Το σχέδιο της Αιγύπτου για τη Γάζα παρεμποδίζεται από την αραβική εμπάθεια

Η απάντηση του Καΐρου στο σχέδιο της Ριβιέρας της Γάζας του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ – το οποίο απαιτεί από την Αίγυπτο και την Ιορδανία να απορροφήσουν εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες από τη Γάζα – εκτυλίχθηκε με μια υπολογισμένη, πολυεπίπεδη προσέγγιση.

Όπως αναφέρει το the cradle, το αίτημα του Τραμπ, ωμό και αποσταθεροποιητικό, στόχευε δύο αραβικά κράτη που διατηρούν εδώ και καιρό ειρηνευτικές συμφωνίες με το ισραηλινό κράτος κατοχής. Η Ιορδανία, που αναμένεται να σηκώσει το μεγαλύτερο βάρος, στηρίχθηκε έκτοτε σε μεγάλο βαθμό στην Αίγυπτο για να απεγκλωβιστεί από το σχέδιο των ΗΠΑ, ενώ παράλληλα αναζήτησε υποστήριξη από τους μακροχρόνιους συμμάχους της στον Περσικό Κόλπο.

Προκειμένου να θάψει το σχέδιο της Ριβιέρας, το Κάιρο εργάστηκε για τη δημιουργία ενός εναλλακτικού σχεδίου – μιας σταδιακής στρατηγικής που μπορεί να κατευνάσει και να προσελκύσει τον μεγαλύτερο αριθμό ενδιαφερομένων.

Η πρώτη κίνηση έγινε με μια μίνι σύνοδο κορυφής υψηλού επιπέδου στο Ριάντ στις 21 Φεβρουαρίου, όπου ο Αιγύπτιος πρόεδρος Αμπντέλ Φατάχ ελ Σίσι συναντήθηκε με τον βασιλιά της Ιορδανίας Αμπντάλα ΙΙ, τον εμίρη του Κατάρ Ταμίμ μπιν Χαμάντ, τον πρόεδρο των ΗΑΕ Μοχάμεντ μπιν Ζαγιέντ (MbZ), τον εμίρη του Κουβέιτ Μεσάλ αλ-Αχμάντ και τον πρίγκιπα διάδοχο του Μπαχρέιν Σαλμάν μπιν Χαμάντ. Η συγκέντρωση αυτή είχε ως στόχο να συντονίσει την αντίδραση στην κρίση που προκάλεσε ο Τραμπ και να αξιολογήσει τη συλλογική προθυμία της περιοχής να αντισταθεί στις αμερικανικές πιέσεις.

Λίγες ημέρες αργότερα, στις 26 Φεβρουαρίου, η Αίγυπτος έστειλε μια ανεπίσημη αντιπροσωπεία έμπειρων παλαιότερων κρατικών ανδρών της εποχής Μουμπάρακ στην Ουάσιγκτον, όπου συνομίλησαν με νυν και πρώην αξιωματούχους των ΗΠΑ, αξιοποιώντας τη βαθιά κατανόηση της αμερικανικής πολιτικής για να διαμορφώσουν -ή τουλάχιστον να τροποποιήσουν- το όραμα της κυβέρνησης Τραμπ για τη Γάζα. Οι συναντήσεις σχεδιάστηκαν για να δοκιμάσουν τα νερά στην Ουάσινγκτον και να διερευνήσουν πιθανές προσαρμογές στη στρατηγική της ίδιας της Αιγύπτου.

Καθώς οι εντάσεις αυξάνονταν, το Κάιρο συγκάλεσε έκτακτη αραβική σύνοδο κορυφής στις 4 Μαρτίου, προσπαθώντας να συγκεντρώσει περιφερειακή υποστήριξη. Αλλά οι ρωγμές – και οι εγωισμοί – στο αραβικό στρατόπεδο ήταν εμφανείς από την αρχή. Ενώ ο εμίρης Ταμίμ του Κατάρ συμμετείχε προσωπικά, τόσο ο MbZ των ΗΑΕ όσο και ο Σαουδάραβας πρίγκιπας διάδοχος Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν (MbS) αρνήθηκαν, στέλνοντας μόνο τους υπουργούς Εξωτερικών τους.

Η απουσία τους ήταν ένα έντονο μήνυμα: δεν θα ευθυγραμμιζόταν δημοσίως με τη θέση της Αιγύπτου χωρίς σημαντικές παραχωρήσεις.

Η απουσία των MbZ και MbS από τη σύνοδο κορυφής στο Κάιρο υπογράμμισε ένα αυξανόμενο χάσμα που είχε αρχίσει κατά τη διάρκεια της προηγούμενης συνάντησης στο Ριάντ. Η συμμετοχή τους θα σηματοδοτούσε την απόλυτη υποστήριξη του χειρισμού της κρίσης από την Αίγυπτο – κάτι που κανένας από τους δύο ηγέτες δεν ήταν διατεθειμένος να παραχωρήσει άνευ όρων.

Ενημερωμένες πηγές αναφέρουν στο The Cradle ότι ο MbS παρέμεινε ανοιχτός στο να απορροφήσουν η Αίγυπτος και η Ιορδανία κάποιους πρόσφυγες από τη Γάζα, αλλά μόνο σε αναλογία με τους αντίστοιχους πληθυσμούς και οικονομίες τους. Το κύριο σημείο διαφωνίας, ωστόσο, ήταν το πολιτικό μέλλον της Γάζας. Οι δύο ηγέτες επέμειναν στην πλήρη εξάλειψη της επιρροής της Χαμάς, ενώ η Αίγυπτος παραμένει προσηλωμένη στη διατήρηση της παρουσίας του κινήματος – αν και με μειωμένη, μη πολιτική ιδιότητα.

Τα ίδια τα ΗΑΕ κατέθεσαν μια πρόταση για διεθνή εποπτεία της Γάζας, σε συνδυασμό με μια κυβέρνηση υπό αραβική διοίκηση, η οποία θα υποστηρίζεται από οικονομική βοήθεια ύψους 15 δισεκατομμυρίων δολαρίων για τρία χρόνια. Η Αίγυπτος απέρριψε γρήγορα την ιδέα αυτή, φοβούμενη ότι θα άνοιγε το δρόμο για τη μόνιμη εκτόπιση των Παλαιστινίων. Η Ιορδανία αντιστέκεται εξίσου, μη θέλοντας να απορροφήσει 300.000 επιπλέον πρόσφυγες μέχρι το 2026. Όπως εξηγεί αιγυπτιακή πηγή στο The Cradle: “Επειδή το Κάιρο ποντάρει στη χρηματοδότηση του σχεδίου του από τη Σαουδική Αραβία και τα Εμιράτα, το Ριάντ και το Άμπου Ντάμπι ζήτησαν έναν πιο ορατό ρόλο στη Γάζα, που θα ξεπερνούσε την επιρροή του Κατάρ.

Θέλουν επίσης αυτή η παρουσία να αντανακλά την περιφερειακή τους δύναμη, να διασφαλίσει ότι ο φάκελος της Γάζας δεν θα χειρίζεται αποκλειστικά από την Αίγυπτο σε αραβικό επίπεδο και να εγγυηθεί ότι οι οικονομικές τους συνεισφορές δεν θα καταλήξουν να βοηθήσουν τη Χαμάς».

Στο παρασκήνιο, αξιωματούχοι των ΗΠΑ εργάζονται επίσης για τη διαμόρφωση των γεγονότων. Μεταξύ της 23ης και της 25ης Φεβρουαρίου, υπήρξαν αναφορές ότι Αμερικανοί απεσταλμένοι πραγματοποίησαν επισκέψεις στην περιοχή πριν από τη Σύνοδο Κορυφής, προσφέροντας στη Σαουδική Αραβία επενδυτικά κίνητρα – ιδίως στο σχέδιο μεγαλούπολης NEOM – με αντάλλαγμα την άσκηση πίεσης στο Κάιρο και το Αμμάν να αποδεχθούν το σχέδιο του Τραμπ. Η Ουάσινγκτον μετέφερε μάλιστα τα αποτελέσματα της συνάντησης στο Ριάντ απευθείας στον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου, ο οποίος παραμένει αισιόδοξος για εξομάλυνση των σχέσεων με το βασίλειο.

Η Παλαιστινιακή Αρχή (ΠΑ) με έδρα τη Δυτική Όχθη απουσίαζε εντελώς από τη σύνοδο κορυφής στο Ριάντ και δεν εκδόθηκε κανένα τελικό ανακοινωθέν. Το Κατάρ προσπάθησε να υποστηρίξει τη συμπερίληψη της Χαμάς σε οποιοδήποτε μελλοντικό πολιτικό πλαίσιο, αλλά οι προσπάθειές του εμποδίστηκαν γρήγορα από τη Σαουδική Αραβία, τα ΗΑΕ και την Ιορδανία. Εν τω μεταξύ, το Ομάν αρνήθηκε να συμμετάσχει συνολικά, παραμένοντας πιστό στην παραδοσιακή του στάση ουδετερότητας.

Σύνοδος Κορυφής στο Κάιρο: Μια απρόθυμη συνάντηση 

Οι αραβικές σύνοδοι κορυφής σπάνια περνούν χωρίς “δράμα”, αλλά η συγκεκριμένη πήρε μια ιδιαίτερα φορτισμένη ατμόσφαιρα. Παρόλο που οι συμμετέχοντες συγκεντρώθηκαν για να αντιμετωπίσουν μια κρίση με διαστάσεις της Νάκμπα του 1948, δεν υπήρχαν σαφείς λύσεις στον ορίζοντα. Οι συζητήσεις περιτριγύριζαν τη διαφαινόμενη απειλή της αναγκαστικής, μαζικής εκτόπισης του πληθυσμού από τη Γάζα, η οποία εκτυλίσσεται με φόντο μια αμερικανική κυβέρνηση που προωθεί μια επιθετική περιφερειακή ατζέντα.

Η απουσία των MbZ και MbS δεν ήταν η μόνη αξιοσημείωτη. Η απόφαση του Αλγερινού προέδρου Αμπντελματζίντ Τεμπούν να στείλει τον υπουργό Εξωτερικών του αντί να παρευρεθεί προσωπικά αντανακλά την απογοήτευση της Αλγερίας για τον αποκλεισμό της από τις προπαρασκευαστικές συνομιλίες. 

Αιγυπτιακές πηγές αναφέρουν στο The Cradle ότι «ο Τεμπούν είναι αναστατωμένος από την παράλειψη της Αλγερίας από τις προπαρασκευαστικές συναντήσεις και τη μη αποστολή πρόσκλησης για να παραστεί στη συμβουλευτική συνάντηση στο Ριάντ, εκτός του ότι δεν έστειλε το Κάιρο έναν υψηλόβαθμο αξιωματούχο στην Αλγερία για να τον προσκαλέσει όπως άλλες χώρες» – με τον Αλγερινό να υπαινίσσεται όχι και τόσο διακριτικά «το μονοπώλιο ορισμένων χωρών στην αραβική απόφαση».

Πίσω από αυτές τις διπλωματικές εντάσεις κρύβεται μια βαθύτερη ιστορία τριβών μεταξύ Καΐρου και Αλγερίου για τις παλαιστινιακές υποθέσεις. Η Αλγερία τοποθετείται όλο και περισσότερο ως μεσολαβητής μεταξύ της Φατάχ και της Χαμάς, φιλοξενώντας συνομιλίες συμφιλίωσης που παραδοσιακά υπάγονταν στην αρμοδιότητα της Αιγύπτου. 

Ενώ η σχέση παρέμενε τεταμένη, υπήρχαν συνεχείς προσπάθειες να κανονιστεί μια συνάντηση μεταξύ του Σίσι και του Τεμπούν σε μια επερχόμενη διεθνή εκδήλωση για να εξομαλυνθούν οι εντάσεις, ιδίως δεδομένης της ανάγκης της Αιγύπτου για υποστήριξη από την Αλγερία σε διάφορα περιφερειακά και αφρικανικά ζητήματα.

Η παράλληλη ατζέντα της ΠΑ

Ενώ η Αίγυπτος υποστήριζε έντονα το δικό της όραμα για το μέλλον της Γάζας, ο πρόεδρος της ΠΑ Μαχμούντ Αμπάς προωθούσε αθόρυβα στο Κάιρο μια αντίπαλη πρόταση, η οποία επικεντρωνόταν στην αποκατάσταση του πλήρους ελέγχου της ΠΑ στη Λωρίδα της Γάζας. Το σχέδιό του περιλαμβάνει τη διοίκηση της ΠΑ στα συνοριακά περάσματα της Γάζας – συμπεριλαμβανομένων της Ράφα και του Κερέμ Σαλόμ – υπό ένα πλαίσιο που μοιάζει με την τρέχουσα «εξουσία» της στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη.

Ο Αμπάς ζήτησε την υποστήριξη της Σαουδικής Αραβίας στη σύνοδο κορυφής του Καΐρου, αλλά η Αίγυπτος και τα ΗΑΕ απέρριψαν το όραμά του ως ξεπερασμένο και ανεφάρμοστο. Το Άμπου Ντάμπι ήταν ιδιαίτερα επιφυλακτικό, φοβούμενο ότι η εξαιρετικά αντιδημοφιλής ΠΑ θα διαχειριστεί κακώς τα κονδύλια της ανοικοδόμησης και δεν έχει την ικανότητα να κυβερνήσει τη Γάζα μετά από 17 χρόνια απουσίας.

Ωστόσο, ο Αμπάς εξέπληξε πολλούς ανακοινώνοντας μια μαζική απονομή χάριτος σε πρώην μέλη της Φατάχ, μια κίνηση που ερμηνεύτηκε ευρέως ως προσπάθεια να ανοίξει ο δρόμος για την πολιτική επιστροφή του Μοχάμεντ Νταχλάν. Δεδομένων των στενών δεσμών του Νταχλάν με τα ΗΑΕ, ορισμένοι το είδαν αυτό ως ένα άνοιγμα προς το Αμπού Ντάμπι – αλλά ο σκεπτικισμός παρέμεινε μεγάλος.

Παρά την έγκριση της πρότασης ανασυγκρότησης της Αιγύπτου στο τελικό ανακοινωθέν – η οποία διαμορφώθηκε με τη συμβολή της κατεχόμενης Παγκόσμιας Τράπεζας και του Αναπτυξιακού Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών (UNDP) – το σχέδιο αντιμετωπίζει σημαντικά εμπόδια. Τόσο η Ουάσιγκτον όσο και το Τελ Αβίβ απέρριψαν κάθε πλαίσιο που αφορούσε τη Χαμάς ή την Υπηρεσία Αρωγής και Έργων του ΟΗΕ για τους Παλαιστινίους Πρόσφυγες στην Εγγύς Ανατολή (UNRWA).

«Η τρέχουσα πρόταση δεν αντιμετωπίζει την πραγματικότητα ότι η Γάζα είναι σήμερα ακατοίκητη και οι κάτοικοι δεν μπορούν να ζήσουν ανθρώπινα σε μια περιοχή καλυμμένη με συντρίμμια και μη εκραγμένα πυρομαχικά», ανέφερε σε δήλωσή του ο εκπρόσωπος του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ Μπράιαν Χιουζ. «Ο πρόεδρος Τραμπ εμμένει στο όραμά του για την ανοικοδόμηση της Γάζας χωρίς τη Χαμάς. Προσβλέπουμε σε περαιτέρω συνομιλίες για να φέρουμε ειρήνη και ευημερία στην περιοχή».

Εν τω μεταξύ, η εξασφάλιση οικονομικής στήριξης παραμένει πρόκληση, καθώς το Ριάντ και το Άμπου Ντάμπι είναι ακόμη διστακτικά να δεσμευτούν.

Επίσκεψη στην Ουάσινγκτον 

Για να βγει από το αδιέξοδο, η Αίγυπτος τα έδωσε όλα, στέλνοντας την αντιπροσωπεία της από πολιτικά βαρίδια της εποχής του πρώην προέδρου Χόσνι Μουμπάρακ στην Ουάσιγκτον στα τέλη Φεβρουαρίου. Η ομάδα, η οποία περιελάμβανε τον πρώην υπουργό Εξωτερικών Αμρ Μούσα και βετεράνους πολιτικούς παράγοντες όπως ο Μουνίρ Φαχρί Αμπντέλ Νουρ, o Μοχάμεντ Καμάλ και ο Χοσάμ Μπαντράουι, συνομίλησε με πρόσωπα-κλειδιά της διοίκησης Τραμπ, του Κογκρέσου και σημαντικών αμερικανικών δεξαμενών σκέψης. 

Οι συναντήσεις με τον Τζάρεντ Κούσνερ, τον Μάικ Πομπέο και τον γερουσιαστή Λίντσεϊ Γκράχαμ υπογράμμισαν τον βαθμό στον οποίο η Αίγυπτος άσκησε πιέσεις για αμερικανική υποστήριξη. Ενώ ορισμένοι αξιωματούχοι εξέφρασαν ενδιαφέρον για το σχέδιο, δεν υπήρξαν σαφείς δεσμεύσεις. Οι ανησυχίες των ΗΠΑ επικεντρώθηκαν στη Χαμάς, την οικονομική εποπτεία και την εξασφάλιση της συμμετοχής της Σαουδικής Αραβίας και του Ισραήλ. Πηγές λένε στο The Cradle: «Η απόκλιση μεταξύ των αιγυπτιακών και αμερικανικών θέσεων φέρνει το Κάιρο σε δύσκολη θέση, καθώς το τελευταίο συνήθιζε να ποντάρει στην υποστήριξη της Ουάσιγκτον ή τουλάχιστον στην εξασφάλιση διεθνούς κάλυψης που επιτρέπει την κινητοποίηση χρηματοδότησης από άλλες πηγές, αλλά τώρα αναγκάζεται να αναζητήσει εναλλακτικές λύσεις που περιλαμβάνουν τη συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Κίνας».

Διατηρώντας ζωντανό το σχέδιο ανασυγκρότησης

Μια εναλλακτική επιλογή είναι να παρουσιαστούν προτάσεις που είναι εν μέρει συμβατές με το αμερικανικό όραμα χωρίς να διακυβεύεται ο αιγυπτιακός ρόλος στον παλαιστινιακό φάκελο και να ζήσουν τα υπόλοιπα χρόνια της προεδρικής θητείας του Τραμπ, εξασφαλίζοντας την ελάχιστη δυνατή ζημιά στη Γάζα. 

Για να καθησυχάσει τη Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ, η Αίγυπτος πρότεινε η Παγκόσμια Τράπεζα να εποπτεύει το ταμείο ανοικοδόμησης για να εγγυηθεί τη διαφάνεια της χρηματοδότησης και να προσελκύσει διεθνείς συνεισφορές, παρά την πεποίθηση της Αιγύπτου ότι η ανοικοδόμηση του τομέα σε τρία χρόνια δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς μια γενναιόδωρη δωρεά από τη Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ εκτός από το Κατάρ.

Αλλά ακόμη και καθώς το Κάιρο αγωνιζόταν να διαμορφώσει μια περιφερειακή συναίνεση, η Ουάσινγκτον είχε ήδη στραφεί αλλού. Σε μια κίνηση που αιφνιδίασε το Ισραήλ, η ομάδα του Τραμπ πραγματοποίησε απευθείας συναντήσεις με τη Χαμάς στη Ντόχα. Οι συζητήσεις εκτείνονταν από την ανταλλαγή κρατουμένων έως τις ρυθμίσεις εκεχειρίας και ακόμη και ευρύτερα πολιτικά πλαίσια – μια εξαιρετική εξέλιξη που υπογράμμισε τη ρευστότητα της δυναμικής ισχύος στην περιοχή.

Η Αίγυπτος παραμένει προσηλωμένη στο σχέδιό της, αλλά τα εμπόδια παραμένουν τρομερά. Η απόρριψη των ΗΠΑ, η αραβική απροθυμία και η ισραηλινή αντίθεση αφήνουν αβέβαιη την πορεία προς τα εμπρός. 

Καθώς συνεχίζεται η δεύτερη θητεία του Τραμπ, το Κάιρο ίσως χρειαστεί να κοιτάξει πέρα από τους παραδοσιακούς συμμάχους, αναζητώντας οικονομική στήριξη από την Ευρώπη και την Κίνα, ενώ παράλληλα θα πρέπει να διαχειριστεί με λεπτότητα τις περιφερειακές εντάσεις. Η διάσκεψη για την ανοικοδόμηση παραμένει μια πιθανή σανίδα σωτηρίας, αλλά το αν θα καταφέρει να κινητοποιήσει τη διεθνή υποστήριξη παραμένει ένα ανοιχτό ερώτημα. 

Πηγή: Pagenews.gr