Τζάνις Ράφα – Εμείς που προδώσαμε τα άλογα: Έκθεση στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης

Η πρώτη ατομική έκθεση της Τζάνις Ράφα σε ελληνικό μουσείο, με τίτλο We Betrayed the Horses / Εμείς που προδώσαμε τα άλογα, περιλαμβάνει μια σειρά από νέες παραγωγές που έχουν δημιουργηθεί ειδικά για το EMΣΤ, ως συνέχεια πάνω στην έρευνά της με αντικείμενο τη σχέση ανθρώπινου και ζωικού κόσμου και πιο συγκεκριμένα τη σχέση του ανθρώπου με τα άλογα. Η έκθεση, μέσω μιας πολυμεσικής αφήγησης, εστιάζει στην ιδέα της επιθυμίας για το σώμα του αλόγου και της ανάγκης για κυριαρχία και υποταγή. H καλλιτέχνιδα μεταμορφώνει δύο από τους εκθεσιακούς χώρους του Mουσείου σε μια υποβλητική και εμβυθιστική εγκατάσταση εντός της οποίας συναντούμε νέα γλυπτικά έργα, έργα με κείμενο, καθώς και ένα νέο δικάναλο φιλμ που έχει γυριστεί στις άδειες εγκαταστάσεις ενός ιπποδρόμου και στο οποίο εμπεριέχεται αρχειακό υλικό κινούμενης εικόνας των αρχών του εικοστού αιώνα.

Η καλλιτέχνις στρέφει και εδώ το διεισδυτικό της βλέμμα στην εικόνα του αλόγου, ενός πλάσματος που επιστρέφει ξανά και ξανά στο έργο της, αυτή τη φορά μέσα από το πρίσμα αυτού που η ίδια ονομάζει επιτελεσμένο άλογο (performed horse) – όρος που αναδεικνύει την έννοια του αλόγου ως ανθρώπινης κατασκευής, σαφώς απομακρυσμένης από τα ένστικτα, την υλική υπόσταση και τις επιθυμίες του ίδιου του ζώου, ως εργαλείου κατ’ επέκταση για την εξυπηρέτηση ανθρώπινων αναγκών και απολαύσεων. Τα έργα εξετάζουν επίσης τον έμφυλο, ελιτίστικο και ιστορικό χαρακτήρα της ιππασίας.

Η έκθεση αποτελεί συνέχεια της έρευνας της Ράφα πάνω στις έννοιες της φροντίδας και της προδοσίας, της αισθησιακότητας και της κυριαρχίας, της αγάπης και του ελέγχου, και συγχρόνως εξερευνά  την ιδέα μιας «αποικιοποίησης» της μη ανθρώπινης ζωής, της σωματικής υποταγής και των μη συναινετικών σχέσεων. Μολονότι πολλά από τα προηγούμενα έργα της εστιάζουν στο σώμα του ζώου, στα νέα της έργα η Ράφα  καταπιάνεται με την απουσία αυτού του σώματος. Στην έκθεση τo άλογο είναι απόν. Η παρουσία του υποδηλώνεται μόνο μέσα από τις ανθρώπινες επινοήσεις, τους μηχανισμούς και τον ειδικό εξοπλισμό, που, στο σύνολό τους, αντλούν το σχήμα και τη μορφή τους από τη φυσιολογία του ζώου και διαμορφώνονται με σκοπό να το ελέγξουν, να το δαμάσουν, να εκφράσουν τη λατρεία και τη φροντίδα προς αυτό, παρερμηνεύοντας την έννοια της αγάπης , σύμφωνα με το culturenow και την Δάφνη Βιτάλη

Αντιμετωπίζοντας το άλογο ως υπόδειγμα του κατασκευασμένου σώματος και της απολεσθείσας ταυτότητας, η Ράφα προτείνει ένα εικαστικό λεξιλόγιο που επιχειρεί να καταδείξει την τάση μας να ταξινομούμε καθετί το μη ανθρώπινο με όρους συμβατότητας, παραγωγικότητας και αποτελεσματικότητας, αναδεικνύοντας έτσι τον σαγηνευτικό αλλά συχνά κακόβουλο και σαδιστικό δεσμό που βρίσκεται στην καρδιά αυτής της πανάρχαιας σχέσης.

Τα έργα και η διάχυτη αισθησιακή ατμόσφαιρα του πρώτου χώρου της έκθεσης μας προτρέπουν να σκεφτούμε περαιτέρω γύρω από το ερωτικό στοιχείο που υποφώσκει στη σχέση αλόγου και ιππευτή. Μια σωματική σχέση που αναπτύσσεται, η οποία όμως είναι τόσο πραγματική όσο και φαντασιακή, φορτισμένη από την ανθρώπινη οπτική και επιθυμία. Ο δεύτερος χώρος της έκθεσης καταπιάνεται με την ιστορία της ιππασίας, της ιπποδρομίας, του πρωταθλητισμού, της εμπορευματοποίησης του ζώου και της τιθάσευσής του. Οι γοητευτικές και δυστοπικές εικόνες του κλειστού ιπποδρόμου που καταγράφει η καλλιτέχνις στη βιντεο-εγκατάσταση, μας ενθαρρύνουν επιπλέον να σκεφτούμε γύρω από έννοιες όπως ο τζόγος, η ψυχαγωγία, η δόξα και ο θρίαμβος εις βάρος του ζώου. Ο τρόπος που έχει γυριστεί το έργο, το σκοτάδι, η απουσία ανθρώπων και ζώων, ο κινούμενος φωτισμός και η οπτική γωνία της κινηματογράφησης που προσφέρει μια μη ανθρώπινη προοπτική στα αντικείμενα και τους άδειους χώρους, όπως και το ηχητικό περιβάλλον που συνοδεύει το έργο, παραπέμπουν συγχρόνως σε έναν απόκοσμο, εγκαταλελειμμένο και ξεχασμένο τόπο, αλλά και σε ένα σκηνικό που μοιάζει να αποτελεί ρέκβιεμ για την προβληματική σχέση του ανθρώπου με το ζώο και την καταπιεσμένη άγρια φύση του αλόγου. Μέσα από το εικαστικό της έργο η καλλιτέχνις δημιουργεί έναν χώρο περισυλλογής, διαμαρτυρίας και θρήνου για την αξιοπρέπεια, την ηθική και τα δικαιώματα των ζώων, τη σχέση υπεροχής που οι άνθρωποι θεωρούμε δεδομένη, την αμφισβήτηση, τέλος, των παραδοχών μας περί αμοιβαίας αγάπης και υπεροχής έναντι του μη ανθρώπινου άλλου.

Πηγή: pagenews.gr