Κρίση στο δολάριο: Τα ελλείμματα «πνίγουν» τις ΗΠΑ – Φόβοι για νέο κραχ

Η κυβέρνηση Trump και η Wall Street δεν ταυτίζονται, αλλά συμφωνούν σε ένα πράγμα: τα εμπορικά ελλείμματα της Αμερικής είναι πρόβλημα – και το δολάριο ίσως να μην σταθεροποιηθεί ξανά μέχρι να ευθυγραμμιστούν ξανά οι εισαγωγές και οι εξαγωγές. Στην πραγματικότητα όμως, είναι πιο πιθανό η τύχη του νομίσματος να εξαρτάται από την επιτυχία των μετοχών των «Επτά Υπερδυνάμεων» («Magnificent Seven»).

Τον Απρίλιο, το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ μειώθηκε στο μισό, όπως έδειξαν επίσημα στοιχεία την περασμένη Πέμπτη. Αυτό οφειλόταν κυρίως στο ότι οι επιχειρήσεις είχαν σωρεύσει αποθέματα τον Μάρτιο ενόψει των δασμών της «Ημέρας Απελευθέρωσης», ωστόσο η πτώση 19,9% στις εισαγωγές ξεπέρασε τις προσδοκίες των οικονομολόγων.Η μείωση των εισαγωγών αυτοκινήτων, κινητών τηλεφώνων και άλλων προϊόντων υποδηλώνει ότι οι δασμοί συμβάλλουν στη συρρίκνωση του ελλείμματος.Με τον δείκτη WSJ Dollar Index να έχει υποχωρήσει 7% φέτος, πολλοί επενδυτές που ανησυχούν για το φορολογικό και δημοσιονομικό πακέτο του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος βλέπουν σύνδεση ανάμεσα στα εμπορικά και δημοσιονομικά ελλείμματα, επαναλαμβάνοντας δηλώσεις του υπουργού Οικονομικών, Scott Bessent.

«Η καθαρή εξωτερική περιουσιακή θέση της Αμερικής είναι ο καλύτερος δείκτης για τη μέτρηση του δημοσιονομικού περιθωρίου, και αυτή βρίσκεται σε ταχεία επιδείνωση» έγραψε πρόσφατα στους πελάτες της η Deutsche Bank ο οικονομολόγος Γιώργος Σαραβέλος. Στις ανεπτυγμένες χώρες, το κόστος κρατικού δανεισμού συσχετίζεται με την καθαρή διεθνή επενδυτική θέση (περιουσιακά στοιχεία μείον υποχρεώσεις).Η Ελβετία, καθαρός κάτοχος ξένων στοιχείων ενεργητικού, έχει αποδόσεις σε ό,τι αφορά τα δεκαετή ομόλογά της της τάξης του 0,4%.Aντίθετα, οι ΗΠΑ είναι ο μεγαλύτερος καθαρός εξωτερικός οφειλέτης μεταξύ των κορυφαίων χωρών, με αρνητική επενδυτική θέση ίση με το 88% του ΑΕΠ πέρυσι.Δανείζεται με επιτόκιο 4,5%.

Το εμπόριο βρίσκεται στο επίκεντρο της συζήτησης: Λογιστικά, η Αμερική «δανείζεται» από το εξωτερικό κάθε φορά που υπάρχει κενό μεταξύ εισαγωγών και εξαγωγών.Το αρνητικό εξωτερικό ισοζύγιο αντικατοπτρίζει κυρίως τα εμπορικά ελλείμματα που έχουν συσσωρευθεί από τη δεκαετία του 1990.Σε έναν βαθμό, η σύνδεση με το δημοσιονομικό έλλειμμα των ΗΠΑ είναι σαφής: Αν οι επιχειρήσεις και οι καταναλωτές ξοδεύουν καθαρά περισσότερα στο εξωτερικό, η εγχώρια ζήτηση αποδυναμώνεται και η ανεργία μπορεί να αυξηθεί — δίνοντας κίνητρο στην αμερικανική κυβέρνηση να καλύψει το κενό.«Προβλέποντας» πληθωρισμό, οι κεντρικές τράπεζες των χωρών-εισαγωγέων διατηρούν τα επιτόκια υψηλά.Ωστόσο, η πρόβλεψη ότι η μακροχρόνια συσσώρευση εξωτερικού χρέους θα οδηγήσει τους ξένους να σταματήσουν να το αναχρηματοδοτούν, ή θα προκαλέσει αναπροσαρμογή του νομίσματος, δεν έχει επιβεβαιωθεί.

Αυτό φάνηκε να ισχύει στις ΗΠΑ τη δεκαετία του 2000, όταν το έλλειμμα διευρυνόταν, το δολάριο υποχωρούσε και η αξία των αμερικανικών περιουσιακών στοιχείων στο εξωτερικό αυξανόταν, βελτιώνοντας το εξωτερικό ισοζύγιο. Από τη δεκαετία του 2010 και μετά όμως, οι ανισορροπίες επιδεινώθηκαν ξανά, με την άνοδο του δολαρίου να τις εντείνει. Για τον Stephen Miran, επικεφαλής οικονομικό σύμβουλο του προέδρου Trump, και οικονομολόγους όπως ο Michael Pettis του Πανεπιστημίου του Πεκίνου, η εξήγηση είναι ο ρόλος του δολαρίου ως «παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος». Υποστηρίζουν ότι αυτό ωθεί χώρες-εξαγωγείς με πλεονάζουσες αποταμιεύσεις —ιδίως την Κίνα— να επενδύουν σε αμερικανικά περιουσιακά στοιχεία, με τις εισροές κεφαλαίων να διατηρούν το δολάριο υπερτιμημένο, αναγκάζοντας είτε την ομοσπονδιακή κυβέρνηση είτε τους ίδιους τους Αμερικανούς να επωμιστούν υπερβολικό χρέος όπως συνέβη στην κρίση του 2008.Ωστόσο, αυτό δεν είναι απολύτως ακριβές. Όταν ξένες εταιρείες πωλούν περισσότερα στις ΗΠΑ απ’ ό,τι αγοράζουν, καταλήγουν με δολάρια σε μετρητά, που θεωρούνται αμερικανική υποχρέωση.

Αλλά αυτό αποτελεί απλή πληρωμή για πωλήσεις — δεν σημαίνει ότι οι αμερικανικές εταιρείες δανείζονται κυριολεκτικά από το εξωτερικό.Οι ξένοι εξαγωγείς δεν αναχρηματοδοτούν επεκτεινόμενο χρέος: απλώς πωλούν προϊόντα και συσσωρεύουν μετρητά σε τράπεζες, χωρίς ιδιαίτερο λόγο να σταματήσουν —ακόμη και αν τελικά τα δολάρια επενδυθούν αλλού.

Πραγματικός δανεισμός

Εν τω μεταξύ, ο πραγματικός δανεισμός από ξένους επενδυτές προς Αμερικανούς δεν καταγράφεται στις καθαρές εξωτερικές υποχρεώσεις, επειδή δεν υπάρχει καθαρή αύξηση των υποχρεώσεων: οι ΗΠΑ εκδίδουν χρέος, αλλά λαμβάνουν μετρητά. Γι’ αυτό ο σύνδεσμος μεταξύ εξωτερικών ελλειμμάτων και πιστωτικών φουσκών είναι στην πράξη δύσκολο να ανιχνευθεί. Δείτε για παράδειγμα το δημοψήφισμα υπέρ του Brexit το 2016: Η στερλίνα κατέρρευσε αμέσως καθώς οι επενδυτές προεξόφλησαν μειωμένες προοπτικές ανάπτυξης, ωστόσο το εμπόριο και η αναχρηματοδότηση χρέους συνεχίστηκαν απρόσκοπτα, παρά το τεράστιο εξωτερικό έλλειμμα.Πράγματι, σύμφωνα με στοιχεία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, οι μεταβολές στις συναλλαγματικές ισοτιμίες και στις καθαρές διεθνείς επενδυτικές θέσεις δεν παρουσίασαν καμία συσχέτιση την τελευταία δεκαετία εκτός ΗΠΑ.

Όσο για τον «ειδικό ρόλο» του δολαρίου, αυτός έχει συνυπάρξει με περιόδους τόσο ισχυρών όσο και αδύναμων ισοτιμιών από τότε που ο Πρόεδρος Richard Nixon ανέστειλε την ανταλλαξιμότητα του δολαρίου με χρυσό το 1971. Η ανατίμηση του δολαρίου από το 2014 και μετά συμβαδίζει με το γεγονός ότι τα ξένα χαρτοφυλάκια σε αμερικανικά ομόλογα παρέμειναν στάσιμα.Αναμφίβολα, υπάρχουν περιπτώσεις όπου οι ξένες εισροές ενισχύουν το νόμισμα και επιδεινώνουν το εξωτερικό ισοζύγιο. Αντίστροφα, η εξασθένηση του δολαρίου ίσως βοηθήσει να μειωθεί το έλλειμμα.Το ζητούμενο, όμως, είναι ότι οι συναλλαγματικές ισοτιμίες καθορίζονται από πολλούς παράγοντες.Οι προβλέψεις για την απόδοση ιδίων κεφαλαίων των ΗΠΑ (return-on-equity) έχουν ισχυρή συσχέτιση με την αξία του δολαρίου την τελευταία δεκαετία, ενώ ταυτόχρονα επιδείνωσαν την καθαρή διεθνή επενδυτική θέση: οι ξένοι επένδυσαν μαζικά σε αμερικανικές μετοχές —που λογίζονται ως υποχρεώσεις— οι οποίες απογειώθηκαν λόγω της ισχύος της οικονομίας και της τεχνολογικής υπεροχής της Silicon Valley, όπως αντικατοπτρίζεται στο πλεόνασμα $25,8 δισ. στις υπηρεσίες για τον Απρίλιο. Δύσκολα μπορεί να υποστηρίξει κανείς ότι οι υψηλές αποδόσεις πρέπει να οδηγήσουν σε υποτίμηση ενός νομίσματος. Αυτό που μετράει τώρα είναι αν η άνθηση της τεχνητής νοημοσύνης και η ανθεκτικότητα της αγοράς εργασίας —παρά την ήπια επιβράδυνση των προσλήψεων τον Μάιο— μπορούν να αντισταθμίσουν τις υπερτιμημένες αποτιμήσεις μετοχών, τις ασταθείς πολιτικές δασμών και το Άρθρο 899 του νέου δημοσιονομικού νόμου, το οποίο απειλεί με αύξηση της φορολογίας για ξένους επενδυτές. Ο αγώνας του δολαρίου να παραμείνει σε ιστορικά υψηλά επίπεδα δεν εξαρτάται από καμία «επαναεξισορρόπηση».

Οι παγκόσμιες αγορές απομακρύνονται ολοένα και περισσότερο  

Ένα από τα πιο αξιοσημείωτα πρόσφατα γεγονότα ήταν η απότομη ενίσχυση του δολαρίου Ταϊβάν στις αρχές Μαΐου, εξαιτίας φημών για μια ενδεχόμενη εμπορική συμφωνία μεταξύ Ταϊβάν και Ηνωμένων Πολιτειών. Αυτό αναζωπύρωσε το ενδιαφέρον για άλλα ασιατικά νομίσματα, με κυριότερο το δολάριο Χονγκ Κονγκ, το οποίο είχε ήδη φτάσει σε ιστορικά υψηλά, λόγω της αυξημένης δραστηριότητας στην τοπική αγορά αρχικών δημόσιων εγγραφών (IPO). Η ισοτιμία του δολαρίου Χονγκ Κονγκ άγγιξε το ανώτατο όριο του καθορισμένου νομισματικού διαδρόμου — 7,75 δολάρια Χονγκ Κονγκ ανά δολάριο ΗΠΑ. Για να σταθεροποιήσει την κατάσταση, η Νομισματική Αρχή του Χονγκ Κονγκ (HKMA) προχώρησε σε παρέμβαση, αυξάνοντας τη ρευστότητα στην εγχώρια αγορά. Η ενέργεια αυτή οδήγησε σε μείωση των διατραπεζικών επιτοκίων.Σύμφωνα με τη συνήθη λογική της αγοράς, μια τέτοια ένεση ρευστότητας θα έπρεπε να είχε ως αποτέλεσμα την επαναφορά των επιτοκίων στα προηγούμενα επίπεδα. Ωστόσο, αυτό δεν συνέβη — κυρίως λόγω συνδυασμού διαφόρων παραγόντων.Πρώτον, η περίοδος καταβολής μερισμάτων περιόρισε τη διαθεσιμότητα κεφαλαίων για τις επιχειρήσεις, ενισχύοντας την ανάγκη για μετρητά. Δεύτερον, η γενική εμπορική δραστηριότητα παραμένει υποτονική. Πολλά hedge funds έχουν υιοθετήσει αυστηρές πολιτικές διαχείρισης κινδύνου και, επομένως, με την παραμικρή ένδειξη αστάθειας μειώνουν αισθητά τη δραστηριότητά τους ή ακόμη και αποσύρονται πλήρως από την αγορά.

Αυτό περιορίζει σημαντικά τη δυνατότητα των αγορών να προσαρμόζονται στις αλλαγές και να εκμεταλλεύονται βραχυπρόθεσμες ευκαιρίες αρμπιτράζ.Οι επενδυτές εμφανίζονται ολοένα και πιο επιφυλακτικοί, επιλέγοντας να μεταφέρουν κεφάλαια από αμερικανικά περιουσιακά στοιχεία σε ασιατικά, παρά τη διαχρονική φήμη των ΗΠΑ ως «ασφαλές καταφύγιο» για τα κεφάλαια.Στην ήδη αυξημένη αβεβαιότητα προστίθεται και η νέα φορολογική πολιτική των ΗΠΑ: το Άρθρο 899 του νομοσχεδίου της κυβέρνησης Trump ενδέχεται να καταστήσει δυσμενέστερους τους όρους για ξένους επενδυτές. Ακόμη και αν το νομοσχέδιο δεν ψηφιστεί πλήρως, η ίδια του η ύπαρξη έχει σημάνει συναγερμό στις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές.

Η HKMA αναμένεται σύντομα να προχωρήσει σε αντίστροφες παρεμβάσεις, αγοράζοντας δολάρια Χονγκ Κονγκ ώστε να επαναφέρει την ισοτιμία εντός του αποδεκτού εύρους. Αυτό θα περιορίσει την πλεονάζουσα ρευστότητα και πιθανότατα θα οδηγήσει σε αύξηση των επιτοκίων.

Ωστόσο, το επίκεντρο της προσοχής των συμμετεχόντων στην αγορά δεν βρίσκεται πλέον στις τεχνικές λεπτομέρειες, αλλά στο γενικότερο κλίμα: η απροθυμία των επενδυτών να εκμεταλλευτούν εμφανείς ευκαιρίες κέρδους ερμηνεύεται ως ένδειξη βαθύτερων ανησυχιών για τη σταθερότητα του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος. Ακόμη και τοπικές αναταραχές σε περιοχές όπως το Χονγκ Κονγκ ή η Ταϊβάν θα μπορούσαν ενδεχομένως να πυροδοτήσουν μια αλυσιδωτή αντίδραση με δυνητικά αποσταθεροποιητικές επιπτώσεις στις μεγαλύτερες παγκόσμιες αγορές.

Πηγή: pagenews.gr