Πατήσια

Παλαιότερα, τα Πατήσια ήταν εξοχική περιοχή εκτός των ορίων της πρωτεύουσας και τόπος μικρών εκδρομών για τους Αθηναίους του 19ου αιώνα. Χαρακτηριστικά, στην απογραφή του 1879 είχαν 847 μόνιμους κατοίκους. Σήμερα τα Πατήσια είναι ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένη περιοχή, αναπόσπαστο τμήμα του κεντρικού αστικού συγκροτήματος της Αθήνας.

Η περιοχή διακρίνεται σε Άνω Πατήσια και Κάτω Πατήσια, όπως φαίνεται και από τα ονόματα των εκεί σταθμών του ηλεκτρικού στην γραμμή 1 του Μετρό της Αθήνας. Τα Πατήσια έδωσαν το όνομά τους σε μία από τις μεγάλες οδικές αρτηρίες της Αθήνας, την οδό Πατησίων (επίσημα ονομάζεται 28ης Οκτωβρίου από την διασταύρωση με την οδό Πανεπιστημίου μέχρι τη διασταύρωση με την οδό Αγίου Μελετίου).

Υπάρχουν διάφορες εκδοχές για την προέλευση του ονόματος Πατήσια:

• Κατά τον Κώστα Μπίρη, το όνομα προέρχεται από τον επιρρηματικό τύπο Βατήσι του ονόματος του αρχαίου ελληνικού δήμου Βατής.
• Κατά τον Δημήτριο Καμπούρογλου, το όνομα οφείλεται σε έναν Τούρκο αξιωματούχο της Οθωμανικής εποχής ονόματι Πατίς-Αγά.
• Σύμφωνα με τη λαική εκδοχή, αν κάποιος ρωτούσε στο κέντρο πώς θα πάει στην περιοχή, του έδειχναν που είναι & του έλεγαν “πάτα ίσια”, απ’ όπου & το όνομα.
• Η περιοχή ονομαζόταν παλιά και Παραδείσια, από το παράδεισος.

Άνω Πατήσια

Η περιοχή αυτή είναι κυρίως τα «Πατήσια» των παλαιών Αθηναίων. Το τέρμα της οδού Πατησίων, η «Αλυσίδα», όπου και ο σημερινός σταθμός Άνω Πατησίων ήταν επίκεντρο εορτασμού της Πρωτομαγιάς, με πολλές εξορμήσεις των Αθηναίων εκείνη την εποχή του έτους.

Η περιοχή ορίζεται στα βόρεια από την Ριζούπολη, βορειοανατολικά και ανατολικά από τον συνοικισμό Κυπριάδου και το Γαλάτσι, νοτιοανατολικά και νότια από την Κυψέλη και τα Κάτω Πατήσια, και δυτικά από τον ποταμό Κηφισό. Βορειοδυτικά εκτείνονται οι Δήμοι Νέας Χαλκηδόνας και Νέα Φιλαδέλφεια, με όριο τον χείμαρρο Ποδονίφτη, αριστερό παραπόταμο του Κηφισού.

Κάτω Πατήσια

Τα Κάτω Πατήσια έχουν ως κύριο οδικό άξονα την οδό Αχαρνών αντί της Πατησίων. Στην Αχαρνών βρίσκεται και ο ομώνυμος σταθμός Κάτω Πατησίων. Ορίζονται στα βόρεια-βορειοανατολικά από τα Άνω Πατήσια, στα ανατολικά από την Κυψέλη, νότια από τον Άγιο Νικόλαο, νοτιοδυτικά από τα Θυμαράκια και τα Σεπόλια, δυτικά από τον ποταμό Κηφισό και την τοποθεσία «Τρεις Γέφυρες», όπου η Εθνική Οδός Αθηνών-Λαμίας περνά πάνω από τον Κηφισό και τις σιδηροδρομικές γραμμές Αθηνών-Πελοποννήσου (κλειστές) και Αθηνών–Θεσσαλονίκης, σε ένα αξιόλογο για την εποχή του τεχνικό έργο. Είναι γενικώς πιο πυκνοκατοικημένη περιοχή σε σχέση με τα Άνω Πατήσια.

Η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου Όπλων πήρε το προσωνύμιό της επειδή μόνο εδώ ο Άγιος Δημήτριος εικονίζεται ένοπλος. Για αυτό και η στενή της περιοχή ονομάστηκε «Όπλα» ή «Στα όπλα». Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, κατά τη διάρκεια του Αγώνα του 1821 μια ομάδα αγωνιστών που είχε καταλύσει στο ναό για τη νύχτα, ξύπνησε ξαφνικά από μία φωνή: «Στα όπλα!». Σηκώθηκαν και μόλις πρόλαβαν να αποκρούσουν μία τουρκική επίθεση. Αργότερα, όταν ρωτήθηκαν μεταξύ τους, βρέθηκε ότι όλοι κοιμόντουσαν την ώρα που είχε ακουστεί η φωνή. Απέδωσαν λοιπόν τη φωνή σε θαύμα του Αγίου Δημητρίου.