Η επέκταση της επιρροής του Ισραήλ στο Μεγάλο Παιχνίδι της Αφρικής

Η Αφρική χωρίζεται για άλλη μια φορά – όχι με χάρτες και συνθήκες, αλλά μέσω δικτύων παρακολούθησης, στρατιωτικών συμμαχιών και μυστικών συνασπισμών. Στο επίκεντρο αυτής της ανανεωμένης διαμάχης βρίσκεται το κράτος της ισραηλινής κατοχής, το οποίο έχει εισχωρήσει μεθοδικά στις πολιτικές, ασφαλιστικές και οικονομικές αρτηρίες της ηπείρου.

Όπως αναφέρει το the cradle, πίσω από τη ρητορική της ανάπτυξης και της συνεργασίας, η εκστρατεία του Τελ Αβίβ στην Αφρική αποτελεί επέκταση του αποικιοκρατικού του σχεδίου: να διαλύσει τις ιστορικές σχέσεις αλληλεγγύης με την Παλαιστίνη, να εξασφαλίσει στρατηγικά ορμητήρια σε μια πλούσια σε πόρους ήπειρο και να μετατρέψει τα αφρικανικά κράτη σε όπλα για την εξυπηρέτηση των δυτικών και σιωνιστικών ατζέντας.

Αν και οι ισραηλινο-αφρικανικές σχέσεις δεν έχουν ποτέ απαιτήσει επείγουσα προσοχή, η επιχείρηση «Al-Aqsa Flood» τις έφερε ξανά στο προσκήνιο. Η επιχείρηση αντίστασης, που αναδιαμόρφωσε τις περιφερειακές συμμαχίες και αποκάλυψε μακροχρόνιες συμπαιγνίες, έθεσε επίσης στο προσκήνιο την εδραίωση της κατοχικής οντότητας στην Αφρική.

Την ίδια χρονιά, η Νότια Αφρική κατέθεσε ιστορική αγωγή κατά του Ισραήλ στο Διεθνές Δικαστήριο (ICJ), κατηγορώντας το για γενοκτονία στη Γάζα. Η κίνηση αυτή όχι μόνο υπογράμμισε τη δέσμευση της Πρετόρια στην παλαιστινιακή υπόθεση, αλλά και επιβεβαίωσε την ηπειρωτική παράδοση αντίστασης στον αποικιοκρατικό-εποικιστικό καθεστώς, που ξαναζωντανεύει σήμερα μπροστά στην επέκταση της επιρροής του Τελ Αβίβ.

Για δεκαετίες, η Αφρική ήταν κάτι περισσότερο από ένα περιφερειακό ενδιαφέρον για το Τελ Αβίβ. Πίσω από την πρόσοψη της βοήθειας και της γεωργίας σε μια ήπειρο με 1,4 δισεκατομμύρια κατοίκους και έκταση άνω των 30 εκατομμυρίων τετραγωνικών χιλιομέτρων, κρύβεται μια συντονισμένη εκστρατεία εξωτερικής πολιτικής διείσδυσης και μυστικών επιχειρήσεων.

Ωστόσο, η Αφρική δεν είναι μονολιθική. Το μωσαϊκό καθεστώτων, προτεραιοτήτων και εξωτερικών συμμαχιών της ηπείρου έχει ως αποτέλεσμα οι εισβολές του Ισραήλ να λαμβάνουν διάφορες μορφές, προσαρμοσμένες στις εσωτερικές και εξωτερικές ισορροπίες κάθε κράτους, και συχνά να επιταχύνονται από εξωτερικές διαμάχες εξουσίας.

Μια υπολογισμένη επιστροφή

Μετά τη Νακμπά του 1948, όταν το Ισραήλ μονομερώς ανακήρυξε την ανεξαρτησία του, η Αφρική εξακολουθούσε να βρίσκεται υπό την κυριαρχία του αποικιοκρατισμού. Οι πρώτες σχέσεις με το κράτος κατοχής περιορίζονταν στην Αιθιοπία και τη Λιβερία. Ωστόσο, οι ριζικές αλλαγές στη μεταποικιοκρατική τάξη πραγμάτων οδήγησαν το Τελ Αβίβ σε επαναπροσδιορισμό, εκμεταλλευόμενο την ευκαιρία για να προβάλει τη δύναμή του μέσω της παροχής βοήθειας, της εκπαίδευσης και των συνεργασιών στον τομέα της ασφάλειας. Αυτό κορυφώθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1960, για να καταρρεύσει μετά τον πόλεμο του Οκτωβρίου του 1973 και την επακόλουθη παν-αφρικανική υποστήριξη προς την αραβική υπόθεση, μειώνοντας την αναγνώριση του Ισραήλ σε μόλις τρία αφρικανικά κράτη: το Μαλάουι, το Λεσότο και τη Σουαζιλάνδη.

Παρά τη διπλωματική κατάρρευση, το Τελ Αβίβ δεν αποσύρθηκε ποτέ πλήρως. Αντίθετα, προσαρμόστηκε, διοχετεύοντας όπλα σε αυτονομιστικά κινήματα σε περιοχές όπως το Νότιο Σουδάν, προσφέροντας υπηρεσίες πληροφοριών και ενσωματώνοντας τον εαυτό του στις στρατιωτικές δομές κρατών όπως το Ζαΐρ, η Αγκόλα και η Αιθιοπία.

Μέχρι τη δεκαετία του 1980, με τη βοήθεια των Συμφωνιών του Καμπ Ντέιβιντ και του Όσλο και του πολιτικού κατακερματισμού του αραβικού κόσμου, το Ισραήλ ανασυγκρότησε την παρουσία του στην Αφρική. Κινήθηκε διακριτικά, εκμεταλλευόμενο τις κρίσεις, το χρέος και τα διπλωματικά κενά για να αναδιαμορφώσει την εικόνα του, όχι ως παρίας, αλλά ως εταίρος σε ένα πλέον πολυπληθές τοπίο διεθνών δυνάμεων.

Διπλωματική αρχιτεκτονική επιρροής

Σήμερα, το Τελ Αβίβ διατηρεί πλήρεις διπλωματικές σχέσεις με περίπου 44 από τις 54 αφρικανικές χώρες και διαθέτει πρεσβείες σε τουλάχιστον 11 από αυτές, συμπεριλαμβανομένων της Νιγηρίας, της Κένυας, της Αιθιοπίας, της Γκάνας, της Αγκόλας και της Νότιας Αφρικής, ενώ στα υπόλοιπα 33 κράτη έχει μη μόνιμους πρεσβευτές. Ενώ συνεχίζει να επιδιώκει την ομαλοποίηση των σχέσεων με άλλες χώρες, η διπλωματική παρουσία του κράτους κατοχής σε ολόκληρη την Αφρική καταδεικνύει τη στρατηγική αξία που αποδίδει στον ήπειρο.

Η Ρουάντα, το Τόγκο και το Νότιο Σουδάν έχουν αναδειχθεί σε πρωταρχικά πεδία δοκιμών για τα πειράματα επιρροής και διείσδυσης του Ισραήλ. Στη Δυτική και Κεντρική Αφρική, το Τελ Αβίβ αξιοποιεί τις στρατιωτικές και μυστικές συμμαχίες του στη Νιγηρία, την Κένυα, την Αιθιοπία, το Μαλάουι, τη Ζάμπια, την Αγκόλα και την Ακτή του Ελεφαντοστού.

Εξίσου αξιοσημείωτη είναι η σταθερή εξομάλυνση των σχέσεων με αφρικανικές χώρες με μουσουλμανική πλειοψηφία. Η επανάληψη των σχέσεων με το Τσαντ, η εξομάλυνση των σχέσεων με το Σουδάν και το Μαρόκο, καθώς και οι προτάσεις προσέγγισης προς άλλες χώρες, στοχεύουν στη διάσπαση του φιλοπαλαιστινιακού μετώπου εντός των αφρικανικών θεσμών. Η προσπάθεια να ανακτήσει το καθεστώς «κράτους παρατηρητή» στην Αφρικανική Ένωση – το οποίο έχασε το 2002 – συνοψίζει αυτή την προσπάθεια, αλλά μέχρι σήμερα έχει συναντήσει σθεναρή αντίσταση από την Αλγερία και τη Νότια Αφρική.

Η ασφάλεια και η επιτήρηση ως Δούρειοι ίπποι

Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, το Ισραήλ έχει ενσωματωθεί ενεργά στο πλέγμα ασφάλειας της Αφρικής. Με το πρόσχημα της «καταπολέμησης της τρομοκρατίας», έχει εγκαταστήσει καθεστώτα κατασκοπείας και επιτήρησης από την Κένυα έως τη Νιγηρία. Θεσμοί όπως το MASHAV, που φαινομενικά προωθούν την ανάπτυξη, εξυπηρετούν διττό σκοπό: την επέκταση της ήπιας ισχύος και την ενσωμάτωση ισραηλινών πλαισίων ελέγχου.

Το Ινστιτούτο Γαλιλαίας, για παράδειγμα, προσλαμβάνει Αφρικανούς αξιωματούχους σε προγράμματα που συνδυάζουν εκπαίδευση σε θέματα διαχείρισης με παραδείγματα πληροφοριών, δημιουργώντας δίκτυα ελίτ που έχουν εκπαιδευτεί να ευνοούν την ισραηλινή κοσμοθεωρία.

Οι ισραηλινές εταιρείες κυβερνοασφάλειας, ιδίως η NSO Group, έχουν εξάγει επιθετικό λογισμικό υποκλοπής όπως το Pegasus σε καταπιεστικές κυβερνήσεις για την παρακολούθηση αντιφρονούντων και ακτιβιστών. Μετά την επιχείρηση «Al-Aqsa Flood», αυτές οι δραστηριότητες έχουν ενταθεί, με αναφορές για κέντρα πληροφοριών που παρακολουθούν την παλαιστινιακή διασπορά και τα κινήματα του Άξονα της Αντίστασης σε ολόκληρη την Αφρική.

Οικονομικές πύλες προς τη στρατηγική κυριαρχία

Η οικονομική δραστηριότητα του Ισραήλ στην Αφρική δεν είναι απλώς εμπορική. Είναι ένα στρατηγικό εργαλείο ελέγχου. Στην Ανατολική Αφρική, το Τελ Αβίβ κυριαρχεί στους τομείς των υποδομών, της γεωργίας και της υγείας. Στη Δυτική Αφρική, οι εταιρείες του διεισδύουν στους τομείς της άρδευσης, της εξόρυξης και της εφοδιαστικής.

Αυτή η οικονομική επέκταση εξυπηρετεί πολλαπλούς στόχους. Επιτρέπει στο Ισραήλ να υπονομεύσει τη διεθνή απομόνωσή του, κατασκευάζοντας νομιμότητα μέσω συμμαχιών με την Αφρική. Ενισχύει την ασφάλεια του κράτους κατοχής, διευκολύνοντας την εβραϊκή μετανάστευση από την Αφρική και βοηθώντας στην παρακολούθηση των αντιστασιακών φατριών που δραστηριοποιούνται στην περιοχή.

Από γεωστρατηγική άποψη, εξασφαλίζει την πρόσβαση του Ισραήλ σε στρατηγικούς θαλάσσιους διαδρόμους, ιδίως στο Στενό του Μπαμπ αλ-Μαντάμπ, στο Κέρας της Αφρικής και στην ανατολική Αφρική, που συνορεύει με την Ερυθρά Θάλασσα και τον Ινδικό Ωκεανό. Τέλος, διευκολύνει την εκμετάλλευση των πλούσιων φυσικών πόρων της Αφρικής – συμπεριλαμβανομένων των διαμαντιών, του ουρανίου και των γεωργικών εκτάσεων – και ταυτόχρονα διαταράσσει την ιστορική αραβοαφρικανική αλληλεγγύη, ιδίως στην περιοχή της λεκάνης του Νείλου.

Ο νέος αγώνας για την Αφρική: Παλιές δυνάμεις, νέα σχέδια

Ενώ το Τελ Αβίβ ενισχύει την επιρροή του, αντιμετωπίζει σκληρό ανταγωνισμό. Το Κέρας της Αφρικής παραμένει το γεωπολιτικό σημείο πίεσης της ηπείρου. Είναι η πύλη προς την Ερυθρά Θάλασσα, η αρτηρία των κρατών του Περσικού Κόλπου και δίαυλος για το 40% του παγκόσμιου εμπορίου πετρελαίου.

Η Ρωσία επεκτείνει την επιρροή της από την Αιθιοπία στο Σουδάν. Στην Ερυθραία, επενδύει σε κοινές στρατιωτικές δυνατότητες και πρόσβαση στο ναυτικό. Στη Σομαλία και το Νότιο Σουδάν, αξιοποιεί την εξόρυξη πόρων και το πολιτικό κενό. Η αυξανόμενη υποστήριξη της Μόσχας – και ακόμη και της Τεχεράνης – στο Σουδάν και την Ερυθραία βασίζεται στις ρήξεις του Χαρτούμ και της Ασμάρα με την Ουάσινγκτον.

Η Κίνα έχει εδραιωθεί μέσω του εμπορίου, το οποίο έφτασε τα 167,8 δισεκατομμύρια δολάρια το πρώτο εξάμηνο του 2024, καθώς και μέσω έργων υποδομής και μιας ναυτικής βάσης στο Τζιμπουτί. Στην Αιθιοπία, χρηματοδοτεί μεγαλεπήβολα ενεργειακά έργα, όπως το φράγμα Grand Renaissance. Η ήσυχη διπλωματία του Πεκίνου συνδυάζει την εκμετάλλευση ορυκτών στην Ερυθραία με πετρελαϊκές επιχειρήσεις στο Νότιο Σουδάν.

Τα κράτη του Περσικού Κόλπου, με επικεφαλής τα ΗΑΕ, χρησιμοποιούν ως όπλο τις επενδύσεις σε λιμάνια και την απόκτηση γεωργικών εκτάσεων στη Νιγηρία και τη Λιβερία, με το πρόσχημα της επισιτιστικής ασφάλειας. Μετά τις Συμφωνίες του Αβραάμ, ο συντονισμός μεταξύ των ΗΑΕ και του Ισραήλ έχει ενταθεί, ιδίως στο Κέρας της Αφρικής, όπου και οι δύο χώρες επιδιώκουν να περιορίσουν την επιρροή του Ιράν και της Τουρκίας.

Η Τουρκία, από την πλευρά της, έχει εδραιώσει τη θέση της στη Σομαλία μέσω στρατιωτικών βάσεων εκπαίδευσης και ανάπτυξης λιμένων, και συνεχίζει να αξιοποιεί εργαλεία ήπιας ισχύος, όπως η ανθρωπιστική βοήθεια, η αλληλεγγύη των μουσουλμάνων και οι συμβάσεις κατασκευής, για να επεκτείνει την παρουσία της στην Ανατολική και Δυτική Αφρική.

Το Ιράν, αν και λιγότερο ορατά, έχει σταθερά οικοδομήσει δεσμούς ασφάλειας και οικονομίας από την Ερυθραία έως το Σαχέλ.

Η προσέγγισή του προς την Αλγερία και την Τυνησία σηματοδοτεί μια στρατηγική στροφή στη Βόρεια Αφρική, σε ευθυγράμμιση με την ευρύτερη ατζέντα του Άξονα Αντίστασης.

Η ισορροπία της Αφρικής σε έναν πολυπολικό κόσμο

Η Αφρική σήμερα μοιάζει με σκακιέρα στην οποία ξένες δυνάμεις επιδιώκουν να κάνουν ματ. Η πολύπλευρη διείσδυση του Τελ Αβίβ – διπλωματική, στρατιωτική, οικονομική – δεν είναι μεμονωμένη. Διασταυρώνεται με τα συμφέροντα του Περσικού Κόλπου, της Δύσης, ακόμη και της Κίνας, και συχνά ενισχύεται από αυτά.

Ωστόσο, η παρουσία αυτή παραμένει εύθραυστη, εξαρτώμενη από ευέλικτα καθεστώτα και πορείες ομαλοποίησης. Τα αφρικανικά κράτη, από την πλευρά τους, δεν παραμένουν παθητικά. Προβαίνουν σε επαναπροσδιορισμό, ισορροπώντας μεταξύ παλαιών συμμαχιών και νέων ευκαιριών, με επίγνωση ότι σε μια ταχέως αναδιαμορφούμενη παγκόσμια τάξη, η κυριαρχία τους είναι το απόλυτο έπαθλο.

Πηγή: Pagenews.gr