Τεχνολογικός ανταγωνισμός ΗΠΑ-Κίνας: Μια νέα απειλή για την παγκόσμια σταθερότητα

Τα τελευταία χρόνια, ο τεχνολογικός ανταγωνισμός μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας έχει ενταθεί σημαντικά, καλύπτοντας τους τομείς των ημιαγωγών, των δικτύων 5G, της τεχνητής νοημοσύνης (AI) και της τεχνολογίας καλίου. Ο ανταγωνισμός αυτός δεν εκδηλώνεται μόνο με την απαγόρευση των εξαγωγών προηγμένης τεχνολογίας και τους περιορισμούς στις επενδύσεις, αλλά και με τις προσπάθειες κάθε χώρας να δημιουργήσει το δικό της παγκόσμιο τεχνολογικό μπλοκ. Ο τεχνολογικός ανταγωνισμός απειλεί τη σταθερότητα του διεθνούς συστήματος, καθώς προκαλεί κατακερματισμό της παγκόσμιας οικονομίας, αυξάνει τις γεωπολιτικές εντάσεις και ενθαρρύνει άλλες χώρες να επιλέξουν συμμαχίες που ενδέχεται να οξύνουν τις διεθνείς συγκρούσεις. Σύμφωνα με έκθεση του Brookings Institution (2021), οι γεωπολιτικές εντάσεις μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας έχουν δημιουργήσει μια «νέα κατακερματισμένη κατάσταση» που διαταράσσει το παγκόσμιο εμπορικό σύστημα και αυξάνει τον κίνδυνο συγκρούσεων.

Επίδραση στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού

Όπως αναφέρει το modern diplomacy, μια από τις πιο προφανείς επιπτώσεις του τεχνολογικού ανταγωνισμού μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας είναι η διαταραχή των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού, ιδίως στον τομέα των ημιαγωγών. Από το 2019, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν αρχίσει να επιβάλλουν μια σειρά περιορισμών σε κινεζικές εταιρείες τεχνολογίας, όπως η Huawei και η SMIC, καθώς και περιορισμούς στην εξαγωγή προηγμένων τσιπ προς την Κίνα. Η κίνηση αυτή έχει πυροδοτήσει τον λεγόμενο «πόλεμο των τσιπ», έναν σφοδρό ανταγωνισμό για τον έλεγχο της προηγμένης τεχνολογίας ημιαγωγών. Η παγκόσμια εξάρτηση από τις προμήθειες ημιαγωγών κυρίως από περιοχές της Ανατολικής Ασίας, όπως η Ταϊβάν και η Νότια Κορέα, επιδεινώνει την κατάσταση. Οι μικρές και αναπτυσσόμενες χώρες που εξαρτώνται από την πρόσβαση στην τεχνολογία των δύο γιγάντων είναι οι πιο πληγείσες, αναγκασμένες να αντιμετωπίσουν τη δύσκολη επιλογή μεταξύ της συμμαχίας με τον τεχνολογικό μπλοκ των ΗΠΑ και τον κινεζικό μπλοκ, γεγονός που τελικά διαταράσσει την οικονομική τους σταθερότητα και την εξωτερική τους πολιτική.

Σύμφωνα με την έκθεση του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών (CSIS) (2022), οι εντάσεις στην παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού ημιαγωγών λόγω αυτών των περιοριστικών πολιτικών όχι μόνο επιβραδύνουν την καινοτομία, αλλά και αυξάνουν το κόστος παραγωγής σε όλους τους τεχνολογικούς τομείς παγκοσμίως. Επιπλέον, ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) σημειώνει ότι η αβεβαιότητα στην αλυσίδα εφοδιασμού έχει ως αποτέλεσμα οι αναπτυσσόμενες χώρες να έχουν μειωμένη πρόσβαση σε κρίσιμες τεχνολογίες που μπορούν να επιβραδύνουν την οικονομική τους ανάπτυξη. Έτσι, ο τεχνολογικός ανταγωνισμός μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας δεν επηρεάζει μόνο τις δύο χώρες, αλλά απειλεί και την παγκόσμια οικονομική ολοκλήρωση στο σύνολό της.

Τεχνολογικός διαχωρισμός και παγκόσμια κατακερματισμός

Εκτός από τη διαταραχή των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού, ο τεχνολογικός ανταγωνισμός μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας επιταχύνει επίσης το φαινόμενο της τεχνολογικής αποσύνδεσης που οδηγεί στον κατακερματισμό της παγκόσμιας τάξης. Οι Ηνωμένες Πολιτείες προτρέπουν τους συμμάχους τους, όπως η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα, οι Κάτω Χώρες και οι χώρες της ΕΕ, να περιορίσουν την πρόσβαση στις στρατηγικές τεχνολογίες της Κίνας, όπως οι προηγμένοι ημιαγωγοί και η τεχνητή νοημοσύνη. Από την άλλη πλευρά, η Κίνα ανταποκρίθηκε ενισχύοντας το πρόγραμμα «Made in China 2025» και αναπτύσσοντας εγχώριες αλυσίδες εφοδιασμού τεχνολογίας, προκειμένου να μειώσει την εξάρτησή της από τις δυτικές χώρες. Ως αποτέλεσμα, ο κόσμος έχει αρχίσει να χωρίζεται σε δύο μεγάλα μπλοκ: το δυτικό τεχνολογικό μπλοκ και το κινεζικό τεχνολογικό μπλοκ.

Αυτός ο κατακερματισμός αποτελεί σοβαρή απειλή για τη διαδικασία της παγκοσμιοποίησης που έχει οδηγήσει την παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη την τελευταία δεκαετία. Οι διασυνοριακές εμπορικές και επενδυτικές σχέσεις γίνονται όλο και πιο πολωμένες, ενώ η διεθνής συνεργασία στον τομέα της τεχνολογίας γίνεται όλο και πιο δύσκολη. Σύμφωνα με έκθεση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) (2023), αυτή η οικονομική διαίρεση θα μπορούσε να μειώσει το παγκόσμιο ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ) έως και 7% μακροπρόθεσμα, ιδίως εάν οι χώρες αναγκαστούν να επιλέξουν μεταξύ δύο ασυμβίβαστων τεχνολογικών οικοσυστημάτων. Εν τω μεταξύ, έκθεση του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ (WEF) (2022) προειδοποιεί ότι ο ψηφιακός κατακερματισμός θα επιδεινώσει το τεχνολογικό χάσμα μεταξύ των ανεπτυγμένων και των αναπτυσσόμενων χωρών, δημιουργώντας νέες ανισότητες στην πρόσβαση στην καινοτομία.

Στο πλαίσιο των διεθνών σχέσεων, η τεχνολογική αποσύνδεση δεν είναι μόνο οικονομικό ζήτημα, αλλά και στρατηγικό. Εμβαθύνει την δυσπιστία μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων και μειώνει το περιθώριο για πολυμερή διπλωματία στον τομέα της τεχνολογίας. Εάν το φαινόμενο αυτό συνεχίσει να εντείνεται χωρίς παρέμβαση, το παγκόσμιο μέλλον θα μπορούσε να καταστεί πιο κατακερματισμένο, αβέβαιο και επιρρεπές σε ανοιχτές συγκρούσεις.

Αύξηση των γεωπολιτικών εντάσεων

Ο τεχνολογικός ανταγωνισμός μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας δεν επηρεάζει μόνο την παγκόσμια οικονομία, αλλά επιδεινώνει και τις γεωπολιτικές εντάσεις σε διάφορες περιοχές, ιδίως στην περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους δημιούργησαν διάφορες στρατηγικές πρωτοβουλίες, όπως η Στρατηγική για τον Ινδο-Ειρηνικό, η AUKUS (Σύμφωνο Αυστραλίας-Ηνωμένου Βασιλείου-Ηνωμένων Πολιτειών) και η Quad (Τετραμερής Διάλογος για την Ασφάλεια μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών, της Ιαπωνίας, της Αυστραλίας και της Ινδίας), με στόχο να αναχαιτίσουν την επιρροή της Κίνας. Ένας από τους κύριους στόχους αυτών των συμμαχιών είναι η ανάπτυξη στρατηγικών τεχνολογιών, όπως η τεχνητή νοημοσύνη (AI), τα δίκτυα 5G, η κυβερνοτεχνολογία και η κβαντική πληροφορική. Ο τεχνολογικός ανταγωνισμός έχει έτσι καταστεί αναπόσπαστο μέρος της στρατηγικής εθνικής ασφάλειας κάθε χώρας.

Αυτός ο ανταγωνισμός δίνει αφορμή για έναν νέο τεχνολογικό αγώνα εξοπλισμών, με τις χώρες να ανταγωνίζονται για την κυριαρχία σε στρατηγικές καινοτομίες που θα μπορούσαν να αλλάξουν την παγκόσμια ισορροπία δυνάμεων. Σύμφωνα με την έκθεση της RAND Corporation (2022), η κυριαρχία στην τεχνητή νοημοσύνη και την κβαντική πληροφορική θα καθορίσει την στρατιωτική και οικονομική υπεροχή τις επόμενες δεκαετίες. Ως εκ τούτου, τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Κίνα επενδύουν μαζικά στην επιτάχυνση αυτών των τεχνολογικών καινοτομιών. Αυτός ο ανταγωνισμός όχι μόνο απειλεί την ειρήνη στην περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού, αλλά και αυξάνει τον κίνδυνο ένοπλων συγκρούσεων με βάση την τεχνολογία.

Επιπλέον, σύμφωνα με την ανάλυση του Carnegie Endowment for International Peace (2023), οι εντάσεις στον τομέα της τεχνολογίας ενδέχεται να επιταχύνουν την αστάθεια σε άλλες περιοχές, όπως η Θάλασσα της Νότιας Κίνας και το Στενό της Ταϊβάν. Εάν αυτή η τάση συνεχιστεί χωρίς το πλαίσιο μιας αποτελεσματικής διεθνούς διπλωματίας, ο κόσμος θα αντιμετωπίσει τον κίνδυνο ανοιχτών συγκρούσεων με βάση την τεχνολογία, οι οποίες θα είναι πολύ πιο καταστροφικές από ό,τι στο παρελθόν.

Μπορούμε να πούμε ότι ο τεχνολογικός ανταγωνισμός μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας έχει σοβαρές επιπτώσεις για την παγκόσμια σταθερότητα. Η διαταραχή των αλυσίδων εφοδιασμού ημιαγωγών, ο κατακερματισμός της παγκόσμιας τεχνολογίας και οι αυξανόμενες γεωπολιτικές εντάσεις δείχνουν ότι ο κόσμος κινείται προς μια κατακερματισμένη και ασταθή κατάσταση. Εάν αυτό το φαινόμενο συνεχιστεί χωρίς σοβαρές διπλωματικές προσπάθειες στον τομέα της τεχνολογίας, ενδέχεται να ξεσπάσουν νωρίτερα από το αναμενόμενο συγκρούσεις μεταξύ μεγάλων χωρών. Η τεχνολογία, που θα έπρεπε να αποτελεί εργαλείο για την ενίσχυση της προόδου του πολιτισμού, έχει τη δυνατότητα να προκαλέσει εντάσεις και ακόμη και αντιπαραθέσεις.

Επομένως, είναι επιτακτική ανάγκη να ενθαρρυνθεί η δημιουργία διεθνούς συνεργασίας στον τομέα της τεχνολογίας και των διπλωματικών προσεγγίσεων. Ο κόσμος χρειάζεται νέες πολυμερείς πλατφόρμες ή την ενίσχυση των υφιστάμενων φόρουμ, όπως η G20 ή η Ομάδα Κυβερνητικών Εμπειρογνωμόνων των Ηνωμένων Εθνών (UNGGE), για να συζητήσει συλλογικά τη ρύθμιση της προηγμένης τεχνολογίας. Οι χώρες πρέπει να συμφωνήσουν σε βασικές αρχές σχετικά με τη μεταφορά τεχνολογίας, την ασφάλεια στον κυβερνοχώρο και τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης και της ισχυρής τεχνολογίας για ειρηνικούς σκοπούς. Επιπλέον, είναι σημαντικό να διασφαλιστεί ότι οι αναπτυσσόμενες χώρες δεν θα περιθωριοποιηθούν σε αυτή την εποχή της τεχνολογικής μεταμόρφωσης.

Πηγή: Pagenews.gr