Κορτιζόλη

Στην πραγματικότητα, συνήθως οι δύο όροι (κορτιζόλη και υδροκορτιζόνη) αναγνωρίζονται ως ταυτόσημοι και διακρίνονται μόνο από την κοινή χρήση τους στην ιατρική (υδροκορτιζόνη) και στη βιοχημεία (κορτιζόλη). Η κορτιζόλη συντίθεται στη φλοιώδη μοίρα των επινεφριδίων, από την κορτιζόνη, η οποία είναι αδρανής μέχρι να μετατραπεί στη δραστική υδροκορτιζόνη. Ο χημικός τύπος της τελευταίας είναι: C21H30O5. Συνοπτικά η βιοσύνθεση της κορτιζόλης λαμβάνει χώρα ως εξής: από την χοληστερόλη σχηματίζεται πρεγνενολόνη, με την αποκοπή της πλάγιας αλυσίδας με σπάσιμο του δεσμού μεταξύ των ατόμων άνθρακα C-20 και C-22 και την προσθήκη μιας κετονικής ομάδας στο άτομο C-20. Η τελευταία αντίδραση αποτελεί και το καθοριστικό βήμα της ταχύτητας της συνολικής αντίδρασης και συντελείται από τη δεσμολάση της χοληστερόλης, που είναι συνδεδεμένη στων εσωτερική μεμβράνη του μιτοχονδρίου και ανήκει στην ομάδα των ενζύμων P-450 του κυτοχρώματος.

Στη συνέχεια η πρεγνενολόνη βγαίνει από το μιτοχόνδριο και μεταβολίζεται σε προγεστερόνη μέσω του ενζύμου 3β- υδροξυστεροϊδικής δεϋδρογονάσης, το οποίο ταυτόχρονα δρα και σαν ισομεράση, μεταφέροντας τον διπλό δεσμό μεταξύ των ατόμων άνθρακα C-5 και C-6 στα άτομα C-5 και C-4. Η προγεστερόνη μέσω ενός ενζύμου του κυτοχρώματος, την 17α-υδροξυλάση, μεταβολίζεται σε 17α- υδροξυπρογεστερόνη, η οποία με τη σειρά της θα υδροξυλιωθεί σε 11-δεσοξυκορτιζόλη μέσω του ενζύμου του κυτοχρώματος 21-υδροξυλάσης. Η 11-δεσοξυκορτιζόλη επιστρέφει πίσω στο μιτοχόνδριο για να μετατραπεί τελικά σε κορτιζόλη μέσω του ενζύμου του κυτοχρώματος 11β-υδροξυλάσης. Εναλλακτικά, η προγεστερόνη υδροξυλιώνεται στο άτομο C-21 σε 11-δεσοξυκορτικοστερόνη μέσω του ενζύμου του κυτοχρώματος 21-υδροξυλάση και στη συνέχεια στο άτομο C-11 σε κορτικοστερόνη με το ένζυμο του κυτοχρώματος 11β-υδροξυλάση. Η κορτικοστερόνη είναι το κύριο κυκλοφορούν γλυκοκορτικοειδές στους επίμυες και έχει τις ίδιες δράσεις που έχει η κορτιζόλη στους ανθρώπους.

Έχει πολλές άμεσες και έμμεσες δράσεις. Προκαλεί απώλεια μυϊκής μάζας, εναπόθεση λίπους, υπεργλυκαιμία, αντίσταση στην ινσουλίνη, οστεοπόρωση, καταστολή της ανοσολογικής αντίδρασης και ελαττωμένη παραγωγή συνδετικού ιστού που μπορεί να οδηγήσει σε φτωχή επούλωση τραυμάτων. Σε υψηλές συγκεντρώσεις εμφανίζει αλατοκορτικοειδή δράση, προκαλώντας κατακράτηση ιόντων νατρίου και απέκκριση ιόντων καλίου από τους νεφρούς. Η κορτιζόλη είναι επίσης απαραίτητη για τη φυσιολογική παραγωγή επινεφρίνης από το μυελό των επινεφριδίων.

• Η κορτιζόλη θεωρείται η κατεξοχήν ορμόνη του στρες.
• Όταν το στρες αυξάνει σε υψηλά επίπεδα για μεγάλο χρονικό διάστημα ή και άνω του μέσου όρου για πολύ μεγάλο διάστημα (όπως στην κατάθλιψη) τα επίπεδα της κορτιζόλης στον οργανισμό είναι υψηλά και προκαλούν ανεπιθύμητες ενέργειες, φθείροντας τον οργανισμό.
• Ένα συνθετικό παρασκεύασμα της υδροκορτιζόνης χρησιμοποιείται στην αντιμετώπιση των φλεγμονών, των αλλεργιών, του κνησμού, των κολλαγονώσεων, της φλοιεπινεφριδιακής ανεπάρκειας, του άσθματος, του σοκ και ορισμένων νεοπλασμάτων.
• Επίσης χρησιμοποιούνται κρέμες με κορτιζόλη για σμηγματορροική δερματίτιδα που εμφανίζεται στο πρόσωπο κ.α.α.