Ο Τραμπ μεταθέτει το πρόβλημα της Γάζας στους Άραβες

Η ριζοσπαστική πρόταση του Τραμπ για την εκδίωξη των δύο εκατομμυρίων Παλαιστινίων της Γάζας σε αραβικά εδάφη μπορεί να αποκάλυψε την ατζέντα μεταξύ ΗΠΑ και Ισραήλ, αλλά προσανατολίζεται υπολογιστικά ως απειλή για την άσκηση πίεσης στα αραβικά κράτη ώστε να εξομαλύνουν τους δεσμούς τους με το Ισραήλ.

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ πυροδότησε για άλλη μια φορά παγκόσμια διαμάχη προτείνοντας την εκτόπιση των δύο εκατομμυρίων κατοίκων της Γάζας – μια ιδέα τόσο ακραία που φάνηκε να αιφνιδιάζει ακόμη και τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου. 

Η πρόταση, η οποία θα ισοδυναμούσε με εθνοκάθαρση της Γάζας, προβλέπει τη μετατροπή της λωρίδας σε μια πολυτελή «Ριβιέρα της Μέσης Ανατολής» . Δεν αναδεικνύει μόνο τη συνεχιζόμενη αδιαφορία για τις ζωές και τις θυσίες των Παλαιστινίων, αλλά επιβεβαιώνει επίσης τη βαθιά ριζωμένη διακομματική υποστήριξη των ΗΠΑ προς το σιωνιστικό σχέδιο στους πολιτικούς κύκλους της Ουάσιγκτον.

Εδώ και 75 χρόνια, οι Παλαιστίνιοι αντιστέκονται στις προσπάθειες εξάλειψης της παρουσίας τους από την ιστορική τους πατρίδα. Τώρα, μετά από 15 μήνες πολέμου, η ανθεκτικότητα της Γάζας ανάγκασε το κράτος κατοχής να αναγνωρίσει μια νέα πραγματικότητα στο πεδίο της μάχης. Ωστόσο, η πρόταση του Τραμπ στοχεύει να διαλύσει αυτή την πρόκληση, πλαισιώνοντας την εθνοκάθαρση ως επενδυτική ευκαιρία, ενώ παράλληλα εδραιώνει περαιτέρω τον αμερικανοϊσραηλινό συντονισμό εις βάρος των αραβικών κρατών.

Αυτό που καθιστά αυτή τη στιγμή ιδιαίτερα ανησυχητική είναι ο τρόπος με τον οποίο ο Τραμπ έχει τοποθετηθεί ως ο “αρχιτέκτονας” μιας σαρωτικής περιφερειακής αναπροσαρμογής, στην οποία τα κράτη της Δυτικής Ασίας απογυμνώνονται από κάθε εξουσία. 

Η προσπάθειά του να παρουσιάσει τη μαζική εκτόπιση ως μέρος μιας «ειρηνευτικής» πρωτοβουλίας αποκαλύπτει μια ευρύτερη στρατηγική: να πιέσει τα αραβικά κράτη να αγκαλιάσουν περαιτέρω τις Συμφωνίες του Αβραάμ του 2020 – την εξομάλυνση με το Ισραήλ – ενώ παραμερίζει εντελώς την παλαιστινιακή υπόθεση.

Εκτοπισμός: Ένα «τρελό» σχέδιο ή μια υπολογισμένη κίνηση; 

Ακόμη και στις ΗΠΑ, πολλοί απέρριψαν την πρόταση του Τραμπ για μετεγκατάσταση των δύο εκατομμυρίων κατοίκων της Γάζας ως «τρελή» ιδέα. Ωστόσο, τα ωστικά της κύματα αντήχησαν εκκωφαντικά στην Ιορδανία και την Αίγυπτο, προκαλώντας φόβους που είχαν να εμφανιστούν εδώ και δεκαετίες σχετικά με τον αναγκαστικό εκτοπισμό των Παλαιστινίων. Η Σαουδική Αραβία, που πιστεύεται ευρέως ότι είναι η επόμενη στη σειρά για την εξομάλυνση των σχέσεων με το Τελ Αβίβ – αν ο Τραμπ κάνει ό,τι θέλει – επέπληξε έντονα την Ουάσινγκτον. 

Σε άρθρο του στην εφημερίδα Okaz της Σαουδικής Αραβίας , το μέλος του Σαουδαραβικού Συμβουλίου Σούρα Γιουσέφ μπιν Τραντ Αλ-Σααντούν δήλωσε: «Εάν ο Τραμπ θέλει πραγματικά να είναι ήρωας της ειρήνης και να επιτύχει σταθερότητα και ευημερία για τη Μέση Ανατολή, θα πρέπει να μετεγκαταστήσει τους αγαπημένους του Ισραηλινούς στην πολιτεία της Αλάσκας και στη συνέχεια στη Γροιλανδία – αφού την προσαρτήσει».

Για τους Παλαιστίνιους και μεγάλο μέρος του κόσμου, το σχέδιο του Τραμπ φάνηκε να είναι μια προσπάθεια να σπάσει το κίνημα αντίστασης της Γάζας, τη Χαμάς, η οποία, μετά από 15 μήνες αδυσώπητου πολέμου, όχι μόνο άντεξε στην υποστηριζόμενη από τις ΗΠΑ ισραηλινή πολεμική μηχανή, αλλά επέβαλε τους δικούς της όρους στο σενάριο της «επόμενης μέρας». Η Χαμάς βγήκε από τα χαρακώματα με υψωμένα τουφέκια, αναγκάζοντας την κατοχή να αναγνωρίσει τη δύναμή της στις διαπραγματεύσεις για την ανταλλαγή αιχμαλώτων.

Την περασμένη εβδομάδα, το θέαμα του Τραμπ και του Νετανιάχου να στέκονται δίπλα-δίπλα στον Λευκό Οίκο ήταν σουρεαλιστικό και ανησυχητικό. Ο Τραμπ, καταδικασμένος για πολλαπλά ποινικά αδικήματα, και ο Νετανιάχου, καταζητούμενος από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ΔΠΔ) για εγκλήματα πολέμου, συζήτησαν για το μέλλον της Γάζας και του λαού της με εκπληκτική αδιαφορία. Ακόμα και ο Νετανιάχου φάνηκε να αιφνιδιάζεται από την ακρότητα του οράματος του Τραμπ για μια ανάληψη της παλαιστινιακής επικράτειας υπό την ηγεσία των ΗΠΑ.

Η «κτηματομεσιτική συμφωνία» του αιώνα

Η διαμόρφωση της Γάζας από τον Τραμπ ως «συμφωνία ακινήτων» είναι μια τολμηρή προσπάθεια να αφαιρέσει από τα αραβικά κράτη την εναπομείνασα πολιτική τους επιρροή. Η Σαουδική Αραβία, η οποία προσπαθεί εδώ και καιρό να διατηρήσει μια επίφαση δέσμευσης στη λύση των δύο κρατών, θα ελιχθεί τώρα σε μια θέση όπου η διπλωματική της στάση υπονομεύεται. 

Οι επανειλημμένες διαβεβαιώσεις από το Ριάντ ότι η παλαιστινιακή κρατική υπόσταση αποτελεί προϋπόθεση για την εξομάλυνση με το Ισραήλ φαίνεται να έρχονται όλο και περισσότερο σε αντίθεση με τα μηνύματα των ΗΠΑ και του Ισραήλ.

Ο Τραμπ κλιμάκωσε περαιτέρω αυτή την πίεση υποστηρίζοντας ότι η Σαουδική Αραβία επιδιώκει την ειρήνη με το Ισραήλ χωρίς να την εξαρτά από την παλαιστινιακή κρατική υπόσταση. Ο Νετανιάχου ενίσχυσε γρήγορα αυτόν τον ισχυρισμό σε έναν τόνο που έσταζε σαρκασμό, υπονοώντας ότι οι Σαουδάραβες «μπορούν να δημιουργήσουν ένα παλαιστινιακό κράτος στη Σαουδική Αραβία- έχουν πολλή γη εκεί».

Αυτός ο αμερικανοϊσραηλινός συντονισμός αναδεικνύει μια επικίνδυνη τάση: την εντατικοποίηση της πίεσης προς τη Σαουδική Αραβία, η οποία μέχρι στιγμής έχει αντισταθεί σε όλα τα διαβήματα εξομάλυνσης από τις ΗΠΑ. Δεδομένου του συμβολικού και στρατηγικού του ρόλου στον μουσουλμανικό κόσμο, το Ριάντ αντιμετωπίζει ένα επισφαλές δίλημμα. Η κίνηση προς την κατεύθυνση της εξομάλυνσης χωρίς την εξασφάλιση της παλαιστινιακής κρατικής υπόστασης θα μπορούσε να είναι ένα στοίχημα με την ίδια τη νομιμότητα της κυβερνώσας οικογένειας Αλ Σαούντ.

Η οικονομικά ευάλωτη Ιορδανία, εν τω μεταξύ, βρίσκεται σε ακόμη πιο αξιοζήλευτη θέση. Ο Τραμπ έχει προβάλει τόσο την Ιορδανία όσο και την Αίγυπτο ως πιθανούς προορισμούς για τους εκτοπισμένους Παλαιστίνιους, προκαλώντας φρενήρη διπλωματική δραστηριότητα στο τρίγωνο Κάιρο-Ριάντ-Αμμάν. 

Ωστόσο, όπως έχει δείξει η ιστορία, οι αραβικές διπλωματικές αντιδράσεις έρχονται συχνά πολύ αργά. Μια «έκτακτη» αραβική σύνοδος κορυφής για την αντιμετώπιση της κρίσης έχει προγραμματιστεί για τις 27 Φεβρουαρίου, ένα χρονοδιάγραμμα που δύσκολα μεταδίδει την αίσθηση του επείγοντος.

Το Κάιρο, επιφυλακτικό απέναντι στις μεθοδεύσεις του Τραμπ, φέρεται να έχει προειδοποιήσει την Ουάσινγκτον, τους Ευρωπαίους συμμάχους και το Τελ Αβίβ ότι η 50ετής ειρηνευτική συνθήκη με το Ισραήλ κινδυνεύει αν προχωρήσει η αναγκαστική εκτόπιση. Ο υπουργός Εξωτερικών της Ιορδανίας, Αϊμάν Σαφάντι, προχώρησε ακόμη παραπέρα, αποκαλώντας οποιαδήποτε προσπάθεια μετεγκατάστασης των Παλαιστινίων «κήρυξη πολέμου».

Ωστόσο, παρά τη σκληρή ρητορική, τόσο το Κάιρο όσο και το Αμμάν παραμένουν ευάλωτοι. Η ικανότητα του Τραμπ να χειραγωγεί την οικονομική βοήθεια ως μοχλό πίεσης θα μπορούσε να ωθήσει την Ιορδανία σε βαθύτερη εξάρτηση από τη Σαουδική Αραβία. Εν τω μεταξύ, η Αίγυπτος, που ήδη διανύει μια οικονομική κρίση, αντιμετωπίζει μια παρόμοια δυσχερή θέση.

Περιφερειακή και παγκόσμια αντίθεση 

Ο πρώην επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών της Σαουδικής Αραβίας, πρίγκιπας Τούρκι Αλ Φαϊζάλ, δήλωσε στο CNN ότι αναμένει ότι οι αραβικές και μουσουλμανικές χώρες, μαζί με άλλα έθνη και την Ευρώπη, θα αναλάβουν το θέμα στον ΟΗΕ για να δείξουν ότι ο κόσμος αντιτίθεται «σε αυτό το τρελό σχέδιο εθνοκάθαρσης». Είναι φαντασίωση να πιστεύει κανείς ότι η εθνοκάθαρση στον 21ο αιώνα μπορεί να συγχωρεθεί από μια παγκόσμια κοινότητα που μένει με τα νώτα της και δεν αντιδρά σε αυτό… Το πρόβλημα στην Παλαιστίνη δεν είναι οι Παλαιστίνιοι. 

Είναι η ισραηλινή κατοχή. Και αυτό είναι σαφές και κατανοητό από όλους».

Ο πρίγκιπας Τούρκι προχώρησε ακόμη περισσότερο γράφοντας ανοιχτή επιστολή προς τον πρόεδρο Τραμπ στην εφημερίδα The National των ΗΑΕ , λέγοντας: “Οι περισσότεροι από τους κατοίκους της Γάζας είναι πρόσφυγες, που εκδιώχθηκαν από τα σπίτια τους στο σημερινό Ισραήλ και τη Δυτική Όχθη από την προηγούμενη ισραηλινή γενοκτονική επίθεση εναντίον τους στους πολέμους του 1948 και του 1967. 

Εάν πρόκειται να μετακινηθούν από τη Γάζα, θα πρέπει να τους επιτραπεί να επιστρέψουν στα σπίτια τους και στους πορτοκαλεώνες και τους ελαιώνες τους στη Χάιφα, τη Γιάφα και άλλες πόλεις και χωριά από τα οποία έφυγαν ή εκδιώχθηκαν βίαια από τους Ισραηλινούς».

Γράφοντας στην Haaretz, ο Ισραηλινός αρθρογράφος Ζβι Μπαρ’ελ υποστηρίζει ότι: “Μέχρι τώρα, οι χώρες της Μέσης Ανατολής (Δυτικής Ασίας) ταξινομούνταν με βάση τη γεωπολιτική τους ευθυγράμμιση – ο μετριοπαθής σουνιτικός άξονας ή ο άξονας υπέρ των ΗΠΑ, ο σιιτικός άξονας ή ο λεγόμενος ιρανικός άξονας του κακού. Ο Τραμπ εισήγαγε έναν νέο: τον άξονα του φόβου».

Όμως ο Μπαρ’ελ προβλέπει ότι το Κάιρο και το Αμμάν μπορεί να υποστούν την αμερικανική οργή και την οικονομική απειλή λόγω της στάσης τους στο σχέδιο Τραμπ και ότι η Σαουδική Αραβία μπορεί να μην είναι σε θέση να παραμείνει σιωπηλή γι’ αυτό. 

Σε διεθνές επίπεδο, η πρόταση του Τραμπ έχει προκαλέσει ευρεία καταδίκη. Από τα Ηνωμένα Έθνη μέχρι τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, τη Μόσχα, το Πεκίνο και τον Παγκόσμιο Νότο, υπήρξε ελάχιστη υποστήριξη για την πρότασή του για τη Γάζα. Ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών Αμπάς Αραγτσί ειρωνεύτηκε ακόμη και το σχέδιο, προτείνοντας ότι αν ο Τραμπ ήταν τόσο πρόθυμος για την απέλαση, θα έπρεπε αντ’ αυτού να στείλει Ισραηλινούς στη Γροιλανδία, «ώστε να σκοτώσουν δύο πουλιά με ένα σμπάρο», αναφερόμενος στα σχόλια του Τραμπ για την απόκτηση του δανέζικου εδάφους. 

Ενώ ο Τραμπ προσπάθησε να υποβαθμίσει το σχέδιό του μπροστά στις αυξανόμενες επικρίσεις, χαρακτηρίζοντάς το τελευταία ως «όχι επείγον», η ζημιά έχει ήδη γίνει. Νομικοί εμπειρογνώμονες έχουν χαρακτηρίσει την πρόταση «έγκλημα πολέμου», μια υπολογισμένη πράξη εθνοκάθαρσης που μεταμφιέζεται σε επενδυτική ευκαιρία. 

Αντιμετώπιση του σχεδίου εκτοπισμού 

Οι δηλώσεις Σαουδαράβων, Αιγυπτίων και Ιορδανών αξιωματούχων που επαναβεβαιώνουν τη δέσμευσή τους για μια λύση δύο κρατών δεν αρκούν. Η μίνι σύνοδος κορυφής που πραγματοποιήθηκε στο Κάιρο νωρίτερα αυτό το μήνα με εκπροσώπους από την Ιορδανία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τη Σαουδική Αραβία, το Κατάρ, τη συνεργαζόμενη Παλαιστινιακή Αρχή (ΠΑ) και τον Αραβικό Σύνδεσμο πρέπει να ακολουθηθεί από ευρύτερη, πιο αποφασιστική δράση.

Μια παλαιστινιακή πηγή από τις παρατάξεις της αντίστασης λέει στο The Cradle ότι τα αραβικά κράτη πρέπει να κινητοποιηθούν πέρα από απλές διπλωματικές δηλώσεις. Η συντονισμένη δέσμευση με τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, τη Μόσχα, το Πεκίνο και τον ευρύτερο ισλαμικό κόσμο είναι κρίσιμη για την αντιμετώπιση του σχεδίου Τραμπ-Νετανιάχου, το οποίο η ισραηλινή δεξιά είναι πρόθυμη να εφαρμόσει.

Ο υπουργός Άμυνας του Ισραήλ Κατς έχει ήδη δώσει εντολή στον στρατό να καταρτίσει ένα σχέδιο που θα διευκολύνει τις «εθελοντικές» αναχωρήσεις από τη Γάζα. Αυτή η προσπάθεια να επαναπροσδιοριστεί η εθνοκάθαρση ως ανθρωπιστική πρωτοβουλία συμπληρώνει το θράσος της ατζέντας Τραμπ-Νετανιάχου. 

Η Γάζα βρίσκεται σε ερείπια, μια καταστροφή που προκάλεσε η πολεμική μηχανή του Νετανιάχου, χωρίς να διαφαίνεται καμία καταδίκη από τις ΗΠΑ. Και όμως, αντί για λογοδοσία, ο Τραμπ προσφέρει ένα νέο κεφάλαιο εκτόπισης και εξομάλυνσης, μια πολιτική που θα μπορούσε να αναδιαμορφώσει την περιοχή με τρόπους που θα αντηχούν για πολλές γενιές.