Η διαφθορά στην Ελλάδα και η σύγκριση με τη Βουλγαρία – Τι δείχνει έρευνα της Κομισιόν

Μπορεί η Ελλάδα να είναι μια χώρα πιο διεφθαρμένη από τη Βουλγαρία; Κι όμως, αυτό φαίνεται ότι πιστεύουν οι επιχειρήσεις που κάνουν δουλειές στις δύο χώρες: Το 97% των επιχειρήσεων που απάντησαν στο Ευρωβαρόμετρο της Eurostat εκτιμούν ότι η διαφθορά είναι ευρέως διαδομένη στην Ελλάδα. Το αντίστοιχο ποσοστό στη Βουλγαρία; «Μόνο» 88!

Ένας επιχειρηματίας με διεθνείς δραστηριότητες, που θα διατρέξει τις 126 σελίδες της νέας εαρινής έκθεσης Ευρωπαϊκού Εξαμήνου που συνέταξε για την Ελλάδα η Κομισιόν, θα δει ένα νόμισμα με δύο όψεις:

• Η ανάπτυξη στην Ελλάδα «τρέχει» με ταχύτερο ρυθμό από την ευρωζώνη, ενώ στα δημοσιονομικά η χώρα φαίνεται πλήρως εναρμονισμένη με τους νέους κανόνες της Ευρώπης. Αν και καταγράφεται μια οριακή υπέρβαση του ορίου δαπανών που έχει συμφωνηθεί με τις Βρυξέλλες το 2025, σωρευτικά στη διετία βρισκόμαστε άνετα κάτω από το όριο. Οικονομικά και δημοσιονομικά, λοιπόν, ο ξένος επιχειρηματίας θα δει μια χώρα που βαθμολογείται με λίαν καλώς -και πιθανότατα θα ξεχάσει τις περιπέτειες της προηγούμενης δεκαετίας.
• Από την άλλη, όμως, σε αυτό το τσεκάπ της οικονομίας από την Κομισιόν, το οποίο περιλαμβάνει «εξετάσεις» πολλών τομέων της οικονομικής ζωή, ο ξένος επιχειρηματίας θα δει να σκιαγραφείται μια μάλλον αποθαρρυντική εικόνα για όποιον θα σχεδίαζε να ρισκάρει κεφάλαια σε μια άμεση επένδυση στην Ελλάδα: εκτεταμένη διαφθορά, μια Δικαιοσύνη που συνεχώς εκσυγχρονίζεται αλλά γίνεται πιο αργή, δημόσιοι διαγωνισμοί που μυστηριωδώς διεκδικούνται σε πολύ υψηλό ποσοστό από ένα μόνο υποψήφιο είναι μερικές από τις δυσάρεστες πλευρές της ελληνικής πραγματικότητας, που θα αποθάρρυναν αρκετούς φιλόδοξους, ξένους επενδυτές.

Η διαφθορά και η σύγκριση με τη Βουλγαρία

Κοινή αντίληψη των επιχειρηματιών για την Ελλάδα, όπως σκιαγραφείται από τις έρευνες του Ευρωβαρόμετρου, είναι ότι η χώρα έχει διαβρωθεί από τη διαφθορά σε επικίνδυνο βαθμό, ενώ επικρατεί γενικευμένη ατιμωρησία.

Όπως σημειώνει η Κομισιόν, ένα πολύ υψηλότερο ποσοστό εταιρειών σε σχέση με τον μέσο όρο της ΕΕ θεωρεί τη διαφθορά ευρέως διαδεδομένη και πρόβλημα κατά την επιχειρηματική δραστηριότητα σύμφωνα με το businessdaily.gr και τον Νώντα Χαλδούπη

Στην Ελλάδα, το 97% των εταιρειών θεωρεί ότι η διαφθορά είναι ευρέως διαδεδομένη (μέσος όρος ΕΕ 64%), ενώ το 70% θεωρεί ότι η διαφθορά αποτελεί πρόβλημα κατά την επιχειρηματική δραστηριότητα (μέσος όρος ΕΕ 36%).

Επιπλέον, μόνο το 13% των εταιρειών πιστεύουν ότι τα άτομα και οι επιχειρήσεις που συλλαμβάνονται για δωροδοκία ανώτερου αξιωματούχου τιμωρούνται κατάλληλα (μέσος όρος ΕΕ 31%). Λίγες υποθέσεις διαφθοράς υψηλού επιπέδου οδηγούν σε διώξεις και τελικές καταδίκες.

Σύμφωνα με τις εισαγγελικές αρχές, εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις σε σχέση με την απόκτηση αποδεικτικών στοιχείων μέσω δικαστικής ή διοικητικής συνδρομής, τη διάρκεια των προκαταρκτικών ερευνών σε πολύπλοκες υποθέσεις και τους κινδύνους διαρροής εμπιστευτικών πληροφοριών στα μέσα ενημέρωσης σύμφωνα με το businessdaily.gr και τον Νώντα Χαλδούπη

Τα στατιστικά για τις αντιλήψεις για τη διαφθορά στη Βουλγαρία, όπως προκύπτουν από την αντίστοιχη έκθεση της Κομισιόν για τη γειτονική χώρα, εκπλήσσουν δυσάρεστα, καθώς, αντίθετα με την κοινή αντίληψη, οι επιχειρήσεις φαίνεται να πιστεύουν ότι η διαφθορά είναι λιγότερο εκτεταμένη.

Η αντίληψη μεταξύ των επιχειρήσεων ότι η διαφθορά είναι ευρέως διαδεδομένη παραμένει υψηλή, σημειώνει η Κομισιόν για τη Βουλγαρία. Το 88% των εταιρειών θεωρούν ότι η διαφθορά είναι ευρέως διαδεδομένη και το 57% ότι η διαφθορά αποτελεί πρόβλημα κατά την επιχειρηματική δραστηριότητα. Μόνο το 14% των εταιρειών πιστεύει ότι τα άτομα και οι επιχειρήσεις που συλλαμβάνονται για δωροδοκία ανώτερου αξιωματούχου τιμωρούνται κατάλληλα.

Δημόσιες συμβάσεις και διαγωνισμοί

Ένα κατ’ εξοχήν προβληματικό πεδίο στην Ελλάδα, όπου συχνά γίνεται λόγος για διαφθορά και διαπλοκή, είναι οι διαγωνισμοί για δημόσιες συμβάσεις.

Η Κομισιόν σημειώνει ότι η κυβέρνηση αναπτύσσει ένα ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης κινδύνων για την αύξηση της διαφάνειας και της ακεραιότητας στις δημόσιες συμβάσεις, οι οποίες εξακολουθούν να θεωρούνται ως περιοχή υψηλού κινδύνου στην Ελλάδα.

Το 54% των εταιρειών (μέσος όρος ΕΕ 27%) πιστεύουν ότι η διαφθορά τους εμπόδισε να κερδίσουν έναν δημόσιο διαγωνισμό ή ένα δημόσιο συμβόλαιο στην πράξη τα τελευταία τρία χρόνια.

Άλλοι τομείς υψηλού κινδύνου φαίνεται να είναι η υγειονομική περίθαλψη, η εκπαίδευση και η πολιτική προστασία, σύμφωνα με την Ενιαία Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων.

Το ποσοστό των απευθείας αναθέσεων μειώθηκε από 17% σε 14% μεταξύ 2023 και 2024, σημειώνει η Κομισιόν, όμως παρατηρεί ένα άλλο φαινόμενο που δημιουργεί προβληματισμό. Το ποσοστό των διαγωνισμών που καταλήγουν σε μόνο μία προσφορά αυξάνεται σταθερά από το 2021 και είναι πολύ πάνω από τον μέσο όρο στην Ευρωπαϊκή Ένωση (Ελλάδα 55% έναντι ΕΕ 32% το 2024).

Ένας άλλος παράγοντας που εμποδίζει τον ανταγωνισμό είναι η χαμηλή χρήση κριτηρίων που βασίζονται στην ποιότητα, με το 85% των συμβάσεων να ανατίθεται με βάση τη χαμηλότερη τιμή.

Δικαιοσύνη: Ακόμη πιο αργή…

Παρά τις συνεχείς παρεμβάσεις και μεταρρυθμίσεις, η Δικαιοσύνη στην Ελλάδα γίνεται πιο αργή, αντί να επιταχύνει τους ρυθμούς έκδοσης αποφάσεων, που τη φέρνουν στις χαμηλότερες θέσεις της Ευρώπης.

Η Κομισιόν τονίζει ότι το δικαστικό σύστημα εξακολουθεί να αντιμετωπίζει σοβαρές προκλήσεις όσον αφορά τη συνολική του αποτελεσματικότητα, ιδίως όσον αφορά τη διάρκεια των διαδικασιών.

Ο χρόνος εκκαθάρισης αστικών και εμπορικών υποθέσεων στα πρωτοδικεία έχει αυξηθεί περαιτέρω (771 ημέρες το 2023 έναντι 746 το 2022) και παραμένει μεταξύ των μεγαλύτερων στην ΕΕ.

Η διοικητική δικαιοσύνη αντιμετωπίζει επίσης καθυστερήσεις, παρά κάποιες βελτιώσεις στα τακτικά διοικητικά δικαστήρια (439 ημέρες το 2023 έναντι 464 το 2022).

Τα δικαστήρια εξακολουθούν να χρησιμοποιούν περιορισμένα ψηφιακά εργαλεία και έχουν ακόμη πολύ λίγα ηλεκτρονικά εργαλεία επικοινωνίας διαθέσιμα, ενώ δικαστές και υπάλληλοι εκπαιδεύονται σε νέες τεχνολογίες.

Δεν υπάρχουν διαδικαστικοί κανόνες για την ενσωμάτωση ψηφιακών τεχνολογιών στη διοικητική δικαιοσύνη. Πάντως, τονίζει η Επιτροή, όσον αφορά τη δικαστική ανεξαρτησία, δεν έχουν αναφερθεί συστημικές ελλείψεις.

Τι εμποδίζει τις επενδύσεις

Η Κομισιόν καταγράφει σε ειδικό πλαίσιο της έκθεσης όλα τα εμπόδια που κρατούν χαμηλά τις ιδιωτικές και δημόσιες επενδύσεις, με αποτέλεσμα ο δείκτης επενδύσεις/ΑΕΠ να παραμένει σε επίπεδα πολύ χαμηλότερα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.

Ο δείκτης ιδιωτικών επενδύσεων της Ελλάδας συγκαταλέγεται στους χαμηλότερους στην ΕΕ, τονίζει η Επιτροπή. Τα τρία κύρια εμπόδια που συμβάλλουν σε αυτήν την υστέρηση είναι:

• Ρύθμιση της επιχειρηματικής δραστηριότητας, αβεβαιότητα και υψηλό κόστος ενέργειας. Περισσότερο από το 90% των εταιρειών αναφέρει αυτούς τους παράγοντες ως εμπόδια στις επενδύσεις.
• Ελλείψεις εργατικού δυναμικού και δεξιοτήτων. Ένα αυξανόμενο ποσοστό ελληνικών εταιρειών αναφέρει την έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού ως εμπόδιο.
• Πρόσβαση σε χρηματοδότηση. Ενώ η πρόοδος ήταν σημαντική τα τελευταία χρόνια, το ποσοστό των οικονομικά περιορισμένων ελληνικών εταιρειών, ειδικά μεταξύ των ΜμΕ, είναι υψηλό. Η πρόσβαση σε μη τραπεζική χρηματοδότηση και επιχειρηματικά κεφάλαια παραμένει περιορισμένη.

Σε ό,τι αφορά τις δημόσιες επενδύσεις, παρά την πρόοδο των τελευταίων ετών, τα εμπόδια για την αποτελεσματική διαχείριση παραμένουν:

• Παρατεταμένες δικαστικές διαδικασίες για την αντιμετώπιση νομικών αξιώσεων κατά των διαδικασιών δημοσίων συμβάσεων, σε συνδυασμό με τις αργές διαδικασίες αδειοδότησης και μεταβίβασης δικαιωμάτων ιδιοκτησίας, εμποδίζουν την έγκαιρη ολοκλήρωση βασικών επενδύσεων σε υποδομές.
• Ελλείπει αποτελεσματικός συντονισμός μεταξύ των δημόσιων φορέων, ιδίως όσον αφορά επενδύσεις που εκτείνονται σε πολλούς τομείς και υπουργεία.

Αυτές οι προκλήσεις λειτουργούν επίσης ως τροχοπέδη στην απορρόφηση των κονδυλίων της ΕΕ. Η υλοποίηση του Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRP) της Ελλάδας βρίσκεται σε καλό δρόμο, αλλά αντιμετωπίζει σημαντικά εμπόδια, που συνδέονται με τις παραπάνω προκλήσεις. Επί του παρόντος, η Ελλάδα έχει εκπληρώσει το 35% των ορόσημων και στόχων του RRP της.