Γιατί οι κυρώσεις πετρέλαιου του Ιράν μπορεί να μην αποδειχθούν τόσο αποτελεσματικές όσο ελπίζει ο Τραμπ

Μετά την εντατικοποίηση του καθεστώτος κυρώσεων κατά του Ιράν την περασμένη εβδομάδα, η Ουάσινγκτον έχει πλέον στοχοθετήσει οντότητες στην Κίνα και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα που εμπλέκονται στο εμπόριο πετρελαίου και εξαρτημάτων μη επανδρωμένων αεροσκαφών με την Τεχεράνη.

Με στόχο να περιορίσουν τις πηγές εσόδων του Ιράν και να διαταράξουν τις στρατιωτικές του δυνατότητες, περισσότερες από 30 επιχειρήσεις, μεταξύ των οποίων μεσίτες, διαχειριστές δεξαμενόπλοιων και ναυτιλιακές εταιρείες στα ΗΑΕ, την Κίνα, το Χονγκ Κονγκ και την Ινδία, βρίσκονται τώρα υπό τις κυρώσεις των ΗΠΑ.

Πέρα από το πετρέλαιο, διάφορες κινεζικές εταιρείες έχουν επίσης τιμωρηθεί για την προμήθεια εξαρτημάτων για το ιρανικό πρόγραμμα μη επανδρωμένων αεροσκαφών και βαλλιστικών πυραύλων. Οποιοδήποτε χρηματοπιστωτικό ίδρυμα συναλλάσσεται μαζί τους μπορεί να κινδυνεύσει με δευτερογενείς κυρώσεις και οι εταιρείες αυτές μπορεί να αντιμετωπίσουν κατασχέσεις περιουσιακών στοιχείων, ποινές και περιορισμούς στη χορήγηση βίζας.

Με περιορισμένη πρόσβαση σε σύγχρονα αεροσκάφη, η Τεχεράνη έχει αρχίσει να εξαρτάται περισσότερο από μη επανδρωμένα αεροσκάφη και βαλλιστικούς πυραύλους για την αεροπορική της ισχύ. Ιρανικές οντότητες όπως η Pishtazan Kavosh Gostar Boshra και η θυγατρική της Narin Sepehr Mobin Isatis έχουν επισημανθεί για την απόκτηση ευαίσθητης τεχνολογίας για την υποστήριξη αυτών των προγραμμάτων.

Σε απάντηση, ο Λιου Πενγκιού, εκπρόσωπος της κινεζικής πρεσβείας στην Ουάσινγκτον, δήλωσε ότι η συνεργασία του Πεκίνου και της Τεχεράνης ήταν «λογική και νόμιμη» και ότι η Κίνα «αντιτίθεται σθεναρά» στις μονομερείς κυρώσεις και θα λάβει τα δικά της μέτρα για να διασφαλίσει τα δικαιώματα και τα συμφέροντα των επιχειρήσεων και των πολιτών της.

Ο Σκοτ Γκίμπονς, στρατηγικός σχεδιαστής και αναλυτής δεδομένων με έδρα τη Βόρεια Καρολίνα, δήλωσε στο Al-Monitor ότι η εμφάνιση της τεχνολογίας των μη επανδρωμένων αεροσκαφών και η εφαρμογή της στον πόλεμο της Ουκρανίας «ενέπλεξε απροσδόκητα το Ιράν, δίνοντας μια νέα τροπή στις στρατιωτικές συγκρούσεις και το εμπόριο, εγείροντας το ερώτημα πώς το Ιράν θα μπορούσε να γίνει σημαντικός παίκτης σε αυτό». Σημειώνοντας ότι η Κίνα είναι ο παγκόσμιος ηγέτης στη βασική τεχνολογία των μη επανδρωμένων αεροσκαφών, ο Γκίμπον πρότεινε ότι το Ιράν μπορεί να είναι μόνο ένας πληρεξούσιος στην ευρύτερη αγορά των μη επανδρωμένων αεροσκαφών.

Η σκιώδης οικονομία πετρελαίου του Ιράν

Η Ουάσινγκτον επιδιώκει εδώ και καιρό να εξαλείψει τις εξαγωγές πετρελαίου του Ιράν, αλλά σύμφωνα με έκθεση της αμερικανικής Υπηρεσίας Πληροφοριών Ενέργειας του Οκτωβρίου 2024, εκτιμάται ότι το Ιράν απέφερε έσοδα από το πετρέλαιο αξίας 253 δισεκατομμυρίων δολαρίων, τόσο κατά τη διάρκεια της προεδρίας Μπάιντεν όσο και κατά τη διάρκεια της προεδρίας Τραμπ, μεταξύ 2018 και 2024.

Σύμφωνα με τη μη κερδοσκοπική ομάδα United Against Nuclear Iran, 587 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου διακινήθηκαν από το Ιράν το 2024 και τουλάχιστον το 91% από αυτά πήγαν στην Κίνα. Σύμφωνα με στοιχεία της εταιρείας ερευνών εμπορευμάτων Kpler, η Κίνα παρέμεινε ο μεγαλύτερος αγοραστής ιρανικού πετρελαίου, αν και σταμάτησε να το αγοράζει επίσημα το 2022 για να αποφύγει τα αμερικανικά εμπάργκο, χρησιμοποίησε τις ρυθμίσεις του σκιώδους στόλουτου Ιράν.

Στα ΗΑΕ, η Petroquimico FZE έχει κατηγορηθεί ότι αγόρασε πετρελαιοειδή αξίας δεκάδων εκατομμυρίων δολαρίων από την Εθνική Ιρανική Εταιρεία Πετρελαίου.

Η Petroquimico φέρεται επίσης να χρησιμοποίησε ένα πλοίο που διαχειρίζεται η Le Monde Marine Services με έδρα τη Λιβερία, η οποία έχει επίσης προστεθεί στον κατάλογο των οντοτήτων που υπόκεινται σε κυρώσεις του Γραφείου Ελέγχου Εξωτερικών Περιουσιακών Στοιχείων. Άλλες εταιρείες στις οποίες έχουν επιβληθεί κυρώσεις και οι οποίες βρίσκονται στα ΗΑΕ περιλαμβάνουν την Alkonost Maritime DMCC και την Octane Energy Group FZCO.

Ομοίως, η εταιρεία Nycity Shipmanagement Co με έδρα την Κίνα κατηγορείται ότι διαχειριζόταν ένα πλοίο που φόρτωσε αργό πετρέλαιο μέσω μεταφοράς από πλοίο σε πλοίο από ένα πετρελαιοφόρο στο οποίο έχουν επιβληθεί κυρώσεις. Στο στόχαστρο έχουν τεθεί επίσης ορισμένες ναυτιλιακές εταιρείες με έδρα την Ινδία και το Χονγκ Κονγκ.

Είναι αποτελεσματικές οι κυρώσεις;

Δεδομένου ότι η οικονομία του Ιράν εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα έσοδα από το πετρέλαιο, η εκστρατεία «μέγιστης πίεσης» μπορεί να βοηθήσει στην επίτευξη συμφωνίας, αλλά όλα εξαρτώνται από το πόσο μεγάλος είναι ο αντίκτυπος από αυτά τα τιμωρητικά μέτρα.

Ο Ζεσχάν Σαχ, αναλυτής της FINRA στην Ουάσινγκτον, δήλωσε στο Al-Monitor ότι σε σύγκριση με το Ιράν και τα ΗΑΕ, η Κίνα θα επηρεαστεί λιγότερο, καθώς η βιομηχανική της βάση είναι τόσο μεγάλη που οι εταιρείες στις οποίες επιβάλλονται κυρώσεις αντικαθίστανται εύκολα από άλλες κινεζικές εταιρείες. Η Κίνα πληρώνει για το ιρανικό πετρέλαιο σε γουάν, γεγονός που την απομονώνει από τις κυρώσεις, και το «τείνει να αγνοεί τις αμερικανικές κυρώσεις» σε διάφορες εταιρείες της όσον αφορά την εξαγωγή στρατιωτικών εξαρτημάτων στο Ιράν ή σε οποιαδήποτε άλλη χώρα με την οποία έχει καλές σχέσεις.

Ο Σαχ δήλωσε ότι τα ΗΑΕ δεν θα αντιμετωπίσουν επίσης σημαντικές συνέπειες από τις πρόσφατες αμερικανικές κυρώσεις, καθώς στο στόχαστρο μπαίνουν οι διαμεσολαβητές πετρελαίου που εδρεύουν στα ΗΑΕ και όχι οποιεσδήποτε εταιρείες που συνδέονται με την κυβέρνηση των ΗΑΕ. Είπε ότι ο «μακροπρόθεσμος φόβος για τα ΗΑΕ, και πιο συγκεκριμένα για το Ντουμπάι, θα ήταν εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες επέβαλαν κυρώσεις στο άτυπο εμπόριο μεταξύ του Ιράν και του Ντουμπάι», καθώς εκεί ζει μια μεγάλη ιρανική κοινότητα ομογενών.

Ο Σαχ δήλωσε ότι το Ιράν θα επηρεαστεί περισσότερο από τις κυρώσεις, καθώς δεν θα μπορεί να λαμβάνει πληρωμές για το πετρέλαιο σε δολάρια και θα αναγκαστεί να προμηθεύεται εξαρτήματα που χρησιμοποιεί για τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη από τη μαύρη αγορά, μια πρακτική που είναι τόσο πιο δαπανηρή όσο και ευάλωτη στη διείσδυση από εταιρείες βιτρίνας που έχουν συσταθεί από αμερικανικές ή ισραηλινές μυστικές υπηρεσίες.

Τελικά, ο Σαχ παρατήρησε ότι η αποτελεσματικότητα αυτών των μέτρων είναι «στην καλύτερη περίπτωση αμφίβολη», καθώς το Ιράν συνέχισε το εμπόριο πετρελαίου μέσω «δεξαμενόπλοιων-φαντασμάτων», πούλησε πετρέλαιο σε νομίσματα εκτός δολαρίου και εισήγαγε εξαρτήματα από τη Δύση μέσω εταιρειών βιτρίνας. Ως εκ τούτου, ο Σαχ δήλωσε ότι «οποιεσδήποτε νέες κυρώσεις θα έκαναν απλώς το Ιράν να επεκτείνει το παράνομο δίκτυό του».

”Μπερδεμένη εικόνα’’

Ο Ζουμπάιρ Φαϊζάλ Αμπάσι, σύμβουλος αναπτυξιακής πολιτικής, δήλωσε στο Al-Monitor ότι αν και ο νέος στόχος είναι να μηδενιστούν οι εξαγωγές πετρελαίου του Ιράν, από τα στοιχεία προκύπτει μια «μικτή εικόνα». Οι εξαγωγές αργού πετρελαίου προς την Κίνα εκτιμάται ότι θα έχουν αυξηθεί από περίπου 700.000 βαρέλια σε 1.500.000 μέχρι το τέλος Ιουλίου 2024.

Ο Αμπάσι δήλωσε: «Τα στοιχεία δείχνουν ότι ενώ οι εξαγωγές προς τον υπόλοιπο κόσμο μειώθηκαν, το μερίδιο των εξαγωγών προς την Κίνα αυξήθηκε, φαίνεται ότι χωρίς σοβαρό διάλογο είναι δύσκολο να περιοριστούν οι ιρανικές συμφωνίες κάτω από το ραντάρ και η χρήση εταιρειών-βιτρίνων, τραπεζών και άλλων μέσων για την παράκαμψη των κυρώσεων».

Σύμφωνα με τον Γκίμπονς, αν και η χρήση των κυρώσεων ήταν δημοφιλής στις Ηνωμένες Πολιτείες για μεγάλο χρονικό διάστημα, υπήρξε ελάχιστη προσεκτική ανάλυση της αποτελεσματικότητάς τους. Είπε: «Ιστορικά, οι κυρώσεις είχαν μεγαλύτερο αντίκτυπο όταν εφαρμόζονταν απευθείας στο διμερές εμπόριο με περιορισμένη προσφυγή σε άλλες αγορές, αλλά με τη μαζική επέκταση της παγκόσμιας αλυσίδας εφοδιασμού, οι κυρώσεις προϊόντων έγιναν πολύ πιο δύσκολο να εφαρμοστούν λόγω των πιθανών αρνητικών επιπτώσεων σε άλλες χώρες που δεν εμπλέκονται στο επίμαχο ζήτημα».

Η Ουάσινγκτον έχει επιβάλει συχνά δευτερογενείς κυρώσεις σε τέτοιους εμπόρους, αλλά η τακτική αυτή δεν ήταν αποτελεσματική. Ενώ οι κυρώσεις παγώνουν ορισμένα κανάλια, αναδύονται εναλλακτικές διαδρομές, μέθοδοι και υλικοτεχνικές λύσεις για τη διατήρηση του εμπορίου, όπως οι νέοι κινεζικοί τερματικοί σταθμοί που αναπτύχθηκαν για τη διακίνηση του πετρελαίου που υπόκειται σε κυρώσεις.

Αντλώντας στοιχεία και αναφορές από πρόσφατες εκθέσεις, οι κυρώσεις που στοχεύουν σε άτομα και πλοία που συνδέονται με το ιρανικό εμπόριο πετρελαίου μπορούν να επιτύχουν περιορισμένα μόνο αποτελέσματα και ενδέχεται να μην οδηγήσουν τις εξαγωγές πετρελαίου της Τεχεράνης στο μηδέν. Για πιο στέρεα αποτελέσματα, μπορεί να απαιτηθούν κυρώσεις σε ιδρύματα ή τράπεζες που επεξεργάζονται τέτοιες συναλλαγές πετρελαίου, αλλά κάτι τέτοιο θα μπορούσε να κλιμακώσει τα πράγματα, ειδικά στην περίπτωση της Κίνας.

Η συμμετοχή δεξαμενόπλοιων που δεν έχουν υποστεί κυρώσεις έχει επίσης οδηγήσει σε αύξηση των ναύλων, προσελκύοντας περισσότερους παίκτες στη διαδρομή πετρελαίου Ιράν-Κίνας. Επιπλέον, έχουν αναπτυχθεί νεότεροι κινεζικοί τερματικοί σταθμοί για τη διακίνηση πετρελαίου που υπόκειται σε κυρώσεις, με αποτέλεσμα να αμβλυνθεί περαιτέρω ο αντίκτυπος των αμερικανικών μέτρων. Οι εξελίξεις αυτές αναδεικνύουν τις προκλήσεις στην επιβολή των κυρώσεων σε μια πολύπλοκη παγκόσμια αγορά πετρελαίου, όπου η ζήτηση παραμένει και υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις εφοδιαστικής.

Επιπτώσεις για την Κίνα και τα ΗΑΕ 

Σημειώνοντας ότι οι μεταφορές πετρελαίου από το Ιράν προς την Κίνα αναμένεται να αυξηθούν σε 1,74 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα τον Φεβρουάριο, το υψηλότερο επίπεδο από τον Οκτώβριο, ο Γκίμπονς δήλωσε ότι οι κυρώσεις που σχετίζονται με το πετρέλαιο αντανακλούν επίσης μια περαιτέρω κλιμάκωση της πίεσης προς την Κίνα και «μπορεί να έχουν να κάνουν τόσο με τις σχέσεις ΗΠΑ-Κίνας όσο και με τις κακές σχέσεις με το Ιράν».

Κατά τη γνώμη του Γκίμπονς, «οι κυρώσεις σε φορείς των ΗΑΕ και της Ινδίας αντικατοπτρίζουν τη νέα συναλλακτική προσέγγιση της κυβέρνησης Τραμπ απέναντι ακόμη και σε κατά τα άλλα στενά συμμαχικές χώρες. Ο ελέφαντας στο δωμάτιο για αυτές τις κυρώσεις είναι η Ινδία, η οποία προηγουμένως αγνοούνταν όσον αφορά τις κυρώσεις. Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι εμπλέκονται φυσικά πρόσωπα των ΗΑΕ».

Τέλος, ο Γκίμπονς δήλωσε ότι είναι πιθανό οι Ηνωμένες Πολιτείες να μην έχουν ακόμη δημιουργήσει μηχανισμούς για την επιβολή των κυρώσεων, αλλά «ο Ντόναλντ Τραμπ έχει σαφώς καθοδηγήσει την κυβέρνησή του να παράγει αποτελέσματα και όχι μόνο πολιτική και διακηρύξεις, οπότε είναι σχεδόν βέβαιο ότι δεν θα πρόκειται για μια συνηθισμένη επιχείρηση».

Ενώ οι κυρώσεις σε άτομα και επιχειρήσεις από το Πεκίνο και το Άμπου Ντάμπι μπορεί να μην είναι πολύ αποτελεσματικές, εξυπηρετούν τον σκοπό της προειδοποίησης των αντίστοιχων κυβερνήσεών τους να μην πλησιάσουν την Τεχεράνη. Ειδικά όσον αφορά την Κίνα, οι κυρώσεις αυτές μπορούν να χρησιμεύσουν ως προειδοποίηση χωρίς να διαταράξουν τις ευαίσθητες διαπραγματεύσεις.

Πηγή: pagenews.gr