Ο «Κανένας» επιστρέφει και το TikTok ορίζει την ατζέντα: Πώς χάνεται η εμπιστοσύνη των νέων στο σύστημα ;

Έπειτα από πολλά χρόνια, ο «Κανένας» επιστρέφει στην πρώτη θέση των δημοσκοπήσεων, ξεπερνώντας όλους τους πολιτικούς αρχηγούς. Πρόκειται για ένα σαφές και ανησυχητικό σημάδι αποξένωσης των πολιτών από το πολιτικό σύστημα και απογοήτευσης από το σημερινό πολιτικό προσωπικό της χώρας. Αυτή η δυσαρέσκεια εκφράστηκε άλλωστε έντονα και μέσω των πολυπληθών διαδηλώσεων που πραγματοποιήθηκαν τον περασμένο μήνα για το δυστύχημα των Τεμπών.

Ωστόσο, η απαξίωση αυτή δεν περιορίζεται μόνο στη γενικότερη απόρριψη των παραδοσιακών πολιτικών προσώπων αλλά στρέφει το ενδιαφέρον μας και στον τρόπο με τον οποίο η κοινωνία, και ειδικότερα η νεολαία, ενημερώνεται και λαμβάνει ερεθίσματα για την πολιτική ζωή μέσα από νέες πλατφόρμες επικοινωνίας.

Αν κάποιος επισκεφθεί τη δημοφιλέστερη —τουλάχιστον για τη νεολαία— πλατφόρμα TikTok, θα διαπιστώσει αμέσως την εντυπωσιακή παρουσία της Ζωής Κωνσταντοπούλου, ειδικά σε θέματα όπως η τραγωδία των Τεμπών. Τα βίντεο με τις τοποθετήσεις της κυριαρχούν και επηρεάζουν ιδιαίτερα τους νέους, γεγονός που αποτυπώνεται και στις πρόσφατες έρευνες.

Είναι χαρακτηριστικό ότι η Νέα Δημοκρατία, η οποία κατάφερε να επικρατήσει στις τελευταίες εκλογές κερδίζοντας και τους νέους, βρίσκεται πλέον σε δημοσκοπική ισοπαλία με την Κωνσταντοπούλου στη συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα. Αυτό υποδηλώνει όχι μόνο τη ρευστότητα του πολιτικού σκηνικού αλλά και τη δύναμη που έχουν πλατφόρμες όπως το TikTok να αναδεικνύουν νέα πρόσωπα και λόγο, ο οποίος συχνά έρχεται σε αντιδιαστολή με τα παραδοσιακά επικοινωνιακά κανάλια της πολιτικής.

Η δυναμική του TikTok, βέβαια, δεν περιορίζεται μόνο στην περίπτωση της Ζωής Κωνσταντοπούλου. Τόσο ο Κυριάκος Μητσοτάκης όσο και ο Στέφανος Κασσελάκης αξιοποίησαν σε σημαντικό βαθμό την πλατφόρμα. Ο πρώτος «επένδυσε» σε μια πιο εναλλακτική και άμεση επικοινωνία με τη νεολαία κατά την τελευταία προεκλογική περίοδο, ενώ ο δεύτερος κατάφερε να κερδίσει την προσοχή του κοινού και από παντελώς άγνωστος στην Ελλάδα να κερδίσει τις εσωκομματικές εκλογές της τότε αξιωματικής αντιπολίτευσης, χωρίς να έχει στην πραγματικότητα να επιδείξει κάποια πολιτική θέση.  

Με αυτό τον τρόπο αναδεικνύεται ακόμα πιο ξεκάθαρα η ικανότητα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης να διαμορφώνουν πολιτικές τάσεις, εστιάζοντας συχνά στο «πιο φρέσκο», το «πιο θεαματικό» και —πολλές φορές— στο «πιο συγκρουσιακό».

Αυτό το φαινόμενο καταδεικνύει αφενός την τεράστια δύναμη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης να καθορίζουν την πολιτική ατζέντα, αφετέρου την ευκολία με την οποία η κοινή γνώμη μπορεί να επηρεαστεί —ή ακόμη και να χειραγωγηθεί— από καλά οργανωμένες εκστρατείες, οι οποίες δεν αποκλείεται να έχουν και εξωτερική προέλευση. Υπάρχουν πλέον αρκετές αναφορές παγκοσμίως για την ανάμειξη τρίτων χωρών στη διαμόρφωση πολιτικών προτιμήσεων άλλων κρατών. Χαρακτηριστική είναι η συζήτηση που άνοιξε στις ΗΠΑ μετά τις εκλογές του 2016, σχετικά με παρεμβάσεις ρωσικών «εργοστασίων τρολ» στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Παρόμοιες ανησυχίες εκφράστηκαν και για το δημοψήφισμα του Brexit στη Βρετανία, όπου φάνηκε ότι εξωτερικοί παράγοντες προσπαθούσαν να επηρεάσουν το εκλογικό σώμα.

Βρισκόμαστε, συνεπώς, σε μια εποχή όπου η πολιτική ενημέρωση περνάει σε μεγάλο βαθμό μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα, προσφέροντας μεν απευθείας πρόσβαση σε πληθώρα απόψεων και πληροφοριών, αλλά ενέχοντας δε σοβαρούς κινδύνους παραπληροφόρησης και κατευθυνόμενης προπαγάνδας.

Για να ξανακερδηθεί η εμπιστοσύνη των πολιτών, χρειάζεται να ξεπεράσουμε τη λογική «Κανένας» και να απαιτήσουμε από τους εκπροσώπους μας σοβαρότητα και επαφή με την πραγματικότητα, αντί για επικοινωνιακά τεχνάσματα. Γιατί, στο τέλος της ημέρας, μια υγιής δημοκρατία δεν μπορεί να εκχωρήσει την πολιτική σε αλγόριθμους και πλατφόρμες που εύκολα γίνονται εργαλεία χειραγώγησης.

Γράφει ο Ζήσης Ιωαννίδης, PhD, MASc,Ενεργειακός και Περιβαλλοντικός Σύμβουλος Γ.Γ. στο Πάρκο «Αντώνης Τρίτσης» ,Ειδικός σύμβουλος στη Γραμματεία Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής της Ν.Δ.