερειακή της θέση και να γεφυρώσει τα χάσματα με το κοινό της. Η αποτυχία να το πράξει αυτό θα μπορούσε να σημαίνει τον κίνδυνο επιτάχυνσης της καθοδικής πορείας, δημιουργώντας απρόβλεπτες συνέπειες.

Πηγή: Pagenews.gr