Η αναταραχή στην Τουρκία δοκιμάζει τους επενδυτές του Κόλπου

Με την οικονομία της Τουρκίας να αντιμετωπίζει νέα αβεβαιότητα μετά την πολιτική καταστολή που εξαπέλυσε η κυβέρνηση του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, τα κράτη του Κόλπου θα μπορούσαν να συγκαταλέγονται μεταξύ των επενδυτών που τρομάζουν από την αναταραχή στην αγορά, θέτοντας ενδεχομένως σε κίνδυνο τις ελπίδες της Άγκυρας για μια άνοδο των συναλλαγών που τροφοδοτείται από τις πρόσφατα αποκατασταθείσες σχέσεις με τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Όπως αναφέρει το al monitor, η σύλληψη στις 19 Μαρτίου του δημάρχου της Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου, κύριου πολιτικού αντιπάλου του Ερντογάν, προκάλεσε αναταραχή και ταρακούνησε τις τουρκικές αγορές, στέλνοντας τις μετοχές και τη λίρα σε πτώση. Η σύλληψη του Ιμάμογλου και η αντίδραση της κοινής γνώμης σε αυτήν έθεσαν γρήγορα σε κίνδυνο τη συνεχιζόμενη οικονομική ανάκαμψη της χώρας, η οποία είχε κερδίσει έδαφος εν μέσω των προσπαθειών για την τιθάσευση του πληθωρισμού και την επιστροφή των ξένων επενδυτών.

Με αυτή την ανάκαμψη να απειλείται ξαφνικά, οι αρχές προσπάθησαν να καθησυχάσουν τους επενδυτές και να αποτρέψουν μια αναζωπύρωση της οικονομικής κρίσης, με την Κεντρική Τράπεζα να πουλάει, σύμφωνα με πληροφορίες, περίπου 28 δισεκατομμύρια δολάρια σε ξένο νόμισμα τις επόμενες ημέρες για να στηρίξει τη λίρα.

Μεταξύ των επιφυλακτικών επενδυτών, ορισμένα από τα κράτη του Κόλπου θα εμφανιστούν ιδιαίτερα σημαντικά, εάν οι οικονομικές συνθήκες συνεχίσουν να διαβρώνονται. Πριν από την τρέχουσα αστάθεια, οι σανίδες σωτηρίας από το Κατάρ, τη Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ είχαν αποδειχθεί κρίσιμες για την Άγκυρα, καθώς περνούσε τη σοβαρή οικονομική κρίση που πυροδότησαν το 2018 οι γεωπολιτικές εντάσεις, τα προβλήματα χρέους, ο πληθωρισμός και άλλες πιέσεις. Η βοήθειά τους άνοιξε τον δρόμο για την ανάκαμψη που ξεκίνησε το 2023, όταν ο νέος υπουργός Οικονομικών, Μεχμέτ Σιμσέκ, έστρεψε την Τουρκία πίσω στην ορθόδοξη οικονομική πολιτική. 

Προς το παρόν, παραμένει ασαφές πόσο μεγάλη ζημιά θα προκαλέσει η νέα κρίση. Εν τω μεταξύ, σύμφωνα με τον Σερχάτ Σούχα Κουμπουκτσούογλου, ερευνητή της Trends Research and Advisory στο Άμπου Ντάμπι, τα κράτη του Κόλπου είναι πιθανό να διατηρήσουν μια προσεκτική αλλά ρεαλιστική προσέγγιση στις επενδύσεις και την οικονομική δέσμευση με την Άγκυρα εν μέσω της νέας οικονομικής αναταραχής και της φυγής των επενδυτών.

«Πολιτικά, οι βασικοί παράγοντες του Κόλπου προτιμούν τη συνέχεια της κυβέρνησης Ερντογάν από την αβεβαιότητα που θα έφερνε μια πιθανή ηγεσία υπό την αντιπολίτευση», δήλωσε ο Σερχάτ Κουμπουκτσούογλου στο Al-Monitor. «Αυτός ο υπολογισμός υποστηρίζει το συμφέρον τους να διατηρήσουν τα κέρδη που επιτεύχθηκαν κατά τη διάρκεια της εκτόνωσης και της συμφιλίωσης του 2021-22 με τη Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ». 

Ωστόσο, η νέα αναταραχή έρχεται επίσης καθώς ένα κύμα επενδύσεων στον Κόλπο που επιδίωξε ο Ερντογάν δεν έχει υλοποιηθεί. Πιο συγκεκριμένα, η υπόσχεση του Αμπού Ντάμπι το 2023 να επενδύσει 50 δισεκατομμύρια δολάρια στην Τουρκία – μια δέσμευση που αρχικά θεωρήθηκε ως αλλαγή παιχνιδιού – δεν έχει αποδώσει μέχρι στιγμής πολλές συμφωνίες. Εκτός από μερικές συναλλαγές, όπως η εξαγορά της Odeabank από το κρατικό επενδυτικό ταμείο του Εμιράτου, ADQ, τον Οκτώβριο του 2024, πολλές επενδύσεις έχουν κολλήσει, συμπεριλαμβανομένης μιας αποτυχημένης προσφοράς για μερίδιο σε τουρκικό λιμάνι.

Οι αμυντικοί δεσμοί είναι ένας τομέας που αποδεικνύεται ότι αποτελεί εξαίρεση στις αδιέξοδες συναλλαγές, σημείωσε ο Κουμπουκτσούογλου, καθώς τα έθνη του Κόλπου βλέπουν την Τουρκία ως στρατηγικό εταίρο για τη διαφοροποίηση των στρατιωτικών τους προμηθειών. Φέτος, η Άγκυρα εξέφρασε την ελπίδα της να σφραγίσει μια αμυντική συμφωνία ύψους 6 δισεκατομμυρίων δολαρίων με τη Σαουδική Αραβία.

Γενικότερα, η σύναψη συμφωνιών από την Τουρκία περιπλέκεται ήδη από πολιτικούς και οικονομικούς κινδύνους. Τα βαθιά ριζωμένα διαρθρωτικά ζητήματα εξακολουθούν να υφίστανται, σημείωσε ο Κουμπουκτσούογλου, και η σύλληψη του Ιμάμογλου έχει εντείνει τις ανησυχίες για τη δημοκρατική οπισθοδρόμηση, το κράτος δικαίου και άλλους παράγοντες που επιβαρύνουν την εμπιστοσύνη των επενδυτών.

Παρόλα αυτά, οι επενδυτές του Κόλπου με όρεξη για ρίσκο θα μπορούσαν να δουν ευκαιρίες το 2025. Πρόσφατες αναφορές δείχνουν ότι οι διαφωνίες σχετικά με τις αποτιμήσεις έχουν εκτροχιάσει ορισμένες συμφωνίες Τουρκίας-ΗΑΕ, με τους Τούρκους να διστάζουν να πουλήσουν περιουσιακά στοιχεία με έκπτωση εν μέσω σταθεροποίησης των οικονομικών συνθηκών. Η νέα αστάθεια, ωστόσο, θα μπορούσε τελικά να αλλάξει αυτή την εξίσωση – ενδεχομένως δίνοντας μεγαλύτερη επιρροή στους επενδυτές του Κόλπου για να διαπραγματευτούν ευνοϊκούς όρους. 

Ανεξάρτητα από αυτό, η νέα αβεβαιότητα βλάπτει τις προοπτικές ξένων επενδύσεων της Τουρκίας, καθώς οι πληθωριστικές πιέσεις, οι δημοσιονομικές ανισορροπίες και οι βραχυπρόθεσμες δανειακές υποχρεώσεις θέτουν υπό αμφισβήτηση τη μακροοικονομική σταθερότητα. Ένα πράγμα είναι, ωστόσο, βέβαιο: «Το απρόβλεπτο, από πάνω προς τα κάτω στυλ του προέδρου Ερντογάν συνεχίζει να τροφοδοτεί την ανησυχία της αγοράς», δήλωσε ο Κουμπουκτσούογλου.

Το αν ο Ερντογάν θα συνεχίσει να υποστηρίζει τη μεταρρυθμιστική ατζέντα του Σιμσέκ είναι ένα άλλο ερώτημα. «Μέχρι να υπάρξει μεγαλύτερη σαφήνεια, τα κράτη του Κόλπου είναι πιθανό να συνεργαστούν με την Τουρκία επιλεκτικά – δίνοντας προτεραιότητα σε στρατηγικούς τομείς, περιορίζοντας παράλληλα τη συνολική έκθεση», δήλωσε ο Κουμπουκτσούογλου.

Νέα εποχή;

Αν και το Κατάρ είναι μακροχρόνιος σύμμαχος της Τουρκίας, οι σχέσεις με τα ΗΑΕ και τη Σαουδική Αραβία ήταν παγωμένες, επιδεινούμενες από περιφερειακές αντιπαλότητες και διαφωνίες για σχεδόν μια δεκαετία, μέχρι που ξεκίνησε μια νέα ώθηση για προσέγγιση γύρω στο 2021. Αυτή η δέσμευση συνέπεσε με τις προσπάθειες επανεκκίνησης της ταλαιπωρημένης οικονομίας της Τουρκίας, η οποία είχε περιέλθει σε ελεύθερη πτώση τα προηγούμενα χρόνια, κυρίως λόγω των ανορθόδοξων πολιτικών του Ερντογάν, οι οποίες παρήγαγαν ανεξέλεγκτο πληθωρισμό. 

Η κρίση θα μπορούσε να ήταν χειρότερη χωρίς τη στήριξη του Κόλπου, η οποία βοήθησε την Άγκυρα να αντιμετωπίσει τα εξαντλημένα συναλλαγματικά αποθέματα. Η Σαουδική Αραβία, για παράδειγμα, κατέθεσε 5 δισεκατομμύρια δολάρια στην Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας τον Μάρτιο του 2023 για να βοηθήσει την Άγκυρα να αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις των καταστροφικών σεισμών.

Η νίκη του Ερντογάν στην επανεκλογή του τον Μάιο του 2023 άνοιξε τον δρόμο για περαιτέρω εξομάλυνση, με τα ΗΑΕ να επικυρώνουν γρήγορα μια συμφωνία ελεύθερου εμπορίου με την Τουρκία που αποσκοπεί στον υπερδιπλασιασμό του διμερούς εμπορίου σε 40 δισεκατομμύρια δολάρια έως το 2028.

Παράλληλα με την εγκατάσταση μιας νέας οικονομικής ομάδας που ανέτρεψε τις αμφιλεγόμενες πολιτικές με την αύξηση των επιτοκίων, ο Ερντογάν έδωσε επίσης γρήγορα το μήνυμα ότι οι σχέσεις του Κόλπου παρέμεναν προτεραιότητα. Το ενδιαφέρον φάνηκε αμοιβαίο, με τη Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ να αναζητούν επενδυτικές ευκαιρίες για να προωθήσουν τη διαφοροποίησή τους από το πετρέλαιο. 

Η μεγάλη κίνηση ήταν η πολυδιαφημισμένη περιοδεία του Ερντογάν στον Κόλπο τον Ιούλιο του 2023. Στη Σαουδική Αραβία, η Τουρκία κέρδισε μια συμφωνία-ορόσημο ύψους 3,1 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την προμήθεια του βασιλείου με μη επανδρωμένα αεροσκάφη Baykar. Στη συνέχεια, ήρθε μια επενδυτική δέσμευση ορόσημο ύψους 50 δισεκατομμυρίων δολαρίων από το Αμπού Ντάμπι, με περίπου 30 δισεκατομμύρια δολάρια από αυτά, σύμφωνα με πληροφορίες, να επικεντρώνονται σε ενεργειακά έργα.

Τέτοιες συμφωνίες αύξησαν τις προσδοκίες για μια έκρηξη συναλλαγών για την Τουρκία και τα κράτη του Κόλπου, αν και πολλές λεπτομέρειες γύρω από την υπόσχεση των Εμιράτων παρέμειναν ελάχιστες. Μια πιθανή ενεργειακή συμφωνία εμφανίστηκε τον Σεπτέμβριο του 2023, όταν το Bloomberg ανέφερε ότι η εταιρεία ανάπτυξης καθαρής ενέργειας των ΗΑΕ Masdar θα μπορούσε να αγοράσει μερίδιο στην τουρκική εταιρεία ανανεώσιμων πηγών ενέργειας Fiba. Οι συνομιλίες τελικά κατέρρευσαν, λόγω διαφωνιών ως προς τις τιμές.

Ομοίως, το Reuters ανέφερε τον Μάιο του 2024 ότι η First Abu Dhabi Bank θα μπορούσε να αποκτήσει μερίδιο περίπου 8 δισεκατομμυρίων δολαρίων στην τράπεζα Yapi Kredi, αλλά και αυτό κατέρρευσε. Μια πώληση τουρκικών ομολόγων ύψους 8,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων στην ADQ αναβλήθηκε επίσης, καθώς η Άγκυρα φέρεται να θεώρησε δυσμενή την απαιτούμενη απόδοση. Εν τω μεταξύ, η Τουρκία και η Σαουδική Αραβία έχουν διερευνήσει περισσότερες συμφωνίες, αλλά δεν έχουν συνάψει σημαντικές νέες. 

Επενδυτικές αποδόσεις

Η διερεύνηση για συμφωνίες διαδραματίστηκε καθώς η οικονομική στροφή της Τουρκίας προχωρούσε, με τον πληθωρισμό να πέφτει και το επενδυτικό κλίμα να βελτιώνεται. Η Άγκυρα αποκατέστησε με επιτυχία τα συναλλαγματικά της αποθέματα, γεγονός που επέτρεψε στην Κεντρική Τράπεζα να ανακοινώσει ότι επέστρεψε την κατάθεση των 5 δισεκατομμυρίων δολαρίων των Σαουδαράβων τον Ιούλιο του 2024. 

Παρόλα αυτά, τα στοιχεία δείχνουν ότι οι δεσμοί με τον Κόλπο παραμένουν σε εξέλιξη. Το Γραφείο Επενδύσεων της Τουρκίας ανέφερε ότι οι εισροές άμεσων ξένων επενδύσεων έφτασαν τα 11,3 δισ. δολάρια το 2024, αυξημένες κατά 5,6% σε σύγκριση με το 2023. Τα κράτη του Κόλπου δεν συγκαταλέγονται μεταξύ των επενδυτών της, με την Ολλανδία να προηγείται με 23,6%, ακολουθούμενη από τη Γερμανία με 11,5% και τις Ηνωμένες Πολιτείες με 10,3%. Τον Φεβρουάριο του 2025, Τούρκος αξιωματούχος δήλωσε στο κρατικό πρακτορείο ειδήσεων των ΗΑΕ ότι οι επενδύσεις των Εμιράτων στην Τουρκία είχαν ξεπεράσει τα 6 δισεκατομμύρια δολάρια τα τελευταία χρόνια, χωρίς να προσδιορίσει το ακριβές χρονικό διάστημα. Τα στοιχεία για τις σαουδαραβικές ΑΞΕ στην Τουρκία είναι ελάχιστα.

Κοιτάζοντας μπροστά, ένα μεγαλεπήβολο που πρέπει να παρακολουθήσουμε είναι ο δρόμος ανάπτυξης, ένα έργο εμπορικού διαδρόμου ύψους 20 δισεκατομμυρίων δολαρίων που προωθεί ενεργά ο Ερντογάν. Ξεκινώντας το 2023 από το Ιράκ, ο Δρόμος Ανάπτυξης θα συνδέει τον Κόλπο με την Ευρώπη μέσω της Τουρκίας και εξαρτάται από την εξασφάλιση της οικονομικής υποστήριξης του Κόλπου για να προχωρήσει.

Πηγή: Pagenews.gr