ΕΕ: Στροφή προς την Άμυνα – Εγκαταλείπει Κλίμα και Ψηφιοποίηση

ΗΕυρώπη φαίνεται να εγκαταλείπει την πράσινη μετάβαση και τον ψηφιακό μετασχηματισμό και να στρέφεται στην άμυνα και την ασφάλεια.

Τέσσερα χρόνια μετά την έναρξη της πανδημίας και την έγκριση του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προχωρά σε μια εντυπωσιακή μετατόπιση προτεραιοτήτων: από το κλίμα και τον ψηφιακό μετασχηματισμό, στην άμυνα και την ασφάλεια. Με περίπου €335 δισ. σε εκκρεμότητα, η Κομισιόν επιτρέπει πλέον τη χρηματοδότηση αμυντικών έργων από κονδύλια που είχαν σχεδιαστεί για την Πράσινη Συμφωνία και τον ψηφιακό μετασχηματισμό.

Το χρονοδιάγραμμα πιέζει – καθυστερήσεις σε πολλές χώρες Τα κράτη-μέλη έχουν προθεσμία έως τον Αύγουστο του 2026 για να επιτύχουν τα συμφωνηθέντα ορόσημα και να απορροφήσουν τα διαθέσιμα κονδύλια. Ωστόσο, πολλές χώρες εμφανίζουν σοβαρές καθυστερήσεις. Ρουμανία, Ουγγαρία και Βουλγαρία παραμένουν πίσω, ενώ η Ουγγαρία δεν έχει καν υποβάλει αίτημα εκταμίευσης, εξαιτίας εκκρεμοτήτων σε ζητήματα κράτους δικαίου. Η Ιταλία και η Ισπανία, οι μεγαλύτεροι δικαιούχοι, πιέζουν για παράταση – κάτι που η Επιτροπή απορρίπτει κατηγορηματικά.

Αναζητώντας «εύκολες» δαπάνες Η Επιτροπή ενθαρρύνει πλέον τις κυβερνήσεις να τροποποιήσουν τα σχέδιά τους, ώστε να τα προσαρμόσουν σε πιο ρεαλιστικά έργα. Αντί να οικοδομήσουν ένα νοσοκομείο εξ αρχής, μπορούν να ολοκληρώσουν μέρος του και να μεταφέρουν το υπόλοιπο έργο σε άλλα ευρωπαϊκά προγράμματα. Παράλληλα, προωθείται η χρήση κονδυλίων για κοινά ευρωπαϊκά αμυντικά προγράμματα όπως οι δορυφορικές επικοινωνίες, προσφέροντας γρήγορη απορρόφηση χωρίς πολύπλοκες εθνικές διαδικασίες.

Και η Ελλάδα; Ταχύτερη στα χαρτιά, αλλά βραχυκυκλωμένη στη διανομή Η Ελλάδα, αν και εξασφάλισε τη μεγαλύτερη – αναλογικά με το ΑΕΠ της – χρηματοδότηση, παρουσιάζει εντυπωσιακά προβλήματα στην απορρόφηση. Μέχρι το τέλος του 2024 είχε εισπράξει περίπου το 47% των επιχορηγήσεων που δικαιούται, κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (57,9%). Ωστόσο, μόλις το 28% των συνολικών διαθεσίμων είχε πραγματικά χρησιμοποιηθεί, με τα υπόλοιπα να λιμνάζουν στους φορείς της γενικής κυβέρνησης.

Γραφειοκρατία και υστέρηση στην υλοποίηση Αναλυτές από τον τραπεζικό χώρο και η ίδια η Τράπεζα της Ελλάδος επισημαίνουν το ίδιο πρόβλημα: μια βραδυκίνητη γραφειοκρατία, που καθυστερεί κρίσιμα στάδια, από την έγκριση σχεδίων έως τις συμβασιοποιήσεις. Η Ελλάδα βρίσκεται στη 19η θέση μεταξύ των 27 κρατών-μελών στην πραγματική χρήση των επιχορηγήσεων, ενώ σχεδόν τα μισά από τα εισπραχθέντα κονδύλια παραμένουν αδρανή.

Πού πάνε τελικά τα λεφτά; Το 85% των χρηματοδοτήσεων στην Ελλάδα αφορά επενδύσεις εκτός γενικής κυβέρνησης, μέσω μεταβιβάσεων κεφαλαίων. Μόλις το 10% αφορά άμεσες δημόσιες επενδύσεις. Την ίδια στιγμή, το ποσοστό για τρέχουσες δαπάνες παραμένει χαμηλό (10%), γεγονός που – τουλάχιστον στα χαρτιά – συμμορφώνεται με τις αρχικές κατευθυντήριες γραμμές του Ταμείου.

Επενδύσεις ή «επενδύσεις»; Το τι συνιστά επένδυση είναι ένα άλλο αμφισβητούμενο ζήτημα. Για παράδειγμα, η επιδότηση επιτοκίων στεγαστικών δανείων στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται ως επενδυτική δαπάνη, πρακτική που δεν ακολουθείται ευρέως αλλού. Το ερώτημα αν τέτοιες πολιτικές συμβάλλουν ουσιαστικά στην ανάπτυξη παραμένει αναπάντητο.

Άμυνα και «πρόοδος»: ένα νέο αφήγημα Μπροστά στην πίεση του χρόνου και των γεωπολιτικών εξελίξεων, η Κομισιόν επιχειρεί να επανανοηματοδοτήσει την πρόοδο. Ο Επίτροπος Οικονομίας Valdis Dombrovskis υποστηρίζει ότι έργα στον τομέα της ασφάλειας και της άμυνας μπορούν να ενταχθούν στους ευρύτερους στόχους ανθεκτικότητας. Όμως η σύνδεση με τις αρχικές προτεραιότητες του RRF παραμένει ασαφής, όπως παραδέχεται ο ίδιος.

Ανθεκτικότητα ή αναδίπλωση; Η δυνατότητα ανακατεύθυνσης κονδυλίων παρουσιάζεται ως λύση ανάγκης, αλλά δημιουργεί κρίσιμα ερωτήματα: Χάνονται έτσι οι μεγάλες στρατηγικές μεταρρυθμίσεις για κλίμα και ψηφιακή μετάβαση; Και αν ναι, τι απομένει από τον φιλόδοξο σχεδιασμό του 2021; Το ότι η απορρόφηση εξαρτάται τώρα από «εύκολες» λύσεις ή στρατιωτικά έργα μπορεί να επιταχύνει τη χρήση κονδυλίων, αλλά αλλοιώνει ριζικά τη φιλοσοφία του Ταμείου.

Το κρίσιμο δίλημμα των επόμενων 12 μηνών Το 2025 και το 2026 είναι τα καθοριστικά χρόνια. Στην Ελλάδα, ο στόχος είναι να απορροφηθούν €4,9 δισ. το 2025 και €7 δισ. το 2026. Αν αποτύχει, κινδυνεύει να χάσει σημαντικό μέρος της διαθέσιμης χρηματοδότησης. Το αν θα προλάβει, εξαρτάται όχι μόνο από την τεχνική ωρίμανση των έργων, αλλά από πολιτικές αποφάσεις για το ποιοι είναι οι τελικοί στόχοι: πράσινη ανάπτυξη, ψηφιακή μετάβαση ή απλώς… εξοπλισμοί.

Πηγή: Pagenews.gr