Ισραήλ: Επιφυλακτικό με Τουρκία και Ιράν, συσφίγγει τους δεσμούς του με τη Ρωσία

Οι περιφερειακές μετατοπίσεις, ιδίως όσον αφορά το Ιράν, τη Συρία και την Τουρκία, αναγκάζουν το Ισραήλ να επανεκτιμήσει τις περίπλοκες σχέσεις του με τη Ρωσία.

Οι ανησυχίες για την επέκταση της επιρροής της Τουρκίας στη Συρία και η εμβάθυνση της συνεργασίας μεταξύ της Ρωσίας και του Ιράν ωθούν το Ισραήλ να επανεκτιμήσει και να βελτιώσει τις σχέσεις του με τη Μόσχα. 

Μέχρι την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023, το Ισραήλ και η Ρωσία διατηρούσαν στενούς δεσμούς. Το Ισραήλ φιλοξενεί περισσότερους από ένα εκατομμύριο μετανάστες από την πρώην Σοβιετική Ένωση και το εμπόριο μεταξύ των δύο χωρών το 2023 ανήλθε σε 2 δισεκατομμύρια δολάρια σε ρωσικές εξαγωγές προς το Ισραήλ και 552 εκατομμύρια δολάρια σε ισραηλινές εξαγωγές προς τη Ρωσία.

Σε στρατηγικό επίπεδο, από το 2015 μέχρι την πτώση του καθεστώτος Άσαντ, το Ισραήλ και η Ρωσία διατηρούσαν έναν μηχανισμό αποσυμφωνίας που επέτρεπε στα ισραηλινά αεροσκάφη να πλήττουν ιρανικούς και άλλους στόχους στη Συρία χωρίς να παρεμποδίζουν τα ρωσικά αεροσκάφη. Η συμφωνία αυτή αποτέλεσε βασικό παράγοντα στην απόφαση του Ισραήλ να μην παράσχει στρατιωτική βοήθεια στην Ουκρανία, καθώς επεδίωκε να αποφύγει να προκαλέσει τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν. Με την πάροδο των ετών, ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου καλλιέργησε επίσης μια προσωπική σχέση με τον Ρώσο ηγέτη.

Οι σχέσεις επιδεινώθηκαν απότομα, ωστόσο, μετά την επίθεση της Χαμάς τον Οκτώβριο. Η Ρωσία επέκρινε τις στρατιωτικές ενέργειες του Ισραήλ στη Γάζα και επανειλημμένα φιλοξένησε αντιπροσωπείες της Χαμάς στη Μόσχα. Εν τω μεταξύ, το Ισραήλ γινόταν όλο και πιο επιφυλακτικό απέναντι στην αυξανόμενη εταιρική σχέση της Ρωσίας με το Ιράν, ιδιαίτερα στην μεγάλης κλίμακας απόκτηση ιρανικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών για χρήση εναντίον της Ουκρανίας και στην υπογραφή μιας συνθήκης στρατηγικής εταιρικής σχέσης στις 17 Ιανουαρίου.

Παρά αυτή την επιδείνωση των σχέσεων, το Ισραήλ απέφυγε προσεκτικά μια πλήρη ρήξη. Η Μόσχα έχει ισχυριστεί δημοσίως ότι η εμπλοκή της με τη Χαμάς είναι για να βοηθήσει στην εξασφάλιση της απελευθέρωσης των Ρώσο-Ισραηλινών ομήρων με διπλή υπηκοότητα.

Η δυναμική στο εσωτερικό της Συρίας έχει επίσης μπει στο παιχνίδι. Με την πτώση του καθεστώτος Άσαντ, η Ρωσία έχασε μεγάλο μέρος των ερεισμάτων της στη χώρα. Αυτή η μετατόπιση θα μπορούσε να δώσει στο Ισραήλ την ευκαιρία να υποβαθμίσει τη δέσμευση με τη Μόσχα. Αντ’ αυτού, οι πρόσφατες εξελίξεις δείχνουν το αντίθετο.

Σημάδια μιας ανανεωμένης διπλωματικής μετατόπισης

Στις 25 Φεβρουαρίου, το Ισραήλ έσπασε το τριετές μοτίβο ψήφου του στα Ηνωμένα Έθνη, ενώνοντας τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Ρωσία στην αντίθεσή του σε ένα ψήφισμα που επιβεβαίωνε την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας. Από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022, το Ισραήλ απείχε ή ψήφιζε κατά της Ρωσίας σε παρόμοια ψηφίσματα.

Το Reuters ανέφερε στις 28 Φεβρουαρίου ότι το Ισραήλ είχε ασκήσει πιέσεις στην αμερικανική κυβέρνηση για να επιτρέψει στη Ρωσία να διατηρήσει τη στρατιωτική της παρουσία στη Συρία. Λίγο αργότερα, το Ynet ανέφερε ότι ο Νετανιάχου είχε στείλει τον στρατιωτικό του γραμματέα, Ρομάν Γκόφμαν, στη Μόσχα για συζητήσεις υψηλού επιπέδου σε θέματα διπλωματίας και ασφάλειας με στόχο την ενίσχυση του συντονισμού.

Ενισχύοντας περαιτέρω αυτά τα διπλωματικά ανοίγματα, η Ρωσία απηύθυνε πρόσκληση στο Ισραήλ για την ετήσια παρέλαση της Ημέρας της Νίκης στις 9 Μαΐου, σε ανάμνηση του θριάμβου της Σοβιετικής Ένωσης επί της ναζιστικής Γερμανίας. Η πρέσβειρα του Ισραήλ στη Μόσχα, Σιμόνα Χαλπερίν, αποδέχθηκε την πρόσκληση, τονίζοντας ότι η 9η Μαΐου αναγνωρίζεται στο Ισραήλ ως εθνική εορτή προς τιμήν των Σοβιετικών βετεράνων του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Αντιμετώπιση της επιρροής της Τουρκίας

Σύμφωνα με το δημοσίευμα του Reuters, Ισραηλινοί αξιωματούχοι είχαν ασκήσει πιέσεις υπέρ της Ρωσίας τον περασμένο μήνα στην Ουάσιγκτον, με κίνητρο τις ανησυχίες για τον αυξανόμενο ρόλο της Τουρκίας στη Συρία. Το Ισραήλ φοβάται ότι η τουρκική επιρροή θα μπορούσε να αποτελέσει μεγαλύτερη απειλή από μια διαρκή ρωσική παρουσία.

Η Haaretz ανέφερε ότι το Ισραήλ δεν εμπιστεύεται πλήρως τις δηλώσεις του νέου ηγέτη της Συρίας, Αχμέντ αλ Σαράα, ότι δεν επιδιώκει καμία σύγκρουση με το Ισραήλ. Επιπλέον, το Ισραήλ λέγεται ότι ανησυχεί από την αυξανόμενη εμπλοκή της Τουρκίας με το νέο καθεστώς της Συρίας. Μετά την επίθεση της Χαμάς τον Οκτώβριο, η Τουρκία υπό τον πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει αναδειχθεί σε έναν από τους πιο ηχηρούς επικριτές του Ισραήλ στη διεθνή σκηνή.

Ο υπουργός Εξωτερικών Γκίντεον Σάαρ επανέλαβε τις ανησυχίες του Ισραήλ τον περασμένο μήνα, λέγοντας ότι η Τουρκία βοηθά τις προσπάθειες του Ιράν να ενισχύσει τη Χεζμπολάχ και ότι ισλαμιστικές ομάδες στη Συρία δημιουργούν ένα νέο μέτωπο εναντίον του Ισραήλ.

«Είναι σημαντικό να δίνουμε προσοχή στις ενέργειες της Τουρκίας στην περιοχή», δήλωσε ο Σάαρ στις 4 Φεβρουαρίου, κατά τη διάρκεια συνάντησης με τον πρόεδρο της Μολδαβίας Μάια Σάντου στο Κισινάου. «Η Τουρκία είναι σήμερα η πιο κυρίαρχη χώρα στη Συρία. Φιλοδοξεί να είναι ο ηγέτης του σουνιτικού Ισλάμ στην περιοχή».

Ο δημοσιογράφος και αναλυτής της Ρωσίας Γιάιρ Ναβότ δήλωσε στο Al-Monitor ότι το Ισραήλ προτιμά την παρουσία της Ρωσίας στη Συρία από την παρουσία της Τουρκίας.

«Επί του παρόντος, το Ισραήλ ανησυχεί για την τουρκική παρουσία στη Συρία και αν το Ισραήλ έπρεπε να επιλέξει, θα επέλεγε τη Ρωσία στη Συρία ανά πάσα στιγμή. Παρά τις διαφωνίες, το Ισραήλ και η Ρωσία διατηρούν πάντα ανοιχτούς διαύλους διαλόγου».

Ο Ναβότ υπενθύμισε ότι μόνο ένα περιστατικό που σχετίζεται με τη Συρία αμφισβήτησε σοβαρά τους στρατηγικούς δεσμούς του Ισραήλ με τη Ρωσία – το 2018, όταν ένας συριακός πύραυλος αεράμυνας (που εκτοξεύτηκε εναντίον ισραηλινών αεροσκαφών) κατέρριψε κατά λάθος ένα ρωσικό αεροσκάφος, σκοτώνοντας 15 Ρώσους. Τόνισε: «Παρά την αμοιβαία καχυποψία, το Ισραήλ έχει μάθει πώς να διαχειρίζεται τις σχέσεις του με τη Ρωσία χωρίς να τις διακόπτει».

Το ίδιο δεν μπορεί να ειπωθεί για την Τουρκία. Αντανακλώντας τις τεταμένες σχέσεις μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας, οι πρεσβείες τους λειτουργούν με ελάχιστη δυναμικότητα και χωρίς πρεσβευτές στη θέση τους.

Συνεργασία Ρωσίας-Ιράν και ισραηλινές ανησυχίες

Ως μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, η Ρωσία ασκεί σημαντική επιρροή στο ιρανικό πυρηνικό ζήτημα. Το Bloomberg ανέφερε ότι η Ρωσία συμφώνησε να βοηθήσει την κυβέρνηση Τραμπ στις προσπάθειες διαμεσολάβησης που αφορούν το Ιράν, συμπεριλαμβανομένων των διαπραγματεύσεων για το πυρηνικό του πρόγραμμα. Εν τω μεταξύ, το Reuters αποκάλυψε στις 4 Μαρτίου ότι ανώτεροι Ρώσοι ειδικοί σε θέματα πυραύλων είχαν ταξιδέψει στο Ιράν πολλές φορές κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους.

Ο Αρκάντι Μιλ-μαν, πρώην πρέσβης του Ισραήλ στη Ρωσία και επικεφαλής του προγράμματος για τη Ρωσία στο Εθνικό Ινστιτούτο Μελετών Ασφάλειας του Ισραήλ, δήλωσε στο Al-Monitor ότι η ρωσο-ιρανική στρατηγική συνεργασία έχει φτάσει σε πρωτοφανή επίπεδα.

«Ακόμη και πριν από την υπογραφή της συνθήκης στρατηγικής συνεργασίας, το Ιράν είχε ήδη γίνει βασικός προμηθευτής όπλων για τη Ρωσία», είπε. «Η Μόσχα προωθεί επίσης τον Διεθνή Διάδρομο Μεταφορών (ITC) από βορρά προς νότο, που τη συνδέει με το Ιράν, την Ινδία και τον Περσικό Κόλπο. Αυτοί οι αυξανόμενοι δεσμοί αποτελούν μείζονα ανησυχία για το Ισραήλ, καθώς σηματοδοτούν μια στροφή προς μια ισότιμη εταιρική σχέση μεταξύ Μόσχας και Τεχεράνης».

Μια ισραηλινή διπλωματική πηγή δήλωσε στο Al-Monitor ότι οι ισραηλινές διαμαρτυρίες κατά των ρωσο-ιρανικών σχέσεων είχαν ελάχιστα αποτελέσματα. Ως εκ τούτου, το Ισραήλ επιχειρεί τώρα μια διαφορετική προσέγγιση – επιδιώκοντας την προσέγγιση με τη Μόσχα – αν και οι πιθανότητες να περιοριστεί η ρωσική συνεργασία με το Ιράν παραμένουν ελάχιστες.

Ο παράγοντας Τραμπ

Η στάση του Ισραήλ έναντι της Ρωσίας επηρεάζεται επίσης από τις μετατοπίσεις στις σχέσεις ΗΠΑ-Ρωσίας.

“Η θέση του Ισραήλ έναντι της Ρωσίας διαμορφώνεται σημαντικά από τις αλλαγές στις σχέσεις Μόσχας-Ουάσινγκτον”, εξήγησε ο Μιλ-μαν. «Όταν ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ αρνείται να χαρακτηρίσει τη Ρωσία ως επιτιθέμενο, η ισραηλινή κυβέρνηση ευθυγραμμίζεται αναλόγως. Το είδαμε αυτό στην ψηφοφορία του ΟΗΕ για την Ουκρανία, όπου το Ισραήλ τάχθηκε στο πλευρό της Ρωσίας και των ΗΠΑ ενάντια σε ένα ψήφισμα που υποστήριξαν 95 χώρες».

Ο Ναβότ συμφώνησε όσον αφορά τέτοιες δυναμικές, υποδηλώνοντας ότι, αν και η προσέγγιση του Ισραήλ προς τη Ρωσία εξυπηρετεί τα δικά του συμφέροντα, η απόφαση να ψηφίσει κατά της Ουκρανίας στα Ηνωμένα Έθνη αφορούσε κυρίως την ευθυγράμμιση με τον Τραμπ και όχι τον κατευνασμό του Πούτιν.

“Το Ισραήλ δεν έχει την πολυτέλεια να ψηφίσει κατά της Ουάσινγκτον”, δήλωσε ο Ναβότ. «Εξαρτάται από την καλή θέληση της κυβέρνησης σε πολλούς τομείς, συμπεριλαμβανομένης της πιθανότητας να πλήξει το Ιράν. Ωστόσο, η ψηφοφορία ευθυγραμμίστηκε επίσης με τα ευρύτερα συμφέροντα του Ισραήλ όσον αφορά τη Ρωσία. Μετά την πτώση του Άσαντ, πολλοί υπέθεσαν ότι η Ρωσία είχε βγει από το παιχνίδι στη Συρία – αλλά η περιοχή αλλάζει γρήγορα, το ίδιο και ο ρόλος της Ρωσίας».