Στην Ευρώπη η βραχυχρόνια μίσθωση βάλλεται αλλά αντέχει

Με τη στεγαστική κρίση «στα κόκκινα» και τις τιμές των ενοικίων να αυξάνονται εκθετικά, οι ευρωπαϊκές πόλεις έχουν κηρύξει τον πόλεμο στις βραχυπρόθεσμες τουριστικές ενοικιάσεις. Παρά τις διαμαρτυρίες, ωστόσο, τα μέτρα που λαμβάνονται –τα οποία φτάνουν έως τις ολικές απαγορεύσεις– δεν δείχνουν να λύνουν καθόλου το πρόβλημα, γράφουν οι Financial Times, την ώρα που οι βραχυπρόθεσμες μισθώσεις αντιστέκονται σθεναρά.

Τον Σεπτέμβριο του 2019, κάτοικοι της Λισαβόνας διαδήλωσαν μαζικά στο κέντρο της πόλης ενάντια στη στεγαστική επισφάλεια. Την ανάκαμψη της Πορτογαλίας από τη χρηματοπιστωτική κρίση το 2011 ακολούθησε η εισροή πλούσιων ξένων επισκεπτών, οι τιμές των ακινήτων άρχισαν να εκτοξεύονται –από τις υψηλότερες αυξήσεις στην ευρωζώνη– και οι ντόπιοι εκδιώχθηκαν από την αγορά.

Η ακμάζουσα τουριστική βιομηχανία της Λισαβόνας χειροτέρεψε την κατάσταση, παρά την προσπάθεια της δημοτικής αρχής να καταργήσει τις άδειες βραχυπρόθεσμης ενοικίασης, τύπου Airbnb, σε ορισμένες ιστορικές περιοχές, το 2018. Τον περασμένο Δεκέμβριο ο δήμος της Λισαβόνας θέλησε να διενεργήσει δημοψήφισμα με αντικείμενο το αν θα πρέπει να απαγορευθεί πλήρως η βραχυπρόθεσμη μίσθωση. Το Συνταγματικό Δικαστήριο της Πορτογαλίας παρενέβη και απαγόρευσε τη διεξαγωγή του. Εν τω μεταξύ, ο αριθμός των διανυκτερεύσεων επισκεπτών στην πόλη πέρυσι επέστρεψε στο 90% των επιπέδων πριν από την πανδημία.

Καθώς οι ευρωπαϊκές πόλεις αγωνίζονται να αντιμετωπίσουν την εισβολή του μαζικού τουρισμού, σημειώνουν οι Financial Times, πλατφόρμες βραχυπρόθεσμων μισθώσεων όπως η Airbnb, η Vrbo και η Booking.com βρίσκονται και πάλι στο στόχαστρο.

Ενόψει των διακοπών του Πάσχα, δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι διαδήλωσαν σε τουριστικούς προορισμούς στην Ισπανία το πρώτο Σαββατοκύριακο του Απριλίου με κεντρικό σύνθημα «Διώξτε την Airbnb από τις γειτονιές μας». Τον Δεκέμβριο μια ομάδα ακτιβιστών στη Ρώμη αχρήστευσε τις προθήκες των κλειδιών σε διαμερίσματα βραχυχρόνιας ενοικίασης. Μετά τις περυσινές διαδηλώσεις κατά του τουρισμού σε ολόκληρη την Ευρώπη πολλοί ετοιμάζονται για ένα ακόμη καλοκαίρι αναταραχών.

«Πρέπει να βρούμε τη σωστή ισορροπία» δήλωσε η ελληνίδα υπουργός Τουρισμού Ολγα Κεφαλογιάννη στους Financial Times. Τον Ιανουάριο η Ελλάδα εισήγαγε μια μονοετή απαγόρευση για νέες εγγραφές βραχυπρόθεσμων καταλυμάτων στην Αθήνα. «Από τη μία πλευρά είναι σημαντικό να επιτρέπουμε σε αυτούς τους ανθρώπους να νοικιάζουν τα δεύτερα σπίτια τους ως βραχυχρόνια καταλύματα για οικονομικό όφελος, αλλά πρέπει επίσης να βεβαιωθούμε ότι οι ντόπιοι έχουν πρόσβαση σε σπίτια» λέει. Ομως παρά τις πολυετείς διαμαρτυρίες και τις εκκλήσεις για δράση, η ισορροπία αυτή δείχνει άπιαστη.

Ενώ ορισμένες πόλεις προσπάθησαν να αυστηροποιήσουν τους κανονισμούς σχετικά με τη βραχυπρόθεσμη μίσθωση –που συνήθως ορίζεται ως ενοικίαση για λιγότερες από 30 ημέρες–, υπήρξε έλλειψη συντονισμού μεταξύ των τοπικών και εθνικών κυβερνήσεων, οι οποίες συχνά έχουν ανταγωνιστικές προτεραιότητες. Και ενώ κάποιοι επιμένουν ότι η βραχυπρόθεσμη μίσθωση οδηγεί σε μεγιστοποίηση των κερδών για τους ιδιοκτήτες – αντί για προστασία των μακροπρόθεσμων ενοικιαστών–, άλλοι λένε ότι το πρόβλημα βρίσκεται αλλού, επισημαίνοντας βαθιά διαρθρωτικά ζητήματα όπως η έλλειψη κατοικιών.

Αυτές οι διαφωνίες, σύμφωνα με τους Financial Times, έχουν κορυφωθεί στη Βαρκελώνη, η οποία βρίσκεται σε διαδικασία εξ ολοκλήρου απαγόρευσης της βραχυπρόθεσμης μίσθωσης. Τον περασμένο Ιούνιο η δημοτική αρχή –η οποία δεν έχει χορηγήσει νέες άδειες για τουριστικά διαμερίσματα από το 2014– ανακοίνωσε ότι θα καταργήσει συνολικά τις περίπου 10.000 υπάρχουσες άδειες μέχρι το 2028.

Αξιωματούχοι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής διαμαρτυρήθηκαν στις ισπανικές αρχές λέγοντας ότι η σχεδιαζόμενη νομοθεσία «δεν είναι κατάλληλη για την επίτευξη του στόχου της καταπολέμησης της έλλειψης στέγης». Καμμία έκπληξη που ο επικεφαλής νομικός σύμβουλος της Airbnb, Ρον Κλάιν, είναι μια από τις πολλές προσωπικοτήτες του κλάδου που έχουν επικρίνει την προσέγγιση της Βαρκελώνης.

«Δεν υπάρχουν πραγματικά στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι ο περιορισμός των ατόμων που νοικιάζουν τα επιπλέον δωμάτια δημιουργεί περισσότερη μακροπρόθεσμη στέγαση για τους μόνιμους κατοίκους» ισχυρίζεται στους Financial Times. «Πόλεις που εφάρμοσαν τον περιορισμό τον είδαν να αποτυγχάνει. Διατρέχουμε τον κίνδυνο υπερβολικής ρύθμισης σε ορισμένες ευρωπαϊκές πόλεις και αυτό θα είναι αυτοκαταστροφικό».

Η περίπτωση της Βενετίας Ενας προορισμός που έχει γίνει εμβληματικός αυτών των προκλήσεων είναι η Βενετία, όπου ο τουρισμός κυριαρχεί στην οικονομία επί αιώνες. Αν και οι περισσότεροι από τους περίπου 30 εκατ. τουρίστες που υποδέχεται η πόλη κάθε χρόνο είναι ημερήσιοι ταξιδιώτες, το 2024 έγιναν κρατήσεις 1,71 εκατ. διανυκτερεύσεων βραχυπρόθεσμης ενοικίασης, ξεπερνώντας το προηγούμενο ρεκόρ των 1,70 εκατ. διανυκτερεύσεων, του 2019.

Σε ορισμένες συνοικίες μία στις τρεις κατοικίες ενοικιάζεται για βραχυχρόνιες διαμονές. Εν τω μεταξύ ο εγχώριος πληθυσμός στο ιστορικό κέντρο συνέχισε να μειώνεται, από 175.000 το 1951 σε 48.500 το 2024, σύμφωνα με στοιχεία του Δήμου Βενετίας. Αν και οι περιορισμένες ευκαιρίες απασχόλησης και η έλλειψη οικιστικής υποδομής θεωρούνται οι βασικές αιτίες αυτής της φυγής, το αυξανόμενο κόστος στέγασης έχει επίσης συμβάλει.

Η Βενετία έχει το ακριβότερο κόστος στέγασης στην Ιταλία, με τη μέση τιμή κατοικίας στα 4.562 ευρώ ανά τετραγωνικό μέτρο τον Μάρτιο, σε σύγκριση με τον μέσο όρο της χώρας, που είναι 1.801 ευρώ. Ομάδες ακτιβιστών ζητούν μια εθνική πολιτική που θα επιτρέπει στις τοπικές διοικήσεις που αντιμετωπίζουν κρίσεις στέγασης να περιορίζουν τις βραχυπρόθεσμες ενοικιάσεις. Ομως η εξουσία των δήμων ως προς τον έλεγχο της ιδιωτικής περιουσίας είναι επί του παρόντος περιορισμένη. Οσον αφορά τις βραχυπρόθεσμες ενοικιάσεις «υπάρχουν διαφορετικά στρώματα κυβερνήσεων που εμπλέκονται», λέει στους Financial Times η Σιμόνε Βεντουρίνι, αντιδήμαρχος της Βενετίας. «Το εθνικό Κοινοβούλιο δεν αισθάνεται την πίεση του λαού».

Ωστόσο, το 2022, το ιταλικό Κοινοβούλιο ενέκρινε έναν ειδικό νόμο που επιτρέπει στη Βενετία να θεσπίσει όρια στις βραχυπρόθεσμες ενοικιάσεις. Μέχρι στιγμής είναι η μόνη ιταλική πόλη όπου έχει επιτραπεί αυτό. Πέρυσι οι αρχές της πόλης ανακοίνωσαν ένα σχέδιο απαγόρευσης των ιδιοκτητών ακινήτων να ενοικιάζουν σε τουρίστες για περιόδους μεγαλύτερες από 120 ημέρες. Επί του παρόντος το μέτρο συζητείται.

«Οι κανόνες που σχεδίασε η πόλη της Βενετίας είναι μη αποτελεσματικοί» λέει στους Financial Times ο Νικόλα Πελικάνι, πρώην βουλευτής της Βενετίας από το κεντροαριστερό Δημοκρατικό κόμμα. «Ο αριθμός των διαθέσιμων κρεβατιών για τουρίστες είναι υψηλότερος από τον αριθμό των διαθέσιμων κρεβατιών για τους κατοίκους. Η πλειοψηφία της τοπικής κυβέρνησης είναι κεντροδεξιά, επομένως δεν θέλει να παρέμβει στα δικαιώματα στέγασης» προσθέτει ο Φράνκο Μιλιορίνι, ένας βενετός αρχιτέκτονας που ειδικεύεται στον πολεοδομικό σχεδιασμό. «Ασκείται ισχυρή πίεση από τους ιδιοκτήτες ακινήτων ώστε να μην εγκριθεί το σχέδιο, ακόμα και να ακυρωθεί ο ίδιος ο ειδικός νόμος» εξηγεί.

Ενώ όμως η Βενετία προσπαθεί να περιορίσει τον υπερτουρισμό, συμπεριλαμβανομένης της επιβολής τελών εισόδου για ημερήσιους ταξιδιώτες από πέρυσι, οι τοπικές αρχές διστάζουν να κάνουν πάρα πολλά, καθώς ο τουρισμός είναι η κύρια πηγή εσόδων τους.

Τι κάνει η Νέα Υόρκη

Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, η Νέα Υόρκη έχει δείξει ότι είναι δυνατό να κατασταλούν οι βραχυπρόθεσμες ενοικιάσεις, αλλά όχι χωρίς δυσμενείς οικονομικές συνέπειες. Καθώς τα ενοίκια εκτινάχθηκαν στα ύψη μετά τη χαλάρωση των περιορισμών για την πανδημία, τον Σεπτέμβριο του 2023 οι αρχές της πόλης εισήγαγαν νόμο που απαγορεύει στους ιδιοκτήτες να νοικιάζουν τα σπίτια τους για λιγότερες από 30 ημέρες, εκτός αν μένει και ο οικοδεσπότης στο σπίτι.

Ο αριθμός των ακινήτων με σύντομες ενοικιάσεις που είναι καταχωρημένες στην Airbnb έχει μειωθεί σημαντικά από τότε, σε μόλις 3.700 τον Αύγουστο του 2024 – μείωση κατά 83% από τον Αύγουστο του 2023. Αντιθέτως, οι καταχωρήσεις ακινήτων που διατίθενται προς ενοικίαση για περισσότερες από 30 ημέρες αυξήθηκαν κατά ένα τρίτο, σε 34.300.

Ομως οι τιμές των ξενοδοχείων εκτινάχθηκαν, γράφουν οι Financial Times, κάτι που επιδεινώθηκε από την κυβέρνηση της πόλης, που πληρώνει για χιλιάδες δωμάτια ξενοδοχείων ώστε να στεγάσει μετανάστες και πρόσφυγες. Η μέση τιμή για διαμονή σε ξενοδοχείο της Νέας Υόρκης το 2024 ήταν 318 δολάρια, με αύξηση 5,7% από έτος σε έτος, σχεδόν διπλάσια από τον πληθωρισμό. Η πληρότητα των ξενοδοχείων αυξήθηκε κατά 2,6%, στο 84,3%. Παράλληλα, τα στοιχεία δείχνουν σημαντική αύξηση στις καταχωρίσεις στο κοντινό Νιού Τζέρσεϊ.

Εν τω μεταξύ η αγορά κατοικιών φαίνεται να παραμένει ανεπηρέαστη. Ανάλυση της AlixPartners δείχνει ότι τα ενοίκια στη Νέα Υόρκη αυξήθηκαν σχεδόν κατά 15% μεταξύ του πρώτου τριμήνου του 2022, όταν ανακοινώθηκε το μέτρο, και του τέλους του 2024. Αυτή η αύξηση είναι παρόμοια με πόλεις όπως το Σιάτλ, το Τόκιο και το Τορόντο, που δεν έχουν θέσει περιορισμούς στις βραχυπρόθεσμες ενοικιάσεις. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τους ισχυρισμούς των διαδηλωτών ότι η βραχυπρόθεσμη ενοικίαση αυξάνει τις τιμές των κατοικιών και τα μακροπρόθεσμα ενοίκια. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι παράγοντες όπως η αυξανόμενη μετανάστευση και οι δυσκολίες κατασκευής νέων κατοικιών είναι πιο πιθανό να ευθύνονται.

Πόλεις όπως το Αμστερνταμ και το Εδιμβούργο έλαβαν εξίσου ανεπιτυχή μέτρα. Η ολλανδική πόλη απαγόρεψε στους κατοίκους να νοικιάζουν τα ακίνητά τους για περισσότερες από 30 νύχτες ετησίως, ενώ το Εδιμβούργο επέβαλε υψηλά τέλη αδειοδότησης. Ωστόσο τα διαμερίσματα στο Αμστερνταμ παραμένουν τα πιο ακριβά στην Ευρώπη, ενώ στο Εδιμβούργο οι τιμές των ενοικίων αυξάνονται κατά 9,7% σε ετήσια βάση, σύμφωνα με τους Financial Times. Ενα παρόμοιο μοτίβο είναι ορατό στο Δουβλίνο, το οποίο το 2019 απαιτούσε από τους ιδιοκτήτες σπιτιών να υποβάλλουν αίτηση για πολεοδομική άδεια, εάν σκόπευαν να νοικιάσουν μια μη κύρια κατοικία. «Αν και μπορεί να υπάρχουν λιγότερα ακίνητα διαθέσιμα για βραχυπρόθεσμη μίσθωση από ό,τι πριν από την πανδημία, ο συνολικός αριθμός των ανθρώπων που αναζητούν κάπου να ζήσουν έχει αυξηθεί» λέει στους Financial Times ο δημοτικός σύμβουλος του Δουβλίνου Κόνορ Ρέντι, ο οποίος συμμετείχε στην κατάληψη των γραφείων της Airbnb στην πόλη το 2018, με αίτημα να εκδιωχθούν οι πλατφόρμες βραχυπρόθεσμων μισθώσεων.

Η μάχη της Βαρκελώνης

Παρά τα ζητήματα, η Βαρκελώνη προχωρά με το σχέδιό της να απαγορεύσει εντελώς τη βραχυπρόθεσμη ενοικίαση στην πόλη – μια απροσδόκητα ριζοσπαστική κίνηση. Το 2015 η κοινωνική ακτιβίστρια Αντα Κολάου έγινε δήμαρχος υποσχόμενη να αντιμετωπίσει τον αντίκτυπο του τουρισμού. Τις πολιτικές της υιοθέτησε και ο διάδοχός της, Ζαουμέ Κολμπόνι, ο οποίος ανέλαβε την εξουσία το 2023. Οι τιμές ενοικίασης στην πόλη αυξήθηκαν κατά 72% την τελευταία δεκαετία, ξεπερνώντας κατά πολύ την αύξηση του εισοδήματος.

Τον περασμένο μήνα, το Συνταγματικό Δικαστήριο της Ισπανίας ενέκρινε την προτεινόμενη απαγόρευση του Κολμπόνι για τις βραχυπρόθεσμες μισθώσεις, απορρίπτοντας την έφεση που άσκησε η Λαϊκή Κοινοβουλευτική Ομάδα, σύμφωνα με την οποία κάτι τέτοιο θα συνιστούσε παραβίαση των δικαιωμάτων των ιδιοκτητών. Η Μαριάν Μούρο, γενική διευθύντρια του βιομηχανικού ομίλου Apartur, λέει ότι η μάχη δεν έχει τελειώσει.

Τον Νοέμβριο η οργάνωσή της –μαζί με την Ευρωπαϊκή Ενωση Εξοχικών Κατοικιών, η οποία εκπροσωπεί την Airbnb και άλλες πλατφόρμες βραχυπρόθεσμης ενοικίασης– υπέβαλε καταγγελία στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατά της απόφασης της καταλανικής κυβέρνησης, υποστηρίζοντας ότι το μέτρο παραβιάζει την Οδηγία Υπηρεσιών της ΕΕ. «Η απαγόρευση είναι ένα λαϊκίστικο μέτρο» λέει στους FT.

«Η Βαρκελώνη δεν μπορεί να ζήσει χωρίς τουριστικά διαμερίσματα, τα οποία αντιπροσωπεύουν το 40% των καταλυμάτων της». Επισημαίνει επίσης την κερδοφόρα βιομηχανία εκδηλώσεων της πόλης, ιδίως το Mobile World Congress, τη μεγαλύτερη συγκέντρωση τεχνολογίας στον κόσμο, η οποία προσέλκυσε 109.000 επισκέπτες από 205 χώρες και περιοχές τον Μάρτιο. Θα ήταν «αδύνατο» να φιλοξενηθεί μια τέτοια εκδήλωση στο μέλλον εάν απαγορευθεί η βραχυπρόθεσμη μίσθωση, λέει.

Η δημοτική αρχή θέλει να λάβει και άλλα μέτρα. Πρότεινε την ανέγερση 5.000 δημόσιων κατοικιών για τα επόμενα τέσσερα χρόνια, καθώς και ένα σχέδιο για χιλιάδες νέα ξενοδοχειακά κρεβάτια σε περιοχές εκτός του κέντρου της πόλης. Ενα πιο ενδιαφέρον ερώτημα, γράφουν οι Financial Times, είναι πώς η διαφάνεια δεδομένων μπορεί να αλλάξει τους όρους της συζήτησης. Πέρυσι η ΕΕ ενέκρινε κανονισμούς που απαιτούν από τις πλατφόρμες βραχυπρόθεσμης ενοικίασης να μοιράζονται πληροφορίες, όπως τον αριθμό των διανυκτερεύσεων και τον αριθμό των επισκεπτών, με τις τοπικές αρχές. Τα μέτρα έχουν προγραμματιστεί να τεθούν σε ισχύ τον Μάιο του 2026.

Αυτά τα δεδομένα θα βοηθήσουν τις τοπικές αρχές να κατανοήσουν τον αντίκτυπο των ενοικιαζομένων στη στέγαση και στον υπερτουρισμό, υποστηρίζει η Βικτόρια Μόλνερ, γενική γραμματέας στην European Holiday Home Association, προσθέτοντας ότι η Βαρκελώνη πρέπει να υιοθετήσει μια προσέγγιση «βασισμένη σε στοιχεία και δεδομένα, και όχι σε συναισθήματα και λαϊκίστικη ρητορική». Εν τω μεταξύ, η ζήτηση από τους τουρίστες δεν δείχνει σημάδια μείωσης, σύμφωνα με την εταιρεία λογισμικού ενοικίασης Lighthouse, η οποία ανέφερε σε έκθεσή της τον Φεβρουάριο πως «φαίνεται ότι θα είναι δύσκολο για τις Αρχές να περιορίσουν την αγορά βραχυπρόθεσμων ενοικιάσεων στην Ευρώπη». Οι εξοχικές κατοικίες είναι «βαθιά ριζωμένες στην ευρωπαϊκή κουλτούρα», σύμφωνα με την έκθεση. «Ζήτηση θα υπάρχει πάντα».

Πηγή: Pagenews.gr