Τραμ

Το σύγχρονο τραμ διαθέτει τρεις γραμμές. Οι δύο από αυτές, έχοντας αρχικά κοινή πορεία, συνδέουν το κέντρο της Αθήνας, μέσω Νέου Κόσμου και Νέας Σμύρνης, με το Παλαιό Φάληρο, και από εκεί, ακολουθούν χωριστές, αλλά παραλιακές διαδρομές, με τη μία γραμμή να κατευθύνεται προς το Νέο Φάληρο, και την άλλη προς τη Βούλα. Η τρίτη γραμμή συνδυάζει τα παραλιακά τμήματα των άλλων δύο, συνδέοντας απευθείας το Νέο Φάληρο με τη Βούλα.

Οι πρώτες γραμμές τραμ στην Αθήνα έκαναν την εμφάνισή τους το 1882. Λειτουργούσαν από την βελγικών συμφερόντων Εταιρεία Τροχιοδρόμων Αθηνών – Πειραιώς – Περιχώρων (E.T.A.Π.Π). Το πρώτο δίκτυο ένωνε το κέντρο της Αθήνας με τα Πατήσια, τους Αμπελόκηπους και την Κολοκυνθού. Το τροχαίο υλικό αποτελούνταν από 16 οχήματα που τα έσερναν 800 άλογα, χωρητικότητας 16 ατόμων το χειμώνα και 20 το καλοκαίρι. Εξαίρεση αποτέλεσε πέντε χρόνια αργότερα, το 1887, η γραμμή Ακαδημία-Νέο Φάληρο-Παλαιό Φάληρο, η οποία ήταν ατμοκίνητη. Λόγω των ατμών, αλλά και της χαμηλής ταχύτητας στις ανηφόρες, η γραμμή αυτή ονομάστηκε από τους επιβάτες “κωλοσούρτης”.

Παράλληλα, οι ΣΑΠ, η εταιρεία που λειτουργούσε τη γραμμή Πειραιά-Θησείου, το 1882 ίδρυσε μία γραμμή τραμ κανονικού εύρους που ένωνε το σταθμό ΣΑΠ Πειραιά με το τελωνείο. Το 1910 οι ΣΑΠ προσπάθησαν να ενισχύσουν τη γραμμή, ώστε να μεταφερθούν περισσότερα εμπορεύματα, μία κίνηση που βρήκε ενάντια τους υπαλλήλους της εταιρείας. Αυτή η γραμμή έμεινε στην ιστορία μέσω των γυρισμάτων της ταινίας Ποτέ την Κυριακή.

Ηλεκτροκίνητο τραμ

Στις 30 Οκτωβρίου 1908, κυκλοφόρησαν τα πρώτα ηλεκτροκίνητα τραμ, ενώ δύο χρόνια αργότερα ολοκληρώθηκε η παραλαβή τους (257 τραμ-150 κινητήρια και 107 ρυμολκούμενα). Τα οχήματα ήταν κλειστά, χρώματος μπεζ, κατασκευασμένα στο Βέλγιο και είχαν χωρητικότητα 16 καθήμενων και 14 όρθιων επιβατών. Το 1925 η αγγλική εταιρεία Power Finance and Traction εξαγόρασε τους ΣΑΠ και την ΕΤΑΠΠ, με αντάλλαγμα τον εξηλεκτρισμό της Αθήνας. Η Power Finance and Traction δημιούργησε δύο εταιρείες: την Ηλεκτρική Εταιρεία Μεταφορών (ΗΕΜ), στην οποία έδωσε το δίκτυο των τραμ και λεωφορειακών γραμμών της ΕΤΑΠΠ, και τους Ελληνικούς Ηλεκτρικούς Σιδηρόδρομους (ΕΗΣ), στην οποία έδωσε τη γραμμή Πειραιάς–Ομόνοια και το τραμ κανονικού εύρους.

Παράλληλα, με τον ερχομό της Power Finance and Traction, άρχισαν να ισχύουν συμβατικές δεσμεύσεις ανάμεσα στην ΗΕΜ και στους ιδιώτες των ΚΤΕΛ. Αυτό σήμαινε πως τα λεωφορεία με διαδρομή παράλληλη των τραμ δεν μπορούσε να αποβιβάζει κατά μήκος των γραμμών, ενώ είχε περιορισμένα δρομολόγια. Tο 1939 πωλήθηκε μεγάλο μέρος των βελγικών βαγονιών, ενώ τα εναπομείναντα βάφτηκαν σκούρο πράσινο χρώμα. Τον επόμενο χρόνο, η ΗΕΜ παρέλαβε 60 τραμ, κατασκευασμένα από την ιταλική ΟΜ/CGE/Breda, που ξεχώριζαν για την αεροδυναμική τους[ Τα νέα οχήματα όμως βγήκαν στους δρόμους για να βοηθήσουν στην επιστράτευση, λόγω του Ελληνοϊταλικού πόλεμου και κατά τη διάρκεια της κατοχής, πολλά τραμ καταστράφηκαν.

Μετά τον πόλεμο, πολλές γραμμές τραμ καταργήθηκαν λόγω έλλειψης τροχαίου υλικού. Στις 16 Νοεμβρίου 1953, ο τότε υπουργός Δημοσίων Έργων Κωνσταντίνος Καραμανλής ξήλωσε τις γραμμές τραμ στη Χαυτεία, με αποτέλεσμα σε μία νύχτα να καταργηθούν οι γραμμές προς Κυψέλη,Παγκράτι και Αμπελόκηπους. Το τέλος του παλαιού τραμ ήρθε τα μεσάνυχτα της 15 Οκτωβρίου 1960 με την οριστική κατάργησή του. Πολλές γραμμές αντικαταστάθηκαν με τρόλεϊ, ενώ οι γραμμές των τροχιοδρόμων είτε αφαιρέθηκαν από το οδόστρωμα είτε καλύφθηκαν με νέα στρώματα ασφάλτου.

Σύγχρονο Τραμ

Σοβαρή πρόθεση επαναφοράς των τροχιοδρόμων και προετοιμασίας νέων γραμμών εκδηλώθηκε επί υπουργίας – και αργότερα δημαρχίας – Αντώνη Τρίτση. Το δίκτυο της νέας γενιάς τροχιοδρόμων της Αθήνας, που τελικά δημιουργήθηκε, ακολούθησε τους σχεδιασμούς της Μελέτης Ανάπτυξης του Μετρό Αθήνας και λειτούργησε από θυγατρική εταιρεία της Αττικό Μετρό, την Τραμ Α.Ε.. Από το 2011, τη λειτουργία του τραμ έχει αναλάβει η εταιρεία Σταθερές Συγκοινωνίες (ΣΤΑ.ΣY.) ΑΕ.

Στις 12 Νοεμβρίου 2001 η κοινοπραξία ΤΕΡΝΑ Α.Ε.-Impregilo αναλαμβάνει την κατασκευή του σύγχρονου τραμ Αθήνας, 2 γραμμών, Τ1 Ζάππειο – Φάληρο και Τ2 Φάληρο – Γλυφάδα.Κατά την κατασκευή των γραμμών και ενώ είχε προγραμματιστεί η αφετηρία να βρίσκεται στο Ζάππειο και μέσω των λεωφόρων Όλγας και Αμαλίας ο συρμός να κατευθυνθεί προς τα νότια, ο σχεδιασμός μεταβλήθηκε στις 26 Σεπτεμβρίου 2002, λόγω της διέλευσης από την Πύλη Αδριανού, που θεωρήθηκε αρχαιολογικός χώρος, τόπος από τον οποίο διερχόταν το τραμ πριν το 1960.

• Επίσης, με εισήγηση της γενικής γραμματέως ΥΠΠΟ Λίνας Μενδώνη, απερρίφθη και η μετατόπιση των ραγών στο μέσον της οδού Αμαλίας στο ύψος της Πύλης, λόγω της υπόγειας ύπαρξης αρχαίων, με αποτέλεσμα η αφετηρία να μεταφερθεί από το Ζάππειο, προσωρινά στα Ρωμαϊκά Λουτρά Ζαππείου (Αμαλίας και Μονής Αστερίου Τσαγκάρη, στάση που δεν λειτούργησε ποτέ) και εν συνεχεία στο Σύνταγμα.
• Οι γραμμές του νέου τροχιοδρομικού δικτύου της Αθήνας είναι κανονικού εύρους (1.435 χιλιοστά). Το σύγχρονο δίκτυο του τραμ εγκαινιάστηκε στις 19 Ιουλίου του 2004.
• Τρία χρόνια αργότερα, στις 15 Νοεμβρίου 2007, λειτούργησε μία μικρή επέκταση, από το Κολυμβητήριο της Γλυφάδας μέχρι το Ασκληπιείο Νοσοκομείο της Βούλας, με μία νέα στάση με την ονομασία «Ασκληπιείο Βούλας».
• Στις 19 Οκτωβρίου 2018 διεκόπη η διέλευση των τραμ στο τμήμα Σύνταγμα – Κασομούλη, λόγω διάβρωσης του οδοστρώματος στην οδό Καλλιρόης όπου κινείται υπόγεια το ρέμα του Ιλισού.
• Μάλιστα, η Ανάπλαση Αθήνας έχει προτείνει την ανάδειξη του ρέματος για πρώτη φορά από την Μεταξική περίοδο και την μετακίνηση της γραμμής από την υφιστάμενη χάραξη Όλγας-Αρδηττού-Βουλιαγμένης μπροστά από την Πύλη Αδριανού, στην αρχή της Συγγρού όπως προβλεπόταν αρχικά αλλά και στην Φραντζή, προκειμένου να βρει την υφιστάμενη χάραξη που κατευθύνεται στον σταθμό τραμ Κασομούλη, με ενδιάμεσες στάσεις στο Ζάππειο (δυτική είσοδος Αμαλίας, στάση τρόλευ 1 & 5), στη Διάκου (στάση ΟΣΥ Μακρυγιάννη) και στον σταθμό μετρό Συγγρού-Φιξ.
• Λόγω της ανάπλασης Φαλήρου, αναμένεται από τις 17 Φεβρουαρίου 2020 έως τα τέλη Ιουνίου 2020 η διακοπή δρομολογίων από Γήπεδο Καραϊσκάκη/ΣΕΦ έως Μπάτη, γεγονός που αναμένεται να επιφέρει επιβράδυνση της παράδοσης της επέκτασης Πειραιά προς τα τέλη Ιουλίου 2020, όταν αυτή δεν μπορεί να λειτουργήσει ξεκομένη από το αμαξοστάσιο Ελληνικού.