Ισραήλ και Τουρκία στη Συρία: Καμία σύγκρουση, μόνο διαμοιρασμός των λαφύρων

Δύο κράτη που έχουν συμμαχήσει με τις ΗΠΑ, υπό την ηγεσία ισχυρών ανδρών που μετατρέπουν την εξωτερική πολιτική σε εσωτερικό θέαμα. Δύο σύμμαχοι της Ουάσινγκτον, που επιτελούν ανταγωνισμό, ενώ προωθούν αθόρυβα ένα κοινό σχέδιο στη Συρία.

Μπορούν η Τουρκία και το Ισραήλ, αναφέρει το the cradle, ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου, να έρθουν πραγματικά αντιμέτωποι στη Συρία; Ή απλώς παίζουν τους ρόλους που τους έχουν ανατεθεί σε ένα θέατρο;

Το καθήκον της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή

“Η Τουρκία έχει ένα καθήκον στη Μέση Ανατολή. Ποιο είναι αυτό το καθήκον; Είμαστε ένας από τους συμπροέδρους του προγράμματος «Ευρύτερη Μέση Ανατολή και Βόρεια Αφρική». Και εκτελούμε αυτό το καθήκον”.

Έτσι δήλωσε ο Ερντογάν στα μέσα της δεκαετίας του 2000, επιβεβαιώνοντας επανειλημμένα τον ρόλο της Τουρκίας ως συμπροέδρου του σχεδίου «Ευρύτερη Μέση Ανατολή» – της στρατηγικής πρωτοβουλίας της Ουάσινγκτον για τον επανασχεδιασμό της περιοχής υπό αμερικανοϊσραηλινή κηδεμονία.

Μετά τη νίκη του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) το 2002, ο Ερντογάν βρέθηκε στον Λευκό Οίκο και δήλωσε στρατηγική ευθυγράμμιση με τις ΗΠΑ «όχι μόνο για το Ιράκ αλλά και για πολλά άλλα ζητήματα». Μέχρι το 2005, ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Τζορτζ Μπους τον ευχαριστούσε ανοιχτά για την «ισχυρή υποστήριξή» του στο σχέδιο και ο Ερντογάν δήλωσε: «Οι επαφές μας με τις σχετικές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Συρίας, συνεχίζονται».

Παρά τις δημόσιες αντιπαραθέσεις με το Ισραήλ -όπως η περίφημη αντιπαράθεση του Ερντογάν με τον τότε Ισραηλινό πρωθυπουργό Σιμόν Πέρες στο Νταβός το 2009 – οι προκλήσεις του έπαιζαν σταθερά με το εγχώριο κοινό, ενώ άφηναν ανέγγιχτη τη δομική συμμαχία της Άγκυρας με το Τελ Αβίβ.

Από το Νταβός στη Δαμασκό 

Από τότε, η Δυτική Ασία έχει καεί: Το Ιράκ σχεδόν κατέρρευσε, η Γάζα αφανίστηκε, η Συρία διαλύθηκε και η Χεζμπολάχ του Λιβάνου αποδυναμώθηκε σημαντικά. Μέσα στο ξένο σχεδιασμένο χάος, η Τουρκία χάραξε εδάφη στη βόρεια Συρία, δικαιολογώντας τις εισβολές της με ισχυρισμούς ότι πολεμά το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν (PKK), και καλλιέργησε ισλαμιστές πληρεξούσιους, όπως η πρώην θυγατρική της Αλ Κάιντα Hayat Tahrir al-Sham (HTS) – η οποία βρίσκεται τώρα στην εξουσία στη Δαμασκό. 

Στις 8 Δεκεμβρίου 2024, όταν η HTS ανέτρεψε τη συριακή κυβέρνηση, ο Ερντογάν πανηγύρισε τη «νίκη». Αλλά αυτό που ακολούθησε δεν ήταν ούτε ειρήνη ούτε αντίσταση στο Ισραήλ. Αντ’ αυτού, ο στρατός κατοχής κινήθηκε επιθετικά στη νότια Συρία, διασχίζοντας τη νεκρή ζώνη του ΟΗΕ στα Υψίπεδα του Γκολάν, διαλύοντας ό,τι απέμεινε από την άμυνα της Συρίας, προσαρτώντας εδάφη γύρω από τις βασικές συνοριακές επαρχίες Κουνέιτρα και Ντεράα και κηρύσσοντας μόνιμη την κατοχή του όρους Ερμών. 

Το Τελ Αβίβ βρίσκεται τώρα στις πύλες της Δαμασκού. Οι στρατιώτες του σκότωσαν αμάχους που διαμαρτύρονταν για την κατοχή, ενώ ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου εμφανίστηκε ως προστάτης των Δρούζων που αντιστέκονται στην προέλαση της HTS, προειδοποιώντας: «Δεν θα επιτρέψουμε σε δυνάμεις της οργάνωσης HTS ή του νέου συριακού στρατού να εισέλθουν στην περιοχή νότια της Δαμασκού». Εν τω μεταξύ, ο ηγέτης του HTS που έγινε πρόεδρος της Συρίας, ο Άχμαντ αλ-Σαράα – του οποίου η οικογένεια κατάγεται από το Γκολάν και ο οποίος είναι υπόχρεος στην Άγκυρα – δεν έκανε καμία αναφορά στην αντίσταση κατά της ισραηλινής εισβολής. 

Ήσυχος συντονισμός για τους Κούρδους της Συρίας 

Ακόμα και όταν πρόκειται για τις υποστηριζόμενες από τις ΗΠΑ Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF), οι οποίες, σύμφωνα με την Άγκυρα, αποτελούν αποκορύφωμα του PKK, υπάρχει αθόρυβος συντονισμός. 

Ενώ οι Ισραηλινοί αξιωματούχοι έχουν υποστηρίξει ανοιχτά την αυτονομία των Κούρδων της Συρίας, ο απεσταλμένος των SDF στο εξωτερικό Ιλχάμ Αχμέντ μιλούσε στον Ισραηλινό υπουργό Εξωτερικών Γκίντεον Σαάρ τον Φεβρουάριο, δηλώνοντας στην Jerusalem Post:  «Η κρίση της Μέσης Ανατολής απαιτεί από όλους να κατανοήσουν ότι χωρίς το Ισραήλ και τον εβραϊκό λαό να διαδραματίζουν ρόλο, μια δημοκρατική λύση για την περιοχή δεν θα συμβεί».

Τον Μάρτιο, καθώς οι δυνάμεις ασφαλείας υπό την ηγεσία του HTS έσφαζαν Αλαουίτες σε όλο το νεοαποκτηθέν έδαφος, ο Σαράα και ο διοικητής των SDF Μαζλούμ Αμπντί υπέγραψαν μια αιφνιδιαστική συμφωνία. Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν απάντησε πλάγια: «Η πρότασή μας προς τη νέα κυβέρνηση είναι να παραχωρήσει τα δικαιώματα των Κούρδων της Συρίας, κάτι που είναι εξαιρετικά σημαντικό για τον πρόεδρό μας».

Στην πραγματικότητα, αναδύεται μια de facto συνεννόηση στη Συρία: Η Τουρκία κατέχει τον βορρά, η HTS δραστηριοποιείται από την Ιντλίμπ έως τη Δαμασκό, οι SDF διασφαλίζουν την ανατολή και το Ισραήλ διεκδικεί τον νότο. Ο κατακερματισμός της Συρίας δεν είναι τυχαίος – είναι το αποτέλεσμα επικαλυπτόμενων αυτοκρατορικών σχεδίων.

Κοινά συμφέροντα, χωριστές ζώνες

Σύμφωνα με τον Σύρο δημοσιογράφο Χόσνι Μαχάλι, ένας τρίτος παίκτης βρίσκεται πίσω από αυτή τη ρύθμιση: «Πίσω τόσο από τους Δρούζους όσο και από τους Κούρδους στη Συρία, μαζί με το Ισραήλ, βρίσκονται τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα».

Ο πολιτικός αναλυτής Εμίρ Ασνάς το θέτει πιο ωμά, λέγοντας στο The Cradle, «Η πολιτικοοικονομική ενσωμάτωση της Τουρκίας με τη Δύση δεν μπορεί να αναμένεται ότι θα της επιτρέψει να εμπλακεί σε μια στρατιωτική σύγκρουση με το Ισραήλ, εκτός από τη ρητορική». Η Τουρκία, κατά την άποψή του, είναι πολύ χρεωμένη και εκτεθειμένη για να διακινδυνεύσει μια πραγματική αντιπαράθεση στη Συρία.

Η ανάλυση αυτή απέκτησε περαιτέρω βάρος τον Φεβρουάριο, όταν ο Ερντογάν υποδέχθηκε τον Σαράα στην Άγκυρα. Εμφανίστηκαν αναφορές ότι η Τουρκία επεδίωκε να εκπαιδεύσει τον νέο στρατό της Συρίας και να αποκτήσει πρόσβαση σε βασικές αεροπορικές βάσεις στην επαρχία Χομς – συμπεριλαμβανομένων της Παλμύρας και της Τ4, κοντά σε ελεγχόμενες από το Ισραήλ ζώνες.

Στις 2 Απριλίου, το Ισραήλ απάντησε με αεροπορικές επιδρομές σε αυτές ακριβώς τις τοποθεσίες. Το κρατικό πρακτορείο Anadolu της Τουρκίας βιντεοσκόπησε ακόμη και τα επακόλουθα, σαν να ήθελε να επιβεβαιώσει ότι το μήνυμα είχε ληφθεί.

Κόκκινες γραμμές και σιωπηλά μηνύματα

Πηγές των ισραηλινών μέσων ενημέρωσης περιέγραψαν τα πλήγματα ως «ένα σαφές μήνυμα προς τον Ερντογάν». Την επόμενη ημέρα, ο Σαάρ κατηγόρησε την Τουρκιά ότι επιδιώκει ένα συριακό «προτεκτοράτο». Ο Ισραηλινός υπουργός Άμυνας Ισραήλ Κατζ απευθύνθηκε μάλιστα στον Σαάρ χρησιμοποιώντας το ονοματεπώνυμό του από τη φάση της Αλ Κάιντα: «Προειδοποιώ τον Σύρο ηγέτη, Αμπού Μοχάμεντ αλ Τζουλάνι: Αν επιτρέψεις σε εχθρικές δυνάμεις να εισέλθουν στη Συρία και να θέσουν σε κίνδυνο τα συμφέροντα ασφαλείας του Ισραήλ, θα πληρώσεις βαρύ τίμημα».

Στις 4 Απριλίου, μετά τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ, ο Φιντάν προσπάθησε να υποβαθμίσει τις εντάσεις σε συνέντευξή του στο Reuters: “Δεν θέλουμε να δούμε καμία αντιπαράθεση με το Ισραήλ στη Συρία, επειδή η Συρία ανήκει στους Σύρους. Αν η συριακή κυβέρνηση θέλει να καταλήξει σε συμφωνία με το Ισραήλ, αυτό είναι δική της υπόθεση».

Ο πολιτικός αναλυτής Ασνάς πιστεύει ότι οι εντάσεις ήταν αναπόφευκτο να προκύψουν μεταξύ των δύο σημαντικότερων ξένων παικτών στη διάλυση της Συρίας και τον παραγκωνισμό του Ιράν: “Ήταν αναπόφευκτο να προκύψουν εντάσεις μεταξύ αυτών των δύο χωρών, οι οποίες είχαν το μεγαλύτερο μερίδιο στην εξάλειψη του συριακού κράτους και στην εκδίωξη του Ιράν και των συμμάχων του από τη Συρία. Ωστόσο, υπάρχουν διαφορές και αντιφάσεις μεταξύ των συμφερόντων αυτών των δύο χωρών όσον αφορά τον διαμοιρασμό του εδάφους και της κυριαρχίας της Συρίας». 

Ο Ασνάς προσθέτει: “Τελικά, το Ισραήλ είναι εξαιρετικά ικανοποιημένο που το καθεστώς Άσαντ, αναπόσπαστο μέρος του Άξονα Αντίστασης, ανατράπηκε και ο συριακός στρατός εξαλείφθηκε. Η Συρία βρίσκεται στην πιο αδύναμη θέση της και είναι ένα παιχνίδι που το Ισραήλ μπορεί να διαμορφώσει όπως επιθυμεί. Το Ισραήλ θα πρέπει να είναι ευγνώμων στην Τουρκία για τη συνεργασία και τον «απαραίτητο» ρόλο της στο να φτάσει η Συρία σε αυτή την κατάσταση. Αλλά το Ισραήλ επιθυμεί επίσης τα εδάφη της Συρίας κοντά στο μέτωπο του Ισραήλ και του νότιου Λιβάνου, να παραμείνουν υπό ισραηλινό έλεγχο ως ζώνη ασφαλείας».

Ο φεντεραλισμός, ο κατακερματισμός και η αναπροσαρμογή

Γιατί, λοιπόν, το Τελ Αβίβ προκαλεί τώρα την Άγκυρα; Η ώθηση της Τουρκίας για τη δημιουργία ενός νέου συριακού στρατού έρχεται σε αντίθεση με την επιθυμία του Ισραήλ να κρατήσει τη Συρία στρατιωτικά αδύναμη. Οι αεροπορικές επιδρομές ήταν ο τρόπος του Τελ Αβίβ να τραβήξει μια γραμμή. Και η Τουρκία, προς το παρόν, φαίνεται να έχει αποδεχτεί τους όρους. 

Εν τω μεταξύ, οι ΗΠΑ συνεχίζουν την αεροπορική τους επίθεση στην Υεμένη και με την επίσκεψη του Νετανιάχου στον Λευκό Οίκο στις 8 Απριλίου, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ προσέφερε τη δική του άποψη. 

Ο Τραμπ μίλησε για τις «σπουδαίες σχέσεις» του με τον Ερντογάν, τον οποίο χαρακτήρισε «σκληρό τύπο, και είναι πολύ έξυπνος, και έκανε κάτι που κανείς δεν ήταν σε θέση να κάνει».

Υπενθυμίζοντας στον Νετανιάχου την επιρροή του, ο Τραμπ είπε: «Οποιοδήποτε πρόβλημα έχετε με την Τουρκία, νομίζω ότι μπορώ να το λύσω». 

Ο Τραμπ έχει δοκιμάσει αυτή τη μόχλευση και στο παρελθόν. Το 2018, όταν απαίτησε την απελευθέρωση του κρατούμενου Αμερικανού πάστορα Άντριου Μπράνσον, η οικονομία της Τουρκίας λύγισε κάτω από τις κυρώσεις και ο πάστορας απελευθερώθηκε. Το 2019, ο Τραμπ έγραψε στον Ερντογάν, καθώς ο τελευταίος ξεκινούσε άλλη μια επιχείρηση στη Συρία: «Μην είσαι σκληρός τύπος. Μην είσαι ανόητος».

Καμία μάχη, μόνο θέατρο 

«Δεν υπάρχει καμία μάχη», υποστηρίζει ο Μαχάλι. «Υπάρχει μια κατανομή των ρόλων. Πρόκειται για ένα μεγάλο θέατρο». Αν δεν ήταν έτσι, ο Σαάρ δεν θα βρισκόταν στο Άμπου Ντάμπι για να συναντήσει τον πρόεδρο των Εμιράτων Μοχάμεντ μπιν Ζαγιέντ και ο Κούρδος ηγέτης Νετσιρβάν Μπαρζανί δεν θα βρισκόταν καθ’ οδόν για το Φόρουμ Διπλωματίας της Αττάλειας μέσω των ΗΑΕ. «Να τον προωθήσετε στο φόρουμ; Αυτή τη δουλειά την έδωσαν στον Ερντογάν», καταλήγει.

Ο Άσνας σημειώνει ότι η τελευταία προσέγγιση της Τουρκίας προς τους Κούρδους -που καθοδηγείται από τη στρατηγική της για τη Συρία- δεν έρχεται σε σύγκρουση με το όραμα του Ισραήλ. Στην πραγματικότητα, η απουσία στρατιωτικών συγκρούσεων την περασμένη εβδομάδα υποδηλώνει ότι ένα ήσυχο σύμφωνο με τις SDF είναι ήδη σε ισχύ. 

Η Άγκυρα, σηματοδοτώντας τώρα την υποστήριξη ενός ομοσπονδιακού μοντέλου στη Συρία, όπως ακριβώς έκανε και στο Ιράκ, φαίνεται να έχει αποδεχθεί τα όρια που επιβάλλουν τα ισραηλινά πλήγματα. Θα συμβιβαστεί με την επιρροή χωρίς στρατό – όπως ακριβώς έκανε στον Λίβανο. Και με αυτόν τον τρόπο, παραμένει ευθέως εντός της στρατηγικής τροχιάς που διαμορφώνεται από την Ουάσινγκτον – και επιβάλλεται από το Τελ Αβίβ.

Πηγή: Pagenews.gr