Πόσο σημαντική είναι η συμφωνία Ρωσίας-Ιράν για τον αγωγό φυσικού αερίου μέσω Αζερμπαϊτζάν;

Η Μόσχα και η Τεχεράνη σύναψαν πρόσφατα συμφωνία για τη μεταφορά ρωσικού φυσικού αερίου στο Ιράν μέσω του Αζερμπαϊτζάν, σηματοδοτώντας μια σημαντική εξέλιξη στην αυξανόμενη εταιρική τους σχέση. Αυτός ο ενεργειακός αγωγός, σε συνδυασμό με ένα πρόσφατα οριστικοποιημένο σύμφωνο συνεργασίας Ρωσίας-Ιράν, αποτελεί μια τολμηρή κίνηση από τα δύο έθνη που υπόκεινται σε αυστηρές κυρώσεις.

Όπως αναφέρει το al monitor, κατά τη διάρκεια μιας συνόδου κορυφής στο Κρεμλίνο στις 17 Ιανουαρίου, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν ανακοίνωσε ότι το έργο του αγωγού φυσικού αερίου Ρωσίας-Ιράν βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη, μετά από συνομιλίες με τον Ιρανό πρόεδρο Εμπραχίμ Ραϊσί.

Αν και οι βασικές λεπτομέρειες παραμένουν υπό διαπραγμάτευση, ο ενεργειακός αγωγός έχει εγκριθεί και οι συνομιλίες σχετικά με την τιμολόγηση και τον όγκο της προμήθειας πλησιάζουν στην ολοκλήρωσή τους, σύμφωνα με τον Ρώσο υπουργό Ενέργειας Σεργκέι Τσιβίλεφ. “Οι προμήθειες θα ξεκινήσουν μικρές, με έως και 2 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα, αλλά με την επιλογή να αυξηθούν τελικά οι ετήσιες αποστολές προς το Ιράν σε έως και 55 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου”, δήλωσε ο Τσιβίλεφ. Έχουν συσταθεί ομάδες εργασίας για την αντιμετώπιση των διαφορετικών απόψεων μεταξύ των δύο πλευρών.

Δεν είναι σαφές αν θα χρειαστεί να κατασκευαστούν νέες υποδομές για την προμήθεια φυσικού αερίου κατά μήκος της διαδρομής Ρωσίας-Αζερμπαϊτζάν-Ιράν ή αν θα αναβαθμιστούν οι υπάρχοντες αγωγοί, όπως ο αγωγός Novo-Filya (Ρωσία προς Μπακού, Αζερμπαϊτζάν) ή ο αγωγός Hajigabul (Αζερμπαϊτζάν προς Αστάρα προς Αμπαντάν, Ιράν) – μια διαδικασία που θα μπορούσε να απαιτήσει σημαντικές επενδύσεις. Ανεξάρτητα από αυτό, η προτεινόμενη διαδρομή θα μπορούσε τελικά να προμηθεύει περίπου 55 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως, ποσότητα συγκρίσιμη με τη δυναμικότητα του κατεστραμμένου αγωγού Nord Stream 1.

Γεωοικονομική σημασία

Με τη Μόσχα κολλημένη στον πόλεμο με την Ουκρανία και την Τεχεράνη να βιώνει μια οπισθοδρόμηση στη Συρία με την κατάρρευση του καθεστώτος του πρώην προέδρου Μπασάρ αλ Άσαντ, αυτές οι συμφωνίες για αγωγούς φυσικού αερίου και εταιρικές σχέσεις θα μπορούσαν να επιταχύνουν κοινές πρωτοβουλίες όπως ο διάδρομος μεταφορών Βορρά-Νότου (NSTC) και να ενσωματώσουν το Ιράν περαιτέρω στις BRICS, μια ομάδα αναδυόμενων οικονομιών με επικεφαλής τη Ρωσία και την Κίνα.

Ο Ρεζά Παρχιζαντέχ, πολιτικός θεωρητικός και αναλυτής ασφαλείας με έδρα την Ουάσινγκτον, περιέγραψε τον αγωγό φυσικού αερίου Ιράν-Ρωσίας ως ένα “πολιτικά φορτισμένο σχέδιο που έχει σχεδιαστεί για να επιδείξει την αυξανόμενη συνεργασία των δύο εθνών ενώ αντιμετωπίζουν σοβαρή διεθνή απομόνωση” κατά τη διάρκεια συνέντευξης στο Al-Monitor.

Εξήγησε ότι “ο εξοστρακισμός της Ρωσίας πηγάζει από τον πόλεμό της κατά της Ουκρανίας, ενώ ο εξοστρακισμός του Ιράν έχει τις ρίζες του στις συνεχιζόμενες παρεμβάσεις του σε όλη τη Μέση Ανατολή”. Σύμφωνα με τον Παρχιζαντέχ, η συμφωνία επιτρέπει και στις δύο χώρες να σηματοδοτήσουν την ικανότητά τους να επιδιώκουν διεθνή σχέδια παρά την αυξανόμενη δυτική πίεση.

Ενώ το εγχείρημα προσφέρει περιορισμένα εμπορικά οφέλη προς το παρόν, ο Παρχιζαντέχ σημείωσε ότι το Αζερμπαϊτζάν θα κερδίσει τα περισσότερα από την αξιοποίηση του ρόλου του ως βασικού αγωγού για τις λειτουργίες του αγωγού.

Ωστόσο, ο Κύριλλος Γουιντερσχόβεν, αναλυτής ενεργειακής άμυνας στη Μέση Ανατολή, δήλωσε στο Al-Monitor ότι “η τρέχουσα λεγόμενη συμφωνία δεν είναι εξαιρετικά μεγάλη”, καθώς αποτελεί λίγο πολύ συνέχεια των υφιστάμενων συμφωνιών ανταλλαγής φυσικού αερίου που έχουν ήδη συνάψει το Ιράν και η Ρωσία, ενώ θα χρειαστούν νέα συστήματα αγωγών για να έχει η Ρωσία πρόσβαση στις παγκόσμιες αγορές για τις προμήθειες που κάποτε έπαιρνε από την Ευρώπη.

Σημειώνοντας ότι ενώ η συμφωνία αυτή θα ενίσχυε την “απομονωτική θέση Ιράν-Ρωσίας στην παγκόσμια γεωπολιτική/γεωοικονομία”, ο Γουιντερσχόβεν, δήλωσε ότι “για το Ιράν είναι απαραίτητη η υποστήριξη της Ρωσίας, καθώς οι προηγούμενες προβολές περιφερειακής ισχύος του έχουν μειωθεί”. 

Παράλληλα, όμως, πρόσθεσε ότι το Ιράν βρίσκεται σε καλύτερη γεωγραφική θέση από τη Ρωσία, η οποία δεν διαθέτει συστήματα αγωγών με επίκεντρο τη Δύση.

Η αντίδραση της Ουάσινγκτον

Αναφερόμενος στο πώς θα μπορούσε να αντιδράσει η νέα κυβέρνηση Τραμπ στη συμφωνία Ιράν-Ρωσίας για το φυσικό αέριο, ο Παρχιζαντέχ δήλωσε: “Με τον Τραμπ πίσω στον Λευκό Οίκο, η κυβέρνησή του είναι πιθανό να ακολουθήσει στρατηγικές που θα στοχεύουν στο να μπει σφήνα μεταξύ της Μόσχας και της Τεχεράνης. Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει τη διαπραγμάτευση ξεχωριστών συμφωνιών με τη Ρωσία, με επίκεντρο τον πόλεμο στην Ουκρανία, και με το Ιράν, με επίκεντρο το πυρηνικό και βαλλιστικό πυραυλικό του πρόγραμμα”.

Ο Παρχιζαντέχ προέβλεψε ότι οι στρατηγικές των ΗΠΑ θα είναι σχεδιασμένες για να εκμεταλλευτούν και να εμβαθύνουν τις υπάρχουσες εντάσεις μεταξύ των δύο χωρών. Σημείωσε: “Ένα προηγούμενο για τέτοιους ελιγμούς μπορεί να παρατηρηθεί στη Συρία”, όπου η Ρωσία εμφανίστηκε πιο πρόθυμη να αποστασιοποιηθεί από τον Άσαντ, “ενδεχομένως για να κερδίσει εύνοια στις επερχόμενες διαπραγματεύσεις για την Ουκρανία με τις ΗΠΑ, ενώ το Ιράν παρέμεινε σταθερό, οδηγώντας στην κατάρρευση της σιιτικής αυτοκρατορίας του σε όλη τη Μέση Ανατολή”.

Κατά τη γνώμη του Γουιντερσχόβεν, με τον Τραμπ στην εξουσία, μια νέα ρωσο-ιρανική σύμπραξη, ειδικά στο πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, δεν πρόκειται να ληφθεί ελαφρά τη καρδία και “πιθανές κυρώσεις των ΗΠΑ στο Ιράν, ή στη Ρωσία, θα είναι μια πραγματική ανατροπή της κατάστασης, καθώς η κυβέρνηση Τραμπ δεν θα υιοθετήσει την άποψη ότι το ρωσικό φυσικό αέριο μέσω του Ιράν είναι κάτι άλλο από το ιρανικό φυσικό αέριο.”

Επιπλέον, δήλωσε ότι η χρηματοδότηση του συνολικού έργου θα είναι πιο δύσκολη εάν οι ρωσικές και ιρανικές τράπεζες “εκδιωχθούν από το SWIFT”. Έχοντας κατά νου ότι ο αγωγός θα περάσει από το Αζερμπαϊτζάν, ο Γουιντερσχόβεν δήλωσε ότι θα είναι ένας “πιθανός προπομπός για ένα άλλο μεγάλο παιχνίδι ισχύος στην Κεντρική Ασία-Καύκασο”, καθώς η Ουάσιγκτον, το Λονδίνο και οι Βρυξέλλες δεν θα είναι πολύ ευχαριστημένες με το να επιτρέψει το Αζερμπαϊτζάν αυτό μέσω των εδαφών του. 

Ο Γουιντερσχόβεν κατέληξε: “Το Μπακού θα πρέπει να έχει πρόσβαση στις επιλογές του, να είναι φίλος με τη Δύση και να λάβει περισσότερη βοήθεια ενάντια στην πολιτική ισχύος Μόσχας-Ιράν, ή να λάβει τα έσοδα από ένα ενδεχομένως μη λειτουργικό έργο”. 

Εν τω μεταξύ, ο Νικίτα Σμάγκιν, αναλυτής και ερευνητής για το Ιράν και τη Ρωσία στη Μέση Ανατολή, δήλωσε στο Al-Monitor ότι ο πρόεδρος Τραμπ μπορεί να μην το δει ως επείγον ζήτημα, καθώς θα χρειαστούν αρκετά χρόνια για να “οριστικοποιηθούν οι συμφωνίες, να εξασφαλιστεί η οικονομική στήριξη και να βρεθούν ομόλογοι για την κατασκευή”. 

Οι ενεργειακές συμφωνίες Ιράν-Ρωσίας σε εκκρεμότητα

Αν και διαθέτει μερικά από τα μεγαλύτερα αποθέματα φυσικού αερίου και αργού πετρελαίου, το Ιράν εξακολουθεί να αντιμετωπίζει έλλειψη ενεργειακών πόρων. Καταλαμβάνοντας τη δεύτερη θέση παγκοσμίως σε αποδεδειγμένα αποθέματα φυσικού αερίου και την τέταρτη θέση σε αποδεδειγμένα αποθέματα αργού πετρελαίου, το Ιράν θα μπορούσε να είχε γίνει κόμβος φυσικού αερίου εάν οι κυρώσεις των ΗΠΑ δεν είχαν εμποδίσει την πρόσβασή του στην τεχνολογία και δεν είχαν επιβραδύνει τις εξαγωγές φυσικού αερίου.

Στην πραγματικότητα, αν το Ιράν είχε λειτουργικές συμφωνίες με άλλους μεγάλους παραγωγούς φυσικού αερίου, όπως η Ρωσία και το Τουρκμενιστάν, θα μπορούσε να καλύψει τις ανάγκες τόσο της Μέσης Ανατολής όσο και της Νότιας Ασίας και να προμηθεύσει χώρες όπως το Πακιστάν, η Ινδία, το Ιράκ και η Τουρκία.

Κατά συνέπεια, η Εθνική Ιρανική Εταιρεία Πετρελαίου (NIOC) υπέγραψε το 2022 μνημόνιο συμφωνίας αξίας 40 δισεκατομμυρίων δολαρίων με τον ρωσικό ενεργειακό “γίγαντα” Gazprom για την ανάπτυξη των κοιτασμάτων φυσικού αερίου Kish και North Pars, καθώς και έξι άλλων, αλλά τα σχέδια δεν υλοποιήθηκαν. 

Υπογράφοντας ένα άλλο στρατηγικό μνημόνιο τον Ιούνιο του 2024, το Ιράν και η Ρωσία συμφώνησαν να οργανώσουν τις προμήθειες ρωσικού φυσικού αερίου στο Ιράν. Μελετώντας την προμήθεια 300 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων φυσικού αερίου καθημερινά από τη Ρωσία στο Ιράν μέσω της Κασπίας Θάλασσας, το Ιράν σχεδίαζε να μεταπωλεί το πλεόνασμα του εισαγόμενου φυσικού αερίου σε άλλες χώρες και η συμφωνία ήταν για 30 χρόνια. 

Όσον αφορά την προτεινόμενη αυτή διαδρομή μέσω του Αζερμπαϊτζάν, ο Σμάγκιν δήλωσε ότι ο κύριος στόχος της Ρωσίας είναι να αποκτήσει μια πρόσθετη διαδρομή προς τις παγκόσμιες αγορές φυσικού αερίου μέσω του ιρανικού εδάφους, αλλά η επίτευξη αυτού του στόχου δεν είναι απλή. 

Δεδομένου ότι το Ιράν θα χρειαστεί σύγχρονους τερματικούς σταθμούς υγροποιημένου φυσικού αερίου και τόσο το Ιράν όσο και η Ρωσία βρίσκονται υπό κυρώσεις, η κατασκευή ενός νέου αγωγού θα ήταν μια δαπανηρή επένδυση για ένα μακροπρόθεσμο έργο που δεν έχει ακόμη εξασφαλιστεί. Ο Σμάγκιν πρότεινε ότι το Ιράν θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει το ρωσικό φυσικό αέριο για την εσωτερική του κατανάλωση και για τον σκοπό αυτό “δεν υπάρχει επείγουσα ανάγκη κατασκευής νέου αγωγού, καθώς θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ένας υφιστάμενος αγωγός μέσω του Τουρκμενιστάν”.

Τέλος, παρατηρώντας ότι αν και η Τεχεράνη και το Μπακού “θα έχουν σταθερό εισόδημα από τα τέλη διέλευσης” από τον αγωγό φυσικού αερίου, ο Σμάγκιν δήλωσε ότι το Αζερμπαϊτζάν θα παραμείνει “ένας αδύναμος κρίκος σε αυτή την εταιρική σχέση, επειδή είναι λιγότερο απομονωμένο από τη Μόσχα και την Τεχεράνη και διατηρεί σχέσεις με τη Δύση”.

Οι στρατηγικοί στόχοι της Ρωσίας

Εάν καταφέρει να αποκτήσει πρόσβαση στα αποθέματα φυσικού αερίου του Ιράν, η Μόσχα μπορεί να είναι σε θέση να υλοποιήσει το μακροπρόθεσμο σχέδιό της για τη δημιουργία ενός “ΟΠΕΚ φυσικού αερίου”, μέσω του οποίου θα μπορούσε να έχει βασικό ρόλο στη λήψη αποφάσεων. Η Μόσχα, που το επιθυμούσε αυτό από την εποχή της Σοβιετικής Ένωσης, είχε προσεγγίσει τον Σάχη του Ιράν, αλλά απορρίφθηκε. Η Μόσχα είχε προτείνει ξανά μια τέτοια συμμαχία τόσο το 2007 όσο και το 2022.

Και όχι μόνο αυτό, αλλά στα περαιτέρω σχέδια της Μόσχας μπορεί να περιλαμβάνεται και ο αγωγός φυσικού αερίου Ιράν-Πακιστάν, ο οποίος παραμένει σε εκκρεμότητα (λόγω των αμερικανικών κυρώσεων) και η Ρωσία θα ήθελε να συμμετάσχει στο έργο, με την Gazprom να διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο. 

Όπως έγραψε ο Σεργκέι Σουκάνκιν σε μια ανάλυση για το Gulf International Forum, η ιρανική αγορά είναι “κορεσμένη με φθηνό εγχώριο φυσικό αέριο” και “το Πακιστάν και η Ινδία είναι η καθεμία πολύ μεγαλύτερη και πιο προσοδοφόρα από οικονομική άποψη”. 

Πηγή: Pagenews.gr