Η στροφή του Πακιστάν προς τη Μόσχα

Η Ρωσία και το Πακιστάν κατέληξαν σε συμφωνία για τη δημιουργία ενός νέου εμπορικού διαδρόμου που θα συνδέει τη Νότια Ασία, τη Δυτική Ασία και την Ευρασία μέσω εμπορευματικών σιδηροδρόμων. Ο διάδρομος αυτός θα διασχίζει τρεις βασικούς προορισμούς: Ιράν, Τουρκμενιστάν και Καζακστάν, πριν καταλήξει στη Ρωσία.

Η νέα διαδρομή, η οποία θα συμβάλει στην υλοποίηση της συνεχιζόμενης φιλοδοξίας της Ρωσίας να φτάσει σε θερμά ύδατα, θεωρείται σημαντικό γεγονός για την ανάπτυξη της Δυτικής Ασίας και μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία ενός νέου γεωπολιτικού μπλοκ ισχύος στην περιοχή. Η πρωτοβουλία, πιστεύουν οι αναλυτές, θα εξισορροπήσει την επιρροή των ΗΠΑ και του Ισραήλ, οι οποίες έχουν αναπτύξει έκτοτε ισχυρούς στρατιωτικούς και οικονομικούς δεσμούς με την Ινδία, έναν βασικό παίκτη της Νότιας Ασίας που παραδοσιακά διατηρεί στενές σχέσεις με τη Μόσχα.

Η τελευταία πρωτοβουλία είναι η πιο πρόσφατη σε μια σειρά εξελίξεων που υποδηλώνουν ότι τόσο η Ρωσία όσο και η Κίνα ενισχύουν τους δεσμούς τους με το Πακιστάν υπό το πρίσμα της εξελισσόμενης γεωπολιτικής δυναμικής στη Νότια Ασία. Μετά την αποχώρηση των δυνάμεων των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ από το Αφγανιστάν το 2021, μετά τη συμφωνία της Ντόχα με τους Ταλιμπάν το 2020, το Πακιστάν έχει αναδειχθεί σε σημαντικό πυρήνα ενδιαφέροντος τόσο για το Πεκίνο όσο και για τη Μόσχα.

Το Ισλαμαμπάντ υπέδειξε την αναπτυσσόμενη δυναμική των σχέσεων Πακιστάν-Ρωσίας όταν ο Ρώσος πρωθυπουργός Μιχαήλ Μισούστιν και ο αναπληρωτής πρωθυπουργός Αλεξέι Όβερτσουκ επισκέφθηκαν το Ισλαμαμπάντ. Ενώ το ταξίδι αυτό πέρασε σε μεγάλο βαθμό απαρατήρητο, η παγκόσμια προσοχή αυξήθηκε απότομα μετά το ταξίδι του πρώην πρωθυπουργού Ιμράν Χαν στη Μόσχα λίγο πριν από την επέμβαση της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022.

Σύμφωνα με τον Δρ Αμπντούλ Ραούφ Ικμπάλ, επιστημονικό συνεργάτη στο Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών, Έρευνας και Ανάλυσης (ISSRA) του Πανεπιστημίου Εθνικής Άμυνας (NDU) του Ισλαμαμπάντ, η Ρωσία θέλει να αυξήσει την οικονομική και πολιτική της ισχύ με την οικοδόμηση στρατηγικής συνδεσιμότητας που συνδέει τη Νότια Ασία, τη Δυτική Ασία και την Ευρασία: “Αυτός ο διάδρομος θα μπορούσε να εκπληρώσει το μακρόχρονο όνειρο της Ρωσίας με την παροχή αξιόπιστης πρόσβασης στον Ινδικό Ωκεανό μέσω των λιμανιών Τσαμπαχάρ του Ιράν και Γκουαντάρ του Πακιστάν, παρακάμπτοντας τις παγωμένες βόρειες διαδρομές και μειώνοντας την εξάρτηση από τους διαδρόμους διέλευσης που κυριαρχούνται από το ΝΑΤΟ. Αυτό θα ενισχύσει την αποτελεσματικότητα του εμπορίου και την ευελιξία του ναυτικού, εκτός από την εξισορρόπηση της κυριαρχίας των ΗΠΑ με την ενσωμάτωση περιοχών όπως η Κεντρική Ασία, το Ιράν και το Πακιστάν”. 

Είναι η στροφή της δυτικής πολιτικής της Ινδίας προάγγελος αλλαγής;

Τι ωθεί την αυξανόμενη σχέση της Ρωσίας με το Πακιστάν, μια χώρα που αγωνίστηκε να διατηρήσει μια ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική και στηρίχθηκε σε χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που κυριαρχούνται από τις ΗΠΑ και τη Δύση, όπως η Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ, για την οικονομική της επιβίωση λόγω των επίμονων οικονομικών προκλήσεων; 

Η Ναργκίζα Ουμάροβα, ανώτερη ερευνήτρια με έδρα την Τασκένδη στο Πανεπιστήμιο Παγκόσμιας Οικονομίας και Διπλωματίας (UWED), λέει στο The Cradle ότι οι εκτεταμένες δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας έχουν περιορίσει την πρόσβασή της στην ευρωπαϊκή αγορά, και στη συνέχεια αναγκάστηκε να εξερευνήσει νέες αγορές στη Νότια Ασία για τις κρίσιμες πρώτες ύλες της, συμπεριλαμβανομένων των πόρων υδρογονανθράκων. Αυτός είναι ο λόγος, υποστηρίζει, για τον οποίο η Μόσχα επιδιώκει έναν νέο διάδρομο μεταφορών με τη συμμετοχή του Πακιστάν για την πρόσβαση στον Ινδικό Ωκεανό.

“Πιστεύω ότι η Ρωσία ενδιαφέρεται για το Πακιστάν από δύο απόψεις: ως αγορά και ως χώρα διαμετακομιστικού κόμβου με πρόσβαση στον ανοικτό ωκεανό. Το Πακιστάν έχει μεγάλη ζήτηση για ενεργειακούς πόρους, την οποία η Ρωσία θα μπορούσε ενδεχομένως να καλύψει με το φυσικό αέριο της. Τα θαλάσσια λιμάνια του Πακιστάν μπορούν να εξάγουν ρωσικό φυσικό αέριο και άλλα αγαθά στις παγκόσμιες αγορές, συμπεριλαμβανομένων των χωρών του Κόλπου, της Αφρικής και της Ευρώπης”. 

Η εμπορική προοπτική θα μπορούσε να αποτελέσει κίνητρο για τη Ρωσία να ενισχύσει τους δεσμούς της με το Πακιστάν. Ωστόσο, πρόσθετοι στρατηγικοί και γεωπολιτικοί παράγοντες επηρεάζουν σημαντικές αλλαγές στη ρωσική πολιτική. Οι αλλαγές επηρεάζουν σημαντικά την επανατοποθέτηση της ρωσικής στάσης στην πολιτική του μακροχρόνιου συμμάχου της, της Ινδίας. 

Σύμφωνα με τον Δρ Ικμπάλ: “Η προσέγγιση Πακιστάν-Ρωσίας σηματοδοτεί μια στροφή προς την πολυπολικότητα, με τη Ρωσία να αξιοποιεί την οικονομική συνδεσιμότητα και τις στρατηγικές συνεργασίες για να αντισταθμίσει τη δυτική πίεση στο Πακιστάν. Η τάση της Ινδίας προς τα δυτικά και η οικονομική αστάθεια του Πακιστάν αποτελούν καταλύτες, ενώ η κυριαρχία των ΗΠΑ στα πλαίσια του εμπορίου και της ασφάλειας στον Ινδο-Ειρηνικό επιταχύνει αυτές τις ανακατατάξεις”. 

Πιστεύει ότι η εμπλοκή της Ρωσίας με το Πακιστάν αντανακλά ένα μείγμα αμοιβαίων συμφερόντων και στρατηγικής αντιστάθμισης. Το Πακιστάν αντιμετωπίζει οικονομικές κρίσεις και η εξάρτηση από τα δάνεια του ΔΝΤ/της Παγκόσμιας Τράπεζας δημιουργεί ανοίγματα για ρωσικές επενδύσεις ή ενεργειακές συνεργασίες σε αγωγούς φυσικού αερίου. Η επιθυμία του Πακιστάν για στρατηγική αυτονομία ευθυγραμμίζεται με την προσφορά της Ρωσίας στρατιωτικού υλικού, συμπεριλαμβανομένων ελικοπτέρων και συστημάτων αεράμυνας, ως εναλλακτικές λύσεις έναντι των δυτικών προμηθευτών. 

Η κλίση της Ρωσίας προς το Πακιστάν έχει κάποια σχέση με τη στροφή της Ινδίας προς την Ευρώπη, το Ισραήλ και τις ΗΠΑ για αμυντική διαφοροποίηση; Τα γεγονότα αυτά έχουν αναμφίβολα αλλάξει την πολιτική κοσμοθεωρία της Ρωσίας, με τη Μόσχα να κυνηγά νέους φίλους για να διατηρήσει το αποτύπωμά της στη Νότια Ασία. Σύμφωνα με τον Δρ Ικμπάλ:  «Η κλίση της Ινδίας προς τις ΗΠΑ, όπως αποδεικνύεται από την επιθυμία της να αποκτήσει αεροσκάφη F-35 από τις ΗΠΑ και την προσχώρησή της στη συμμαχία Quad, αναγκάζει τη Ρωσία να εξισορροπήσει τις σχέσεις της με τη Νότια Ασία καλλιεργώντας θετικούς δεσμούς με το Πακιστάν». 

Η συναναστροφή της Ινδίας με τις ΗΠΑ και το Ισραήλ και οι ισχυρές στρατιωτικές και οικονομικές σχέσεις της μαζί τους έχουν επιφέρει μια αισθητή προσαρμογή στον γεωπολιτικό ορίζοντα της Νότιας Ασίας. Όπως λέει στο The Cradle ο Ματζίντ Αζίζ, πρώην πρόεδρος του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου του Καράτσι (KCCI) και της Ομοσπονδίας Εργοδοτών του Πακιστάν (EFP) : “Τα έθνη συνήθως προσαρμόζουν τις πολιτικές τους ως απάντηση στο μεταβαλλόμενο περιφερειακό τοπίο. Το ισραηλινό εγχειρίδιο έχει ανοίξει το δρόμο για τις ΗΠΑ να οικοδομήσουν μια στρατηγική συμμαχία με την Ινδία στη Νότια Ασία”. 

Αυτό, υποστηρίζει ο Αζίζ, ώθησε τη Ρωσία να επανεξετάσει τους οικονομικούς και αμυντικούς δεσμούς της με το Νέο Δελχί και να ξεκινήσει μια νέα αρχή με το Ισλαμαμπάντ.

Το σχεδιαζόμενο εμπορευματικό τρένο Ρωσίας-Πακιστάν θα ταξιδεύει στο ανατολικό τμήμα του Διεθνούς Διαδρόμου Μεταφορών Βορρά-Νότου (INSTC), ένα σιδηροδρομικό, οδικό και θαλάσσιο δίκτυο μήκους 7.200 χιλιομέτρων που προορίζεται για περιφερειακές εμπορικές δραστηριότητες διαμετακόμισης.

«Ο INSTC πρόκειται να χτυπήσει το έδαφος για το Πακιστάν και τη Ρωσία, με το πρώτο τρένο που θα αναχωρήσει από το Καράτσι να λειτουργεί ως οδοδείκτης για μια μνημειώδη συμμαχία, εάν οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και οι πολιτικοί του Πακιστάν αποφύγουν να παίξουν τα συνήθη παιχνίδια τους με τον νέο διάδρομο, όπως έκαναν με τον CPEC».

Επειδή ο πόλεμος στην Ουκρανία εμπόδισε την αναμενόμενη δυναμική μιας ισχυρής εμπορικής και επενδυτικής σχέσης μεταξύ των περιφερειακών παικτών, παρατηρεί ο Αζίζ: “Ο Πούτιν εφαρμόζει μια αλλαγή παραδείγματος, δημιουργώντας μια αμοιβαία επωφελή ευκαιρία για τα έθνη της Νότιας, Δυτικής και Κεντρικής Ασίας να ενισχύσουν τους δεσμούς τους με την Κίνα και άλλα έθνη. Το Πακιστάν έχει παίξει όλες τις πλευρές στο παρελθόν, αλλά ποτέ δεν εκμεταλλεύτηκε αυτή την ανεξάρτητη στάση προωθώντας την οικονομική διπλωματία».

Περιφερειακή συνδεσιμότητα χωρίς το Αφγανιστάν

Η εμπορευματική αμαξοστοιχία, η οποία μπορεί να μεταφέρει εμπορικά φορτία 22 έως 44 τόνων, πραγματοποίησε το εναρκτήριο ταξίδι της στις 15 Μαρτίου από τον διεθνή τερματικό σταθμό εμπορευματοκιβωτίων Λιμάνι Κασίμ του Πακιστάν στο Καράτσι, παρακάμπτοντας το Αφγανιστάν, το οποίο εδώ και καιρό αποτελεί ουσιαστική σύνδεση με τις ευρασιατικές αγορές.

Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για τους οποίους επέλεξαν τη δυτική διαδρομή του INSTC για το εμπορευματικό τρένο αντί της ανατολικής.

Η Ουμάροβα υποστηρίζει ότι η Ρωσία πιστεύει στις δυνατότητες διαμετακόμισης του Ιράν και ήθελε η Τεχεράνη να διαδραματίσει ρόλο στο εμβληματικό της έργο, το INSTC. Αναφέρεται στις πρωτοβουλίες που ανέλαβαν το Ουζμπεκιστάν και το Τουρκμενιστάν για την επέκταση της σιδηροδρομικής τους διαδρομής μέσω του Αφγανιστάν, αποκαλύπτοντας ότι η Ρωσία εξέταζε δύο πιθανές διαδρομές μεταφοράς, δηλαδή τη δια-αφγανική και τη δια-ιρανική, για να συνδέσει το Πακιστάν.

«Το Πακιστάν πρότεινε την τελευταία διαδρομή και στη συνέχεια προγραμμάτισε ένα εναρκτήριο ταξίδι στις 15 Μαρτίου», εξηγεί η Ουμάροβα. Η δια-ιρανική διαδρομή, η οποία θα διέρχεται από το Καζακστάν, το Τουρκμενιστάν και το Ιράν, θα χρησιμεύσει για την ελαχιστοποίηση των κινδύνων ασφαλείας και την αντικατάσταση της κακής υποδομής μεταφορών στο Αφγανιστάν με ένα αξιόπιστο σύστημα.

Το Ιράν διαθέτει μια διαπεριφερειακή σιδηροδρομική υποδομή, η οποία είναι αξιόπιστη και ικανή να μεταφέρει αποτελεσματικά χύδην εμπορεύματα. Η αμαξοστοιχία φορτίου αναμένεται να βελτιώσει την αποτελεσματικότητα και την προβλεψιμότητα των εμπορικών πράξεων στην περιοχή και να μειώσει τη διάρκεια και το κόστος της διαμετακόμισης. Έλαβε την αρχική του έγκριση τον Ιούνιο του 2024 στο 27ο Διεθνές Οικονομικό Φόρουμ της Αγίας Πετρούπολης.

Η διαιρανική διαδρομή δημιουργεί μια χερσαία σύνδεση μεταξύ του Πακιστάν και της Ρωσίας και παρέχει πρόσβαση στις αγορές του Ιράν, του Τουρκμενιστάν, του Καζακστάν και, τελικά, της Ρωσίας. Το Ιράν λειτουργεί ως κρίσιμο διαμετακομιστικό κέντρο, παρέχοντας σύνδεση μεταξύ του Πακιστάν και του εκτεταμένου σιδηροδρομικού δικτύου της Κεντρικής Ασίας και της Ρωσίας μέσω του πλαισίου INSTC. Το Πακιστάν μπορεί να εξάγει αγαθά όπως κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα, τρόφιμα και γεωργικά προϊόντα στη Ρωσία μέσω αυτής της διαδρομής, ενώ ταυτόχρονα εισάγει ρωσικά αγαθά όπως πετρέλαιο, φυσικό αέριο και χάλυβα. Παρόλο που άλλες διαδρομές μπορεί να είναι γεωγραφικά μικρότερες, η διαιρανική διαδρομή είναι μια πιο αξιόπιστη επιλογή για το εμπόριο λόγω της αστάθειας στις γειτονικές περιοχές, όπως το Αφγανιστάν.

Πηγή: pagenews.gr