Ισραήλ: Θα απομακρύνει τον “βασιλιά” για να διατηρήσει το βασίλειο;

Ο κλασικός μύθος του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν “Τα καινούργια ρούχα του αυτοκράτορα» αφηγείται την ιστορία ενός ηγεμόνα που κατατρύχεται τόσο πολύ από τη ματαιοδοξία του, ώστε εξαπατάται και πιστεύει ότι φοράει μια υπέροχη στολή -την οποία, σύμφωνα με τους δόλιους ράφτες του, μόνο οι σοφοί μπορούν να δουν. 

Στην πραγματικότητα, παρελαύνει στους δρόμους γυμνός, αλλά κανείς δεν τολμά να πει την αλήθεια, μέχρι που ένα παιδί αναφωνεί: «Ο αυτοκράτορας είναι γυμνός!». Ο αυτοκράτορας, αν και εκτεθειμένος, επιλέγει να συνεχίσει την πομπή του, προσποιούμενος ότι τίποτα δεν συμβαίνει.

Το παραμύθι έχει γίνει μια παγκόσμια μεταφορά για τη μαζική άρνηση σε πολιτικές και κοινωνικές υποθέσεις. Σήμερα, οι Ισραηλινοί σχολιαστές την επικαλούνται για να δείξουν πώς οι υποτιθέμενες δυνάμεις του Νετανιάχου είναι ψευδαισθήσεις, ενώ οι αποτυχίες του είναι εμφανείς σε όλους όσοι τολμούν να κοιτάξουν.

Ο Καρλ φον Κλάουζεβιτς, στο θεμελιώδες έργο του Περί Πολέμου, ορίζει τον πόλεμο ως «τη συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα». Ωστόσο, μια λιγότερο αναφερόμενη προειδοποίηση του Κλάουζεβιτς προειδοποιεί «να μην κάνουμε το πρώτο βήμα χωρίς να σκεφτούμε ποιο μπορεί να είναι το τελευταίο». Αυτό είναι ένα μάθημα που ο Νετανιάχου έχει αποτύχει σταθερά να μάθει από τους Αμερικανούς μέντορές του.

Μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, η κυβέρνηση Μπους ξεκίνησε πολέμους στο Αφγανιστάν και το Ιράκ χωρίς σαφείς στρατηγικές εξόδου, με αποκορύφωμα την ταπεινωτική αποχώρηση των ΗΠΑ. Η αντίδραση του Νετανιάχου στην επιχείρηση Al-Aqsa Flood έθεσε σε κίνηση μια παρόμοια πορεία αναταραχής σε ολόκληρη τη Δυτική Ασία. Αλλά η πραγματική του δοκιμασία έγκειται σε αυτό που έρχεται στη συνέχεια: Ποια είναι η στρατηγική εξόδου του από το χάος που εξαπέλυσε;

Ένα άρθρο στο The Hill από πέρυσι σημειώνει ότι ο Νετανιάχου έχει «τη φήμη ότι είναι ένας αριστοτέχνης πολιτικός τακτικός στο πλαίσιο της ισραηλινής πολιτικής … αλλά αυτό που είναι ξεκάθαρο είναι ότι είναι ένας άθλιος στρατηγιστής». 

Στο εσωτερικό, η εξάρτησή του από εξτρεμιστές συμμάχους για τη διατήρηση του συνασπισμού του έχει επιδεινώσει τις κοινωνικές διαιρέσεις και έχει διαβρώσει την εμπιστοσύνη στους κρατικούς θεσμούς, συμπεριλαμβανομένων των στρατιωτικών και των μυστικών υπηρεσιών του Ισραήλ. Η προσπάθεια του Νετανιάχου να αναδιαμορφώσει το δικαστικό σώμα του Ισραήλ αποξένωσε μεγάλα τμήματα της ισραηλινής κοινωνίας, συμπεριλαμβανομένων βασικών στελεχών του κατεστημένου της ασφάλειας, σε μια εποχή που η εθνική ενότητα είναι εύθραυστη.

Η μακροχρόνια στρατηγική του να επιτρέψει στη Χαμάς να αποτελέσει αντίβαρο στην Παλαιστινιακή Αρχή (ΠΑ) -με στόχο να αποτρέψει την ανάδυση ενός παλαιστινιακού κράτους- έχει πλέον αποτύχει θεαματικά. Πώς, αναρωτιούνται οι Ισραηλινοί, ο Νετανιάχου ισχυρίζεται τώρα ότι θέλει να εξαλείψει την ίδια την παλαιστινιακή αντίσταση, την ανάπτυξη της οποίας, έστω και μέσω έμμεσων διαύλων, προσπάθησε να εξασφαλίσει; 

Επιπλέον, η άρνησή του να αναλάβει την ευθύνη για τις αποτυχίες που οδήγησαν στην 7η Οκτωβρίου -συμπεριλαμβανομένης της παρεμπόδισης των ερευνών για τα γεγονότα της ημέρας- σε συνδυασμό με την απροθυμία του να παρουσιάσει ένα μεταπολεμικό σχέδιο για τη Γάζα, έχει τροφοδοτήσει την οργή της κοινής γνώμης και έχει ενισχύσει τις αντιλήψεις ότι ο Νετανιάχου δίνει προτεραιότητα στην πολιτική του επιβίωση έναντι της εθνικής ασφάλειας.

Εν ολίγοις, οι φιλοδοξίες του Ισραηλινού πρωθυπουργού, σύμφωνα με το αυξανόμενο αίσθημα της ισραηλινής κοινής γνώμης και του κατεστημένου, είναι να διατηρήσει τον βασιλιά πάνω από το βασίλειο.

Στρατηγικό βάρος για την Ουάσινγκτον;

Υπό τον Νετανιάχου, το Ισραήλ έχει απομονωθεί όλο και περισσότερο. Τα εντάλματα σύλληψης του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ΔΠΔ) του 2024 για τον Νετανιάχου και τον πρώην υπουργό Άμυνας Ιωάβ Γκάλαντ περιόρισαν περαιτέρω τη διεθνή κινητικότητά του και βάθυναν τη διπλωματική κρίση του Τελ Αβίβ.

Η επιθετική επέκταση των παράνομων εβραϊκών εποικισμών από την κυβέρνησή του και η άρνησή του να συμμετάσχει σε ουσιαστικές διαπραγματεύσεις για την παλαιστινιακή κρατική υπόσταση έχουν αποξενώσει βασικούς αραβικούς εταίρους, εκτροχιάζοντας τη σαουδαραβική-ισραηλινή εξομάλυνση και αντιστρέφοντας τη δυναμική των Συμφωνιών του Αβραάμ. 

Ο Νετανιάχου απέτυχε να περιορίσει το περιφερειακό χάος που ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2023. Το μέλλον της Γάζας και του Λιβάνου παραμένει αβέβαιο, η πορεία της ισραηλινής αντιπαράθεσης με το Ιράν είναι ασαφής και ακόμη και ο ρόλος του Τελ Αβίβ στη Συρία παραμένει διφορούμενος. 

Εν τω μεταξύ, η περιφρόνηση του Νετανιάχου στις αμερικανικές εκκλήσεις για αυτοσυγκράτηση και οι μηχανορραφίες του για να αποφύγει τα παραδοτέα της εκεχειρίας έχουν επιβαρύνει τις σχέσεις με την Ουάσινγκτον, όπου θεωρείται όλο και περισσότερο εμπόδιο παρά σύμμαχος.

Το πιο πιεστικό ζήτημα είναι πώς η διακυβέρνηση του Νετανιάχου επηρεάζει τη στρατηγική εξάρτηση του Ισραήλ από την Ουάσιγκτον. Τα γεγονότα που ακολούθησαν την 7η Οκτωβρίου αποκάλυψαν την αδυναμία του Τελ Αβίβ να διατηρήσει μια παρατεταμένη αντιπαράθεση στη Δυτική Ασία χωρίς άμεσες αμερικανικές οικονομικές, στρατιωτικές και πληροφοριακές επενδύσεις. Με άλλα λόγια, το Ισραήλ εκτέθηκε ως στρατηγικά ευάλωτο – η επιτυχία του εξαρτάται αποκλειστικά από την ακλόνητη υποστήριξη των ΗΠΑ.

Η στρατηγική έκθεση στις διεθνείς σχέσεις αναφέρεται στο βαθμό στον οποίο ένα κράτος είναι ευάλωτο σε εξωτερικές πιέσεις, απειλές και εξαρτήσεις. Η ασφάλεια, η σταθερότητα και τα στρατηγικά συμφέροντα του Ισραήλ εξαρτώνται πλέον από την εμπλοκή των ΗΠΑ.

Μετά την επιχείρηση Al-Aqsa Flood, οι Ισραηλινοί αναγνώρισαν την έκταση της εξάρτησής τους από την Ουάσινγκτον, αναγκάζοντας τις ΗΠΑ σε βαθύτερη περιφερειακή εμπλοκή για λογαριασμό του Τελ Αβίβ. Αυτό έχει προκαλέσει αυξανόμενη απογοήτευση μεταξύ των πολιτικών των ΗΠΑ, οι οποίοι βλέπουν την αυξανόμενη εξάρτηση του Ισραήλ ως υποχρέωση. Ορισμένοι αναρωτιούνται τώρα: Έχει το Ισραήλ του Νετανιάχου γίνει βάρος; 

Αυξανόμενη συναίνεση κατά του Νετανιάχου

Ο Στίβεν Σάιμον, πρώην διευθυντής για θέματα Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής στο Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ, υποστηρίζει ότι η συνεχιζόμενη αμερικανική υποστήριξη προς το Ισραήλ δεν εξυπηρετεί πλέον τα στρατηγικά συμφέροντα των ΗΠΑ. Στο βιβλίο του Grand Delusion: The Rise and Fall of American Ambition in Middle East, ο Σάιμον προτρέπει την Ουάσιγκτον να επανεκτιμήσει τη σχέση της με το Τελ Αβίβ. 

Πολλοί αναλυτές στις ΗΠΑ και την Ευρώπη θεωρούν πλέον τον Νετανιάχου εμπόδιο όχι μόνο για την ισραηλινή δημοκρατία αλλά και για τα συμφέροντα των συμμάχων του Ισραήλ. Ο δημοσιογράφος Σάιμον Τίσνταλ, γράφοντας για την εφημερίδα The Guardian/Observer, υποστηρίζει ότι η αδιαλλαξία του Νετανιάχου για τη Γάζα έχει υπονομεύσει επικίνδυνα την παγκόσμια τάξη υπό την ηγεσία των ΗΠΑ. Στην Ουάσιγκτον, υπάρχει μια αυξανόμενη αίσθηση ότι ο Νετανιάχου «δεν ακούει πραγματικά» τον στενότερο σύμμαχό του – ένα ανησυχητικό σημάδι για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής των ΗΠΑ. 

Όπως έγραψε ο Τίσνταλ τον Νοέμβριο του 2023: «Είτε το ζήτημα είναι το μέλλον της Γάζας, η παλαιστινιακή κρατική υπόσταση, η ιρανική απειλή ή η έντιμη δημοκρατική διακυβέρνηση, ο Νετανιάχου είναι ένα βάρος, περισσότερο τώρα από ό,τι πριν από τον πόλεμο». 

Ακόμα και ο ηγέτης της πλειοψηφίας της Γερουσίας των ΗΠΑ Τσακ Σούμερ – ένας σταθερά φιλοϊσραηλινός Εβραίος Δημοκρατικός – προέβη σε μια πρωτοφανή δημόσια καταδίκη του Νετανιάχου πέρυσι, δηλώνοντας ότι ο Ισραηλινός πρωθυπουργός είχε «χάσει τον δρόμο του» και ζητώντας νέες εκλογές. >