Η κίνηση της Τουρκίας στη Συρία: Ανασυγκρότηση, αλλά μόνο αν την χρηματοδοτήσει ο Κόλπος

Με την χαλάρωση των κυρώσεων κατά της Συρίας, η Τουρκία ελπίζει να μετατρέψει την οικονομική της εμπλοκή σε περιφερειακή επιρροή και να ενθαρρύνει την επιστροφή των προσφύγων.

Καθώς οι δυτικές δυνάμεις αρχίζουν να αίρουν τις κυρώσεις κατά της Συρίας, η Τουρκία τοποθετείται ως βασικός παράγοντας στην ανασυγκρότηση της χώρας, στοιχηματίζοντας ότι η οικονομική ανάκαμψη της γειτονικής χώρας θα μειώσει τις εσωτερικές πιέσεις και θα ενισχύσει την περιφερειακή της επιρροή.

Με πολυετή εμπειρία στη διαχείριση της ανασυγκρότησης σε περιοχές της Συρίας που βρίσκονται υπό στρατιωτικό έλεγχο, η Άγκυρα επιδιώκει πλέον να εντείνει τις προσπάθειές της σε ολόκληρη τη χώρα. Τούρκοι αξιωματούχοι και επιχειρηματικοί ηγέτες κινητοποιούν σχέδια για την προσέλκυση επενδύσεων και εμπορίου σε τομείς που έχουν πληγεί από τον πόλεμο, όπως η ενέργεια, η ύδρευση, η στέγαση και οι υποδομές. Ωστόσο, η Τουρκία δεν διαθέτει την οικονομική δύναμη να προχωρήσει μόνη της, γεγονός που καθιστά τις διεθνείς συνεργασίες, ιδίως με τα κράτη του Κόλπου και ενδεχομένως την Ευρώπη, ζωτικής σημασίας για τις φιλοδοξίες της Άγκυρας σύμφωνα με το almonitor.com

Μετά την ανακοίνωση του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ για την άρση των κυρώσεων κατά της Συρίας και τη συνάντησή του με τον Σαράα στη Σαουδική Αραβία στις 14 Μαΐου, ο Τομ Μπάρακ, ο οποίος φέρει τη διπλή ιδιότητα του πρέσβη των ΗΠΑ στην Τουρκία και ειδικού απεσταλμένου για τη Συρία, ανακοίνωσε μια συμφωνία ύψους 7 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την ενέργεια στη Δαμασκό, στην οποία συμμετέχουν οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Τουρκία και το Κατάρ.

Σχέδιο ανασυγκρότησης

Σύμφωνα με εμπειρογνώμονες που μίλησαν στο Al-Monitor, οι τομείς προτεραιότητας για την ανασυγκρότηση της Συρίας είναι ο τομέας του νερού και της ενέργειας, η παραγωγή και διανομή ηλεκτρικής ενέργειας και η εξόρυξη υδρογονανθράκων, μαζί με τη γεωργία, τη στέγαση, τις μεταφορές, τις τηλεπικοινωνίες, την εκπαίδευση και την υγειονομική περίθαλψη.

Η Τουρκία έχει αποκτήσει μεγάλη εμπειρία στην ανασυγκρότηση της Συρίας χάρη στα μεγάλα εδάφη στο βόρειο και βορειοδυτικό τμήμα της χώρας που κατέλαβε μετά τις τουρκικές στρατιωτικές επιχειρήσεις το 2016, το 2018 και το 2019.

Μια έκθεση του Μαρτίου σχετικά με τις προσπάθειες ανασυγκρότησης της Τουρκίας στη βορειοδυτική Συρία από το 2016 έως το 2024 υποστήριξε ότι στους τομείς αυτούς έχει δοθεί προτεραιότητα προκειμένου να καταστούν «αυτές οι περιοχές αυτάρκεις και να εξαλειφθούν τα προβλήματα ασφάλειας». Η έκθεση δημοσιεύθηκε από το think tank SETA Foundation με έδρα την Άγκυρα και το Harmoon Center for Contemporary Studies με έδρα την Κωνσταντινούπολη, το οποίο επικεντρώνεται σε θέματα που αφορούν τη Συρία.

«Η ανασυγκρότηση της βορειοδυτικής Συρίας πέτυχε χάρη στην ηγεσία της Τουρκίας και την ανθεκτικότητα του συριακού λαού», δήλωσε ο Μουράτ Ασλάν, κύριος συντάκτης της έκθεσης SETA, στο Al-Monitor.

Ο Ασλάν, ανώτερος ερευνητής στο SETA και αναπληρωτής καθηγητής πολιτικών επιστημών και διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Hasan Kalyoncu στην επαρχία Γκαζιαντέπ της νοτιοανατολικής Τουρκίας, πρόσθεσε ότι «για να επεκταθούν οι επιτυχίες της βορειοδυτικής Συρίας στο υπόλοιπο της χώρας, απαιτούνται τόσο η συριακή επιχειρηματικότητα όσο και η δημόσια υποστήριξη και οι ιδιωτικές επενδύσεις από το εξωτερικό».

Η έκθεση εκτιμά το κόστος της ανασυγκρότησης της Συρίας σε 530 δισεκατομμύρια δολάρια, ένα τεράστιο ποσό για τη χώρα που έχει καταστραφεί από τον πόλεμο. Το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν της Συρίας μειώθηκε από 67,5 δισεκατομμύρια δολάρια το 2011 σε λιγότερο από 30 δισεκατομμύρια δολάρια το 2024, σύμφωνα με την κρατική τουρκική υπηρεσία Anadolu.

Η Γκαζιαντέπ ως εφαλτήριο

Η νότια συνοριακή επαρχία της Γκαζιαντέπ αναμένεται να διαδραματίσει ηγετικό ρόλο στις προσπάθειες της Τουρκίας για την ανοικοδόμηση της Συρίας. Πριν από τον εμφύλιο πόλεμο του 2011, η Γκαζιαντέπ ήταν υπεύθυνη για το 60% των τουρκικών εξαγωγών προς τη Συρία, οι οποίες αυξήθηκαν από 266 εκατομμύρια δολάρια το 2000 σε 1,84 δισεκατομμύρια δολάρια το 2010, σύμφωνα με τουρκικές κυβερνητικές υπηρεσίες.

Η εμπορική αυτή άνθηση οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό στη συμφωνία ελεύθερου εμπορίου που υπογράφηκε μεταξύ των δύο χωρών το 2004 και στην άρση των περιορισμών στη χορήγηση θεωρήσεων το 2007. Η Γκαζιαντέπ έγινε επίσης η πύλη για μεγάλο μέρος του εμπορίου της Συρίας με τον υπόλοιπο κόσμο. «Η Γκαζιαντέπ δεν διαδραματίζει μόνο ηγετικό ρόλο στο εμπόριο της Τουρκίας με τη Συρία, αλλά είναι και σημαντικός επενδυτής στη συριακή αγορά», δήλωσε ο Χασάν Μπαράν Ουκανέρ, γενικός γραμματέας του Εμπορικού Επιμελητηρίου της Γκαζιαντέπ, στο Al-Monitor. «Επιπλέον, πριν από τις ταραχές, η Συρία αποτελούσε σημαντική διαδρομή εφοδιασμού για το χερσαίο εμπόριο της Τουρκίας με τη Μέση Ανατολή», τόνισε.

Ο Ουκανέρ επεσήμανε ότι ακόμη και κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου το εμπόριο συνεχίστηκε και η Γκαζιαντέπ λειτούργησε ως σημαντική εμπορική οδός για τη Συρία, προμηθεύοντας κρίσιμα είδη, όπως καταναλωτικά αγαθά, για τους οργανισμούς του ΟΗΕ που συμμετείχαν στις ανθρωπιστικές προσπάθειες στη χώρα.

Τα πράγματα φαίνεται να αλλάζουν προς το καλύτερο, δήλωσε ο Ουκανέρ. Οι εξαγωγές της Γκαζιαντέπ προς τη Συρία, που ανήλθαν σε 151 εκατομμύρια δολάρια κατά την περίοδο Ιανουαρίου-Απριλίου του 2024, αυξήθηκαν κατά 23% σε 187 εκατομμύρια δολάρια, κυρίως σε δομικά υλικά, σίδηρο και χάλυβα, τρόφιμα και ρούχα, σύμφωνα με το Εμπορικό Επιμελητήριο της Γκαζιαντέπ.

Ο Ουκανέρ δήλωσε ότι, καθώς τα μέλη της επιχειρηματικής κοινότητας της Γκαζιαντέπ συνεχίζουν να επισκέπτονται τη Συρία, διαπιστώνουν ότι ορισμένοι τομείς — οι επενδύσεις σε βασικά αγαθά, την υγειονομική περίθαλψη και την εφοδιαστική — έχουν αναπτυξιακό δυναμικό.

Δεδομένου ότι η επαρχία φιλοξενεί μισό εκατομμύριο Σύρους, η Γκαζιαντέπ αναμένεται να αναλάβει ηγετικό ρόλο στο εμπόριο με τη Συρία.

Ο Ουκανέρ επεσήμανε ότι από τα 40.000 μέλη του επιμελητηρίου του, τα 4.000 (περίπου το 10%) είναι Σύροι. Αυτοί οι επιχειρηματίες θα διαδραματίσουν κρίσιμο ρόλο στην επέκταση των εμπορικών και οικονομικών δεσμών μεταξύ των δύο χωρών και στη μελλοντική ανάπτυξη της Συρίας.

Ο Ουκανέρ δήλωσε ότι ο οργανισμός του θα συνεχίσει να συντονίζει τις προσπάθειές του με την Ένωση Επιμελητηρίων και Εμπορικών Επιμελητηρίων της Τουρκίας (TOBB), τη μεγαλύτερη ομοσπονδία του ιδιωτικού τομέα της χώρας, καθώς και με τα υπουργεία της κυβέρνησης. Για να επιταχυνθεί η ανάπτυξη του εμπορίου μεταξύ Τουρκίας και Συρίας, σημείωσε επίσης την ανάγκη αναθεώρησης και επικαιροποίησης της συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου του 2004 και της επαναλειτουργίας του γενικού προξενείου της Συρίας στη Γκαζιαντέπ.

Αυτό θα δώσει μια νέα διάσταση στην ιδέα της επιστροφής των Συρίων που ζουν στην Τουρκία στην πατρίδα τους, η οποία θα προσφέρει στην οικονομία της Συρίας επενδυτές, εργαζομένους και καταναλωτές, ενώ θα ανακουφίσει την πίεση στην τουρκική αγορά εργασίας. Οι άτυποι Σύριοι στην Τουρκία συχνά δέχονται θέσεις εργασίας με αμοιβές χαμηλότερες από τον κατώτατο μισθό, γεγονός που οδηγεί σε εντάσεις μεταξύ των δύο ομάδων.

Ο Τούρκος υπουργός Εσωτερικών Αλί Γερλικάγια ανακοίνωσε ότι, από την πρώτη τουρκική στρατιωτική επιχείρηση στη Συρία το 2016, περίπου ένα εκατομμύριο Σύροι στην Τουρκία έχουν επιστρέψει στην πατρίδα τους. Η Τουρκία εξακολουθεί να φιλοξενεί περισσότερους από τρία εκατομμύρια καταγεγραμμένους πρόσφυγες που διέφυγαν από τον εμφύλιο πόλεμο, ενώ ο αριθμός των Σύρων χωρίς χαρτιά είναι άγνωστος. Η φιλοξενία τους έχει κοστίσει στην Άγκυρα δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με Τούρκους αξιωματούχους.

Περιορισμοί

Για να βοηθήσει στην ανασυγκρότηση της Συρίας, που θα κοστίσει 530 δισεκατομμύρια δολάρια, η Τουρκία θα χρειαστεί φίλους, καθώς δεν είναι χώρα με μεγάλο κεφάλαιο — η αδύναμη λίρα και τα χαμηλά ποσοστά αποταμίευσης δεν βοηθούν.

Ομοίως, η Συρία δεν μπορεί να πληρώσει αυτό το ποσό (τουλάχιστον όχι αρχικά). Σε αντίθεση με το γειτονικό Ιράκ, το οποίο αναβίωσε τον γιγαντιαίο πετρελαϊκό του τομέα αρκετά γρήγορα μετά την αμερικανική κατοχή το 2003 και τον διατήρησε σε λειτουργία κατά τη διάρκεια της επίθεσης του ISIS τη δεκαετία του 2010, η Συρία δεν είναι τόσο πλούσια σε υδρογονάνθρακες.

Εν πάση περιπτώσει, πολλά από τα πετρελαϊκά και αεριοφόρα κοιτάσματα της Συρίας είτε βρίσκονται σε κατάσταση χάους λόγω του εμφυλίου πολέμου είτε υπό τον έλεγχο των Κούρδων στο βορειοανατολικό τμήμα της χώρας.

Τα αραβικά κράτη του Κόλπου, ιδίως το Κατάρ, η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, παραμένουν οι κύριοι παράγοντες στην ανασυγκρότηση της Συρίας.

Η Σιμόν Θόλενς, καθηγήτρια διεθνών σχέσεων με κοινή διορισμό στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο και στο Πανεπιστήμιο Τζον Κάμποτ στην Ιταλία, θεωρεί επίσης τις ευρωπαϊκές χώρες ως πιθανούς εταίρους εκτός από τις χώρες του Κόλπου, αν και με αρκετές επιφυλάξεις. Η Θόλενς, της οποίας η τρέχουσα έρευνα επικεντρώνεται στην ανασυγκρότηση της Συρίας, δήλωσε στο Al-Monitor: «Υποψιάζομαι ότι οι ευρωπαϊκές εταιρείες θα συμμετάσχουν πράγματι, τουλάχιστον στους τομείς των μεταφορών, των υποδομών και ίσως της ενέργειας».

Η Θολένς επεσήμανε επίσης ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο «κινείται πολύ ενεργά προς την άρση των κυρώσεων».

Ωστόσο, προειδοποίησε ότι η προσέγγιση των ευρωπαϊκών εταιρειών προς τη Συρία θα εξαρτηθεί από το αν οι κυρώσεις της ΕΕ θα αρθεί σταδιακά και προσωρινά ή γρήγορα και μόνιμα. «Αν η ΕΕ άρει όλες τις κυρώσεις χωρίς προσωρινή ρήτρα, τότε μπορούμε να αναμένουμε την επιστροφή των εταιρειών και τη δημιουργία νέων οικονομικών συμμαχιών».

«Θέλω να πιστεύω ότι η Ευρώπη θα πρέπει να εμπλακεί πιο ενεργά στη διαμόρφωση του μεταπολεμικού κράτους και της κοινωνίας της Συρίας, κάτι που η υπογραφή επιταγών δεν της επέτρεψε ποτέ», πρόσθεσε. «Ωστόσο, η Ευρώπη είναι επίσης πολύ εσωστρεφής αυτή τη στιγμή, οπότε αυτό το άλμα εμπιστοσύνης δεν έχει ακόμη γίνει ορατό».

Πηγή: pagenews.gr