Η Ρωσία βλέπει τη Λιβύη ως στρατιωτικό υποκατάστατο της Συρίας;

Με την κατάρρευση της κυβέρνησης του Μπασάρ αλ Άσαντ– ακρογωνιαίος λίθος της επιρροής της Μόσχας στη Μέση Ανατολή – η γεωπολιτική εστίαση της Ρωσίας έχει μετατοπιστεί προς τη Λιβύη. Πολλαπλές αναφορές δείχνουν ότι η Μόσχα έχει αρχίσει πτήσεις προς μια αεροπορική βάση στη λιβυκή έρημο, ενώ εκκενώνει τμήματα της στρατιωτικής της παρουσίας από τη Συρία.

Όπως αναφέρει το al monitor, δεδομένα παρακολούθησης πτήσεων που αναλύθηκαν από το CNN την περασμένη εβδομάδα αποκάλυψαν ότι, από τα μέσα Δεκεμβρίου, τα μεταγωγικά αεροσκάφη Antonov AN-124 και τα αεροσκάφη Ilyushin IL-76 της Μόσχας πραγματοποιούν περισσότερες από μία πτήσεις την ημέρα από την αεροπορική βάση Χμεϊμίμ στη Συρία προς την αλ-Καντίμ, μια βάση κοντά στη Βεγγάζη στην ανατολική Λιβύη. Η είδηση ευθυγραμμίζεται με αναφορές από τη Συρία που δείχνουν ότι η Μόσχα εκκενώνει την Χμεϊμίμ μετά την πτώση του Άσαντ στις 8 Δεκεμβρίου, ενώ εξακολουθεί να διατηρεί παρουσία στη μοναδική ναυτική της βάση στη Μεσόγειο στη συριακή πόλη Ταρτούς.

Αυτή η αναπροσαρμογή αντικατοπτρίζει την προσπάθεια της Μόσχας να διατηρήσει την παγκόσμια επιρροή της εμπλεκόμενη στο κατακερματισμένο και πολύπλοκο τοπίο της Βόρειας Αφρικής. Ωστόσο, η στρατηγική μετατόπιση από τη Συρία στη Λιβύη εκθέτει σημαντικούς περιορισμούς στην προσέγγιση της Ρωσίας, αποκαλύπτοντας τις προκλήσεις που συνεπάγεται η πλοήγηση στη διακριτή δυναμική και το γεωπολιτικό τοπίο της Λιβύης.

Εύθραυστα θεμέλια στη Λιβύη

Στη Συρία, οι μακροχρόνιοι δεσμοί της Ρωσίας με το καθεστώς του Άσαντ, που χρονολογούνται από το 1971, επέτρεψαν στη Μόσχα να δημιουργήσει μια επίσημη στρατιωτική παρουσία, συμπεριλαμβανομένης της μόνιμης πρόσβασης στην αεροπορική βάση Χμεϊμίμ και τη ναυτική βάση στην Ταρτούς. Αυτό το επίσημο πλαίσιο επέτρεψε στη Ρωσία να προβάλλει ισχύ σε ολόκληρη την περιοχή. Στη Λιβύη, ωστόσο, τέτοιες θεσμοθετημένες συμφωνίες παραμένουν άπιαστες. Ο στρατάρχης Χαλίφα Χίφτερ, διοικητής του Εθνικού Στρατού της Λιβύης (LNA), έχει αντισταθεί στις προτάσεις για την επισημοποίηση της ρωσικής συμμετοχής, υπογραμμίζοντας την επισφαλή φύση της συναλλακτικής τους εταιρικής σχέσης.

Τον Ιανουάριο του 2020, η άρνηση του Χίφτερ να υπογράψει μια ρωσο-τουρκική συμφωνία κατάπαυσης του πυρός υπογράμμισε έντονα την αντίστασή του να υποκύψει σε πλήρη εξωτερική κυριαρχία, παρά την αποδοχή του σε ορισμένες μορφές και επίπεδα εξωτερικής επιρροής δεδομένων των γεωπολιτικών και εσωτερικών δυναμικών στη Λιβύη. Η επακόλουθη απόσυρση της υποστήριξης της Μόσχας άφησε τον LNA ευάλωτο στις τουρκικές επιδρομές μη επανδρωμένων αεροσκαφών, καταδεικνύοντας τη συναλλακτική και εύθραυστη φύση της επιρροής της Ρωσίας. Η στάση του Χίφτερ αντανακλά την ιστορική αντίσταση της Λιβύης στον ξένο έλεγχο, ακόμη και με μεγάλο κόστος για την ηγεσία της. Σε αντίθεση με τον Άσαντ, ο οποίος στηρίχθηκε σε μεγάλο βαθμό στη ρωσική υποστήριξη για την επιβίωσή του μετά το ξέσπασμα του συριακού εμφυλίου πολέμου το 2011, ο πραγματισμός του Χίφτερ περιόρισε τη μόχλευση της Μόσχας.

Ο πολιτικός κατακερματισμός της Λιβύης μετά την πτώση του Μοαμάρ Καντάφι το 2011 έχει περιπλέξει περαιτέρω την εξωτερική επιρροή. Η απουσία ενιαίας διακυβέρνησης έχει μετατρέψει τη Λιβύη σε πεδίο μάχης για ανταγωνιστικές δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας, της Τουρκίας, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και ορισμένων δυτικών κρατών. Παρά τις προκλήσεις αυτές, η εμπλοκή της Ρωσίας στη Λιβύη έχει επεκταθεί πέρα από τη στρατιωτική υποστήριξη προς τον Χίφτερ, με σημαντικές παραδόσεις όπλων στις δυνάμεις της Africa Legion στη Λιβύη και στην ευρύτερη αφρικανική ήπειρο. Για παράδειγμα, οι αποστολές όπλων μέσω του Τομπρούκ τον Απρίλιο και τον Ιούνιο του 2024 προς τις δυνάμεις της σηματοδότησαν τις φιλοδοξίες της Μόσχας να εδραιώσει ερείσματα στην περιοχή.

Η στρατηγική αυτονομία του Χίφτερ

Ο LNA του Χίφτερ αναδείχθηκε ως ένας σημαντικά ισχυρότερος παράγοντας το 2025 σε σύγκριση με το 2020, ενισχυμένος από την ανασυγκρότηση των δυνάμεών του και τη διαφοροποίηση των εταιρικών σχέσεων εξωτερικής πολιτικής. Η εξέλιξη αυτή αντανακλά μια υπολογισμένη στρατηγική για την εξισορρόπηση των σχέσεων με πολλαπλές δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένης της Τουρκίας, των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ρωσίας, ενώ ελαχιστοποιεί την εξάρτηση από οποιονδήποτε μεμονωμένο παράγοντα. Η άρνηση του Χίφτερ να παραχωρήσει στη Μόσχα μόνιμο στρατιωτικό στήριγμα υπογραμμίζει την αποφασιστικότητά του να αποφύγει την πλήρη εξάρτηση και δείχνει την κρίσιμη σημασία που αποδίδει στη διατήρηση της στρατηγικής αυτονομίας.

Οι ρωσικές δραστηριότητες στην αεροπορική βάση αλ-Καντίμ κοντά στη Βεγγάζη, συμπεριλαμβανομένων των αυξημένων πτήσεων που μεταφέρουν στρατιωτικό εξοπλισμό, υποδηλώνουν προσπάθειες για την εγκαθίδρυση μιας ισχυρής παρουσίας. Ωστόσο, οι ενέργειες αυτές πρέπει να εξεταστούν στο πλαίσιο της συναλλακτικής σχέσης που χαρακτηρίζει τους δεσμούς του Χίφτερ με τη Μόσχα. Περιττό να πούμε ότι, χωρίς την πλήρη συνεργασία του, οι προσπάθειες αυτές παραμένουν περιορισμένες. Η αδυναμία της Μόσχας να επαναλάβει την επίσημη συμφωνία της Τουρκίας με την Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας στην Τρίπολη καταδεικνύει τα όρια της επιρροής της στις ανατολικές περιοχές της Λιβύης.

Η συναλλακτική σχέση του Χίφτερ με τη Ρωσία έχει τις ρίζες της στην αμοιβαία καχυποψία. Η Μόσχα, επιφυλακτική ως προς την αξιοπιστία του, καθώς και ως προς τους ιστορικούς δεσμούς του με τις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου πέρασε πάνω από 20 χρόνια στη Βιρτζίνια, έχει διερευνήσει σχέσεις με άλλες λιβυκές προσωπικότητες, όπως ο Σαΐφ αλ Ισλάμ Καντάφι. Σε αντάλλαγμα, ο Χίφτερ διευκόλυνε τις ρωσικές παραδόσεις όπλων με αντάλλαγμα οικονομική και στρατιωτική υποστήριξη, ωστόσο απέφυγε σταθερά να επισημοποιήσει τη συνεργασία. Αυτή η δυναμική υπογραμμίζει τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Μόσχα για την εγκαθίδρυση μιας σταθερής και μακροπρόθεσμης παρουσίας στη Λιβύη.

Το αίνιγμα μετά τον Χίφτερ

Σε ηλικία 81 ετών, η θητεία του Χίφτερ πλησιάζει στο τέλος της, εγείροντας ερωτήματα σχετικά με τη μελλοντική ηγεσία του LNA. Δύο ανταγωνιστικές παρατάξεις εντός του LNA έχουν αναδυθεί: η φιλορωσική παράταξη, η οποία υποστηρίζει βαθύτερους στρατιωτικούς και πολιτικούς δεσμούς με τη Μόσχα για να διατηρήσει την κυριαρχία στην ανατολική Λιβύη, και η φιλοδυτική παράταξη, η οποία ευνοεί μια ισορροπημένη εξωτερική πολιτική, δίνοντας προτεραιότητα στις σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Τουρκία και τους δυτικούς συμμάχους.

Η στρατηγική της Μόσχας είναι πιθανό να εκμεταλλευτεί αυτές τις εσωτερικές διαιρέσεις για να διασφαλίσει τη μελλοντική επιρροή της και τα ερείσματά της στη Λιβύη. Τοποθετώντας τον εαυτό της ως απαραίτητο παίκτη σε ένα σενάριο μετά τον Χίφτερ, η Ρωσία στοχεύει να διασφαλίσει ότι οποιαδήποτε μελλοντική ηγεσία θα παραμείνει εξαρτημένη από την υποστήριξή της και θα προσφέρει στη Μόσχα αυτό στο οποίο ο Χίφτερ αντιστέκεται εδώ και πολλά χρόνια: μια επίσημη στρατιωτική παρουσία στη Λιβύη. Αυτό αντικατοπτρίζει την τακτική της Μόσχας σε άλλες ζώνες συγκρούσεων, όπως το Μάλι και η Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, όπου η αστάθεια αξιοποιήθηκε για να εμβαθύνει τη ρωσική εμπλοκή.

Η ευρύτερη αστάθεια της Λιβύης, η οποία χαρακτηρίζεται από αντιπαλότητες μεταξύ της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας (GNU) στην Τρίπολη και των ανατολικών αρχών, επιδεινώνει τις προκλήσεις για τους εξωτερικούς παράγοντες. Ενώ αυτές οι διαιρέσεις προσφέρουν ευκαιρίες επιρροής, κινδυνεύουν επίσης να εμβαθύνουν τις τοπικές εντάσεις, περιπλέκοντας τις προσπάθειες για τη δημιουργία σταθερής και ενιαίας διακυβέρνησης, η οποία είναι απαραίτητη για οποιαδήποτε ουσιαστική και διαρκή ξένη επιρροή ή παρουσία στη Λιβύη.

Στρατηγικές επιπτώσεις για τη Ρωσία και τη Δύση

Η στροφή της Ρωσίας προς τη Λιβύη υπογραμμίζει τις ευρύτερες φιλοδοξίες της για προβολή ισχύος στην Αφρική και διατήρηση της παρουσίας της στη Μεσόγειο. Ωστόσο, η έλλειψη επίσημης συμφωνίας με τον Χίφτερ περιορίζει την ικανότητα της Μόσχας να επαναλάβει την προηγούμενη επιτυχία της στη Συρία. Η ρεαλιστική διπλωματία του Χίφτερ, σε συνδυασμό με το κατακερματισμένο πολιτικό τοπίο της Λιβύης, θέτει σημαντικά εμπόδια στις μακροπρόθεσμες φιλοδοξίες της Ρωσίας.

Για τα δυτικά έθνη, η αστάθεια της Λιβύης χρησιμεύει ως αυστηρή προειδοποίηση. Η παραμέληση της πολιτικής ανάπτυξης της Λιβύης ενέχει τον κίνδυνο να παραχωρηθεί έδαφος σε εξωτερικές δυνάμεις όπως η Ρωσία και η Τουρκία. Για να αντιμετωπιστεί αυτό, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής της Δύσης πρέπει να δώσουν προτεραιότητα στην ενίσχυση της διακυβέρνησης της Λιβύης, στην προώθηση της οικονομικής ανθεκτικότητας και στην υποστήριξη πρακτικών και εφαρμόσιμων πολιτικών λύσεων. Τα μέτρα αυτά είναι απαραίτητα για τον περιορισμό της ξένης παρέμβασης και τη σταθεροποίηση της περιοχής.

Ο ρόλος της Τουρκίας στη Λιβύη περιπλέκει περαιτέρω τους γεωπολιτικούς υπολογισμούς. Η επισημοποιημένη στρατιωτική παρουσία της Άγκυρας και η αποφασιστική υποστήριξη της GNU έχουν αναδιαμορφώσει την ισορροπία δυνάμεων, παρουσιάζοντας προκλήσεις και ευκαιρίες για τη Δύση. Ειδικότερα, η αλληλεξάρτηση μεταξύ της Ρωσίας και της Τουρκίας στη Λιβύη δημιουργεί μια μοναδική δυναμική, όπου η παρουσία του κάθε δρώντα δικαιολογεί την εμπλοκή του άλλου.

Η στρατηγική μετατόπιση της Ρωσίας από τη Συρία στη Λιβύη αντανακλά μια εξελισσόμενη εξωτερική πολιτική με στόχο την προσαρμογή στην απώλεια του καθεστώτος Άσαντ. Ενώ η Λιβύη παρουσιάζει ευκαιρίες επιρροής, οι προκλήσεις για τη διασφάλιση μιας σταθερής και διαρκούς παρουσίας είναι τρομερές. Καθώς ο LNA αντιμετωπίζει τις εσωτερικές διαιρέσεις και η Δύση επιδιώκει την επαναπροσέγγιση, η Λιβύη παραμένει ένα κρίσιμο πεδίο μάχης για την περιφερειακή και παγκόσμια επιρροή.

Η αλληλεπίδραση μεταξύ της τοπικής δυναμικής της Λιβύης και των ευρύτερων γεωπολιτικών φιλοδοξιών υπογραμμίζει την πολυπλοκότητα της στροφής της Μόσχας. Καθώς η Ρωσία αντιμετωπίζει την προσεκτική διπλωματία του Χίφτερ και τα ανταγωνιστικά διεθνή συμφέροντα, η έκβαση αυτής της στρατηγικής διαμάχης θα έχει βαθιές επιπτώσεις στην ισορροπία δυνάμεων στη Βόρεια Αφρική και τη Μεσόγειο.

Πηγή: Pagenews.gr