Νερό & Διατροφή: Ποιο είναι το υδατικό αποτύπωμα των γευμάτων μας

Πώς μπορούμε να μειώσουμε τη σπατάλη νερού μέσω των διατροφικών μας επιλογών;

Το νερό είναι ένα από τα πιο πολύτιμα αγαθά που μας προσφέρει η φύση και παρότι καλύπτει περίπου το 70% του πλανήτη, η σωστή διαχείρισή του παραμένει μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις του σύγχρονου κόσμου. Η αλόγιστη κατανάλωση, η μόλυνση των παγκόσμιων υδάτων αλλά και η υπερκατανάλωση, κυρίως μέσω των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων, οδηγούν σταδιακά σε σοβαρές απώλειες, στην «αόρατη» απειλή της λειψυδρίας.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ένας από τους βασικούς παράγοντες που επιβαρύνουν τη διαθεσιμότητα του νερού είναι η παραγωγή τροφίμων. Η γεωργία, η κτηνοτροφία και οι βιομηχανικές διαδικασίες που συνδέονται με τη διατροφική αλυσίδα καταναλώνουν τεράστιες ποσότητες νερού, αυξάνοντας σημαντικά το υδατικό αποτύπωμα των καθημερινών μας γευμάτων. Από την καλλιέργεια σιτηρών και λαχανικών μέχρι τη ζωική παραγωγή και την επεξεργασία τροφίμων, κάθε στάδιο της παραγωγής απαιτεί μεγάλες ποσότητες νερού, ποσότητες που δυσκολευόμαστε να προσεγγίσουμε, αν δεν γνωρίζουμε τα δεδομένα πίσω από κάθε… πιάτο.

Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Νερού, κάθε χρόνο καταναλώνονται περίπου 2,7 τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού παγκοσμίως, μόνο για την παραγωγή τροφίμων, προκαλώντας έντονη πίεση στη διαφύλαξη των υδάτινων πόρων. Το ερώτημα που τίθεται είναι, λοιπόν: Πόσο νερό καταναλώνουμε πραγματικά για να απολαύσουμε τα γεύματά μας και ποιοι παράγοντες καθορίζουν τελικά αυτή την ποσότητα;

Κάποια συγκεκριμένα τρόφιμα, όπως το βοδινό κρέας, τα γαλακτοκομικά και η σοκολάτα, απαιτούν τεράστιες ποσότητες νερού για την παραγωγή τους, ενώ άλλα, όπως τα φρούτα, τα δημητριακά και τα λαχανικά, χρειάζονται σαφώς λιγότερες. Προφανώς, οι διαφορές αυτές οφείλονται κυρίως στις φυσικές διαδικασίες που εμπλέκονται στην παραγωγή τους, όπως η υδατική ανάγκη των φυτών ή αντίστοιχα, η μεγάλη ποσότητα ζωοτροφής που πρέπει να παράγεται για την εκτροφή των ζώων.

Για να μπορέσουμε να προσεγγίσουμε λίγο τα μεγέθη, όπως αναφέρουν μελέτες του οργανισμού Water Footprint Network, η παραγωγή 200 κιλών βοδινού κρέατος απαιτεί περίπου 15.500 κιλά ζωοτροφής (σιτάρι, βρώμη, σόγια κλπ.), 7.200 κιλά σανό και πρασινάδα για τα βοσκοτόπια, 24.000 λίτρα νερού που καταναλώνει το ζώο, ενώ επιπλέον απαιτούνται 7.000 λίτρα για άλλες ανάγκες, όπως η καθαριότητα και η επεξεργασία του κρέατος. Έτσι, το υδατικό αποτύπωμα ενός κιλού βοδινού κρέατος καταλήγει να είναι εξαιρετικά υψηλό.

Από την άλλη πλευρά, τα φρούτα και τα λαχανικά απαιτούν πολύ μικρότερες ποσότητες, όμως όχι αμελητέες. Για παράδειγμα, η παραγωγή ενός κιλού σιταριού απαιτεί περίπου 1.600 λίτρα νερού, ενώ το υδατικό αποτύπωμα ενός κιλού λαχανικών μπορεί να κυμαίνεται από 300 έως 400 λίτρα. Φυσικά, αυτή η διαφορά οφείλεται στις λιγότερο απαιτητικές διαδικασίες καλλιέργειας και στη μεγαλύτερη απόδοση των φυτών σε σχέση με τα ζώα.

Η Ελλάδα, όπως και πολλές άλλες χώρες με έντονη κτηνοτροφική παράδοση, παρουσιάζει υψηλό υδατικό αποτύπωμα, κυρίως λόγω της μεγάλης κατανάλωσης γαλακτοκομικών προϊόντων και κρέατος. Ενδεικτικά, η μέση κατανάλωση νερού στην Ελλάδα φτάνει τα 2.338 κυβικά μέτρα ετησίως ανά κάτοικο, ενώ ο παγκόσμιος μέσος όρος ανέρχεται στα 1.385 κυβικά μέτρα ετησίως.

Την ίδια στιγμή, η κλιματική αλλαγή επιδεινώνει περαιτέρω το πρόβλημα, καθώς οι αυξημένες θερμοκρασίες, οι παρατεταμένες ξηρασίες και η αλλαγή των βροχοπτώσεων επηρεάζουν τη διαθεσιμότητα του νερού. Οι γεωργικές καλλιέργειες γίνονται ολοένα και πιο ευάλωτες στις συνθήκες λειψυδρίας, γεγονός που καθιστά αναγκαία την υιοθέτηση αειφόρων μεθόδων παραγωγής και διατροφής. Προκειμένου, λοιπόν, να μειώσουμε το υδατικό μας αποτύπωμα, μπορούμε να ξεκινήσουμε περιορίζοντας την κατανάλωση κρέατος και γαλακτοκομικών προϊόντων, αντικαθιστώντας τα με φυτικές πηγές πρωτεΐνης όπως τα όσπρια. Επίσης, εξίσου σημαντικό είναι να καταπολεμήσουμε το food waste, να προτιμούμε τοπικά, εποχικά προϊόντα που προέρχονται από βιώσιμες γεωργικές πρακτικές, όπως η βιολογική καλλιέργεια και η αναγεννητική γεωργία.