Χρυσή Αυγή

Ιδρύθηκε το 1980 από τον Νίκο Μιχαλολιάκο ως οργάνωση με ναζιστική ιδεολογία, προσανατολισμένη γύρω από την έκδοση ομώνυμου περιοδικού. Ανέπτυξε τη δράση της στις αρχές της δεκαετίας του 1990, περίοδο έντασης του Μακεδονικού ζητήματος. Έκτοτε καταγγέλθηκαν δεκάδες βίαιες επιθέσεις Χρυσαυγιτών εναντίον μεταναστών και Ελλήνων. Το 1998 απαγγέλθηκαν κατηγορίες για μια τέτοια επίθεση στον υπαρχηγό της οργάνωσης, «Περίανδρο» Ανδρουτσόπουλο, που ήταν καταζητούμενος για εφτά χρόνια. Η ΧΑ δημιούργησε συγγενικές οργανώσεις, όπως τη «Γαλάζια Στρατιά» στο χώρο οπαδών της εθνικής ομάδας ποδοσφαίρου και το κόμμα «Πατριωτική Συμμαχία». Μετά τις αντιδράσεις για το σχεδιασμό ενός «φεστιβάλ μίσους» το 2005, ο Ανδρουτσόπουλος παραδόθηκε οικειοθελώς (και καταδικάστηκε) και η ΧΑ ανακοίνωσε ότι θα ανέστειλε τη δράση της, που συνεχίστηκε μέσα από την «Πατριωτική Συμμαχία».

Από τη δεκαετία του ’90 οι εκπρόσωποι της ΧΑ έχουν παύσει τις αναφορές στο ναζισμό και αυτοπροσδιορίζονται συστηματικά ως «εθνικιστές». Η ΧΑ εξακολουθεί να θεωρείται φασιστικήκαι νεοναζιστική οργάνωση, από δημοσιογράφους, ερευνητές, πολιτικούς αναλυτές και πολιτικούς επιστήμονες, που αναφέρονται στα σύμβολά της, τις ιστορικές αναφορές της και την ιδεολογία της. Έχει κατηγορηθεί για εξτρεμιστική δράση, άσκηση ρατσιστικής βίας, δολοφονικές απόπειρες, όπως και τις δολοφονίες του Παύλου Φύσσα και του Σαχζάτ Λουκμάν. Από το 2003 ως το 2019 έχουν εκδοθεί περισσότερες από 25 καταδικαστικές αποφάσεις για εγκληματικές ενέργειες και επιθέσεις μελών και στελεχών της Χρυσής Αυγής.

Το 1993 ιδρύθηκε ως κόμμα, αλλά η συμμετοχή της σε εκλογές ήταν ανεπιτυχής. Από το 2009 η ΧΑ ανέπτυξε τη δράση της σε γειτονιές του κέντρου της Αθήνας, όπως ο Άγιος Παντελεήμονας, και στις αυτοδιοικητικές εκλογές του 2010 κέρδισε μία έδρα στο δημοτικό συμβούλιο του δήμου Αθηναίων. Στις βουλευτικές εκλογές του Μαΐου 2012 εισήλθε για πρώτη φορά στο κοινοβούλιο, παίρνοντας ποσοστό σχεδόν 7%, το οποίο διατήρησε στις βουλευτικές εκλογές των επόμενων τριών χρόνων (τον Ιούνιο του 2012 και τον Ιανουάριο και το Σεπτέμβριο του 2015), αν και ο αριθμός των ψήφων που έλαβε μειώθηκε.

• Τον Σεπτέμβριο του 2013, μετά από μια σειρά βίαιων επιθέσεων χρυσαυγιτών που κορυφώθηκαν με τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα, εισαγγελικές έρευνες στοιχειοθέτησαν την κατηγορία της σύστασης εγκληματικής οργάνωσης και συνελήφθησαν από την αντιτρομοκρατική υπηρεσία ο αρχηγός της οργάνωσης, βουλευτές και στελέχη της. Συνολικά 69 πρόσωπα παραπέμφθηκαν σε δίκη που ξεκίνησε στις 20 Απριλίου 2015.
• Στις ευρωεκλογές του Μαΐου 2019 η ΧΑ ήρθε πέμπτη με ποσοστό 4,87% και στις βουλευτικές εκλογές του Ιουλίου δεν ξεπέρασε το όριο του 3% και έμεινε εκτός Βουλής. Η απώλεια βουλευτικών εδρών οδήγησε σε αποχώρηση πολλών στελεχών, αλλά και οριστικό κλείσιμο των κεντρικών γραφείων του κόμματος.