Τουρκολιβυκό μνημόνιο: Η στροφή Χαφτάρ και η ανησυχία της Αθήνα

Η απόφαση της Βουλής των Αντιπροσώπων της Λιβύης, που συνδέεται με τον στρατηγό Χαλίφα Χαφτάρ, να συστήσει τεχνική επιτροπή για τη μελέτη και πιθανή έγκριση του τουρκολιβυκού μνημονίου οριοθέτησης θαλάσσιων ζωνών, αποτελεί μια κρίσιμη και πολυσύνθετη εξέλιξη με ευρείες γεωπολιτικές, νομικές και διπλωματικές προεκτάσεις στην περιοχή.

Υπενθυμίζεται ότι το μνημόνιο υπογράφηκε στις 27 Νοεμβρίου 2019 μεταξύ της Τουρκίας και της τότε Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας (GNA) της Λιβύης, που είχε έδρα την Τρίπολη υπό τον Φαγέζ αλ Σαράζ. Σκοπός του ήταν η οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών με στόχο την οριοθέτηση Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) και την ενεργειακή συνεργασία.

Η Βουλή των Αντιπροσώπων, που μέχρι πρόσφατα κρατούσε αρνητική στάση απέναντι στο μνημόνιο, φαίνεται να αλλάζει πλεύση.

Η απόφασή της να συστήσει τεχνική επιτροπή για τη μελέτη και πιθανή έγκριση της συμφωνίας σηματοδοτεί μια σημαντική πολιτική στροφή, η οποία προκαλεί έντονες ανησυχίες στην Ελλάδα και άλλους διεθνείς παράγοντες.

Η αλλαγή αυτή συνδέεται με τις εντεινόμενες διπλωματικές επαφές ανάμεσα στην Τουρκία και την Ανατολική Λιβύη. Τον Απρίλιο 2025, ο γιος του στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ, αντιστράτηγος Σαντάμ Χαλίφα Χαφτάρ, επισκέφθηκε την Άγκυρα κατόπιν πρόσκλησης του αρχηγού των τουρκικών χερσαίων δυνάμεων.

Νωρίτερα, ο άλλος γιος του, Μπελκασέμ Χαφτάρ, είχε επισκεφθεί την Τουρκία ως γενικός διευθυντής του Ταμείου Ανάπτυξης της Λιβύης, εκφράζοντας ικανοποίηση για την πρόοδο στον ενεργειακό τομέα.

Η Τουρκία, μέσω του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και του υπουργού Ενέργειας Αλπαρσλάν Μπαϊρακτάρ, έχει καταστήσει σαφές ότι η Λιβύη αποτελεί βασικό στόχο για γεωτρήσεις και ενεργειακή συνεργασία, ενισχύοντας τη στρατηγική της παρουσία στην Ανατολική Μεσόγειο.

Η στάση της Αθήνας 

Η Ελλάδα εκφράζει έντονη ανησυχία για την πιθανή αναγνώριση του τουρκολιβυκού μνημονίου από τη Βουλή των Αντιπροσώπων της Ανατολικής Λιβύης.

Το ΥΠΕΞ έχει επανειλημμένα τονίσει ότι η συμφωνία παραβιάζει το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, αγνοεί την ύπαρξη των ελληνικών νησιών και δεν έχει καμία νομική ισχύ, καθώς δεν έχει εγκριθεί από το λιβυκό κοινοβούλιο.

Παρά τις επίσημες τοποθετήσεις, η Αθήνα δεν έχει επιδείξει τα τελευταία χρόνια την αναγκαία προσοχή στη Λιβύη.

Οι σχέσεις με την Ανατολική Λιβύη έχουν ατονήσει πλήρως, ενώ και οι σχέσεις με την κυβέρνηση της Τρίπολης περιορίζονται στα απολύτως αναγκαία.

Πληροφορίες αναφέρουν ότι ο υπουργός Εξωτερικών, Γιώργος Γεραπετρίτης, σχεδίαζε επίσκεψη στην Τρίπολη, αναγνωρίζοντας τη σημασία της Λιβύης τόσο λόγω του τουρκολιβυκού μνημονίου όσο και λόγω του αυξανόμενου προβλήματος των μεταναστευτικών ροών προς την Κρήτη.

Ωστόσο, η τεταμένη κατάσταση στην πρωτεύουσα —ιδίως λόγω του Μπαϊραμιού και των συγκρούσεων μεταξύ ένοπλων ομάδων— έχει καθυστερήσει την οριστικοποίηση της επίσκεψης.

Ο Έλληνας πρέσβης στην Τρίπολη, Νίκος Γαριλίδης, σύμφωνα με λιβυκά ΜΜΕ, συναντήθηκε πρόσφατα με τον Λίβυο υπουργό Εξωτερικών, Αλ Τάχερ Αλ Μπαούρ, για ανασκόπηση των διμερών σχέσεων και στήριξη των προσπαθειών για πολιτική σταθερότητα στη χώρα.