Ιδρύθηκε το 1980 από τον Νίκο Μιχαλολιάκο ως οργάνωση με ναζιστική ιδεολογία, προσανατολισμένη γύρω από την έκδοση ομώνυμου περιοδικού. Ανέπτυξε τη δράση της στις αρχές της δεκαετίας του 1990, περίοδο έντασης του Μακεδονικού ζητήματος. Έκτοτε καταγγέλθηκαν δεκάδες βίαιες επιθέσεις Χρυσαυγιτών εναντίον μεταναστών και Ελλήνων. Το 1998 απαγγέλθηκαν κατηγορίες για μια τέτοια επίθεση στον υπαρχηγό της οργάνωσης, «Περίανδρο» Ανδρουτσόπουλο, που ήταν καταζητούμενος για εφτά χρόνια. Η ΧΑ δημιούργησε συγγενικές οργανώσεις, όπως τη «Γαλάζια Στρατιά» στο χώρο οπαδών της εθνικής ομάδας ποδοσφαίρου και το κόμμα «Πατριωτική Συμμαχία». Μετά τις αντιδράσεις για το σχεδιασμό ενός «φεστιβάλ μίσους» το 2005, ο Ανδρουτσόπουλος παραδόθηκε οικειοθελώς (και καταδικάστηκε) και η ΧΑ ανακοίνωσε ότι θα ανέστειλε τη δράση της, που συνεχίστηκε μέσα από την «Πατριωτική Συμμαχία».
Από τη δεκαετία του ’90 οι εκπρόσωποι της ΧΑ έχουν παύσει τις αναφορές στο ναζισμό και αυτοπροσδιορίζονται συστηματικά ως «εθνικιστές». Η ΧΑ εξακολουθεί να θεωρείται φασιστικήκαι νεοναζιστική οργάνωση, από δημοσιογράφους, ερευνητές, πολιτικούς αναλυτές και πολιτικούς επιστήμονες, που αναφέρονται στα σύμβολά της, τις ιστορικές αναφορές της και την ιδεολογία της. Έχει κατηγορηθεί για εξτρεμιστική δράση, άσκηση ρατσιστικής βίας, δολοφονικές απόπειρες, όπως και τις δολοφονίες του Παύλου Φύσσα και του Σαχζάτ Λουκμάν. Από το 2003 ως το 2019 έχουν εκδοθεί περισσότερες από 25 καταδικαστικές αποφάσεις για εγκληματικές ενέργειες και επιθέσεις μελών και στελεχών της Χρυσής Αυγής.
Το 1993 ιδρύθηκε ως κόμμα, αλλά η συμμετοχή της σε εκλογές ήταν ανεπιτυχής. Από το 2009 η ΧΑ ανέπτυξε τη δράση της σε γειτονιές του κέντρου της Αθήνας, όπως ο Άγιος Παντελεήμονας, και στις αυτοδιοικητικές εκλογές του 2010 κέρδισε μία έδρα στο δημοτικό συμβούλιο του δήμου Αθηναίων. Στις βουλευτικές εκλογές του Μαΐου 2012 εισήλθε για πρώτη φορά στο κοινοβούλιο, παίρνοντας ποσοστό σχεδόν 7%, το οποίο διατήρησε στις βουλευτικές εκλογές των επόμενων τριών χρόνων (τον Ιούνιο του 2012 και τον Ιανουάριο και το Σεπτέμβριο του 2015), αν και ο αριθμός των ψήφων που έλαβε μειώθηκε.
Ο Λάμπρος Καλαρρύτης γράφει στο νέο του blog στο pagenews.gr για τη δίκη της Χρυσής Αυγής και την απόφαση που ανακοινώθηκε. Σημειώνει ότι παρατηρείται «το παράδοξο μεταξύ αυτών που πανηγυρίζουν να υπάρχουν και ομάδες οι οποίες δεν έχουν τις καλύτερες σχέσεις με τη Δημοκρατία».
Νίκος Παρασκευόπουλος: Φυσικά, διαφωνώ και με την επιλογή του Σταύρου Κοντονή να θέσει το ζήτημα τη στιγμή, που θα έπρεπε να συζητάμε για την ιστορική σημασία του χαρακτηρισμού της Χ.Α. ως εγκληματικής οργάνωσης», καταλήγει ο Καθηγητής Ποινικού Δικαίου και πρώην υπουργός Δικαιοσύνης.
Ακρίτα Μάνδρου: Σάλος έχει ξεσπάσει μετά το σχόλιο της δημοσιογράφου του δικαστικού ρεπορτάζ για την εξωτερική εμφάνιση της Μάγδας Φύσσα.
Παρασκευόπουλος για Κοντονή: «Είναι σωστό αυτό που λέει ο Κοντονής ότι η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ θα μπορούσε να μην προχωρήσει στην αλλαγή του Ποινικού κώδικα και ενώ ήταν έτοιμο το έργο να προωθηθεί αργότερα», δήλωσε ο Καθηγητής Ποινικού Δικαίου και πρώην υπουργός Δικαιοσύνης.
Χρυσή Αυγή: Σε ειδικά κελιά είτε στις γυναικείες φυλακές είτε στις δικαστικές φυλακές Κορυδαλλού (σε ειδική πτέρυγα) πρόκειται να μεταφερθούν οι κατάδικοι μόλις τους απαγγελθούν οι ποινές.
Δίκη Χρυσής Αυγής: Μερικά λεπτά μόνο διήρκεσε η αγόρευση της εισαγγελέως της έδρας για τα ελαφρυντικά.
ΣΥΡΙΖΑ για Κοντονή: Σκληρή ανακοίνωση κατά του πρώην υπουργού Δικαιοσύνης εξέδωσε η αξιωματική αντιπολίτευση.
Αλέξης Τσίπρας: Την ικανοποίησή του για τη χθεσινή απόφαση του δικαστηρίου για την Χρυσή Αυγή εξέφρασε ο Αλέξης Τσίπρας κατά τη συνάντησή του με την αντιπροσωπεία της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Θεάματος Ακροάματος (ΠΟΘΑ).
Δίκη Χρυσής Αυγής: Δυο από τα μέλη της οργάνωσης που έχουν καταδικαστεί πήγαν στο Αστυνομικό Τμήμα του Περάματος για να παραδοθεί.
